USG wątroby – wskazania i przebieg. Co wykrywa USG wątroby?

USG wątroby jest integralną częścią badania jamy brzusznej, które obejmuje nie tylko samą wątrobę, lecz także pęcherzyk żółciowy i drogi żółciowe. Jakie są wskazania do przeprowadzenia USG wątroby? Jak się przygotować do badania? Jak przebiega badanie? Co wykrywa USG wątroby?

Spis treści

1. USG wątroby - techniki ultrasonograficzne i wskazania do badania
2. USG wątroby - jak się przygotować do badania?
3. USG wątroby - przebieg badania
4. USG wątroby - wyniki badania

USG wątroby to badanie ultrasonograficzne wątroby, a także pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych. W niektórych jednostkach chorobowych USG wątroby pozwala na ustalenie ostatecznego rozpoznania, np. w kamicy pęcherzyka żółciowego oraz w ostrym zapaleniu pęcherzyka żółciowego. Poza tym ultrasonografia wykorzystywana jest w diagnostyce przyczyn żółtaczki, w diagnostyce marskości wątroby, nadciśnienia wrotnego i stłuszczenia miąższu wątroby.

USG wątroby - techniki ultrasonograficzne i wskazania do badania

Badanie USG wątroby, pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych wykonuje się przy podejrzeniu, monitorowaniu lub zaostrzeniu marskości wątroby, przy zapaleniu wątroby, w diagnostyce żółtaczki, u osób z podejrzeniem kamicy pęcherzyka żółciowego, stanu zapalnego pęcherzyka żółciowego, przy podejrzeniu kamicy przewodowej, w poszukiwaniu ognisk przerzutowych u osób z rozpoznaną chorobą nowotworową i w innych stanach jako integralna część badania usg jamy brzusznej podczas diagnostyki w trybie planowym oraz ostrodyżurowym.

W podstawowym badaniu USG wątroby wykorzystuje się klasyczne obrazowanie w skali szarości (B-mode), naczyniowe opcje dopplerowskie (opcje Color Doppler, Power Doppler oraz Doppler Spektralny) oraz inne opcje pozwalające na zmniejszenie ilości artefaktów i poprawę kontrastu uzyskiwanych obrazów np. obrazowanie harmoniczne, obrazowanie złożone przestrzennie.

Poza tym istnieją nowe techniki wykorzystywane w diagnostyce zmian ogniskowych w wątrobie:

• ultrasonograficzne środki kontrastujące
• elastografia wykorzystywana do oceny stopnia zwłóknienia miąższu

USG wątroby z zastosowaniem ultrasonograficznych środków kontrastujących

Do badań z zastosowaniem ultrasonograficznych środków kontrastujących używa się ultrasonografów wysokiej klasy. Stosowany jest kontrast podawany dożylnie, podobnie jak w innych technikach obrazowych, takich jak tomografia komputerowa czy rezonans. Jednak kontrast ten składa się mikropęcherzyków gazu otoczonych pojedynczą błoną fosfolipidową, dlatego jest bezpieczniejszy, nie obciąża on układu moczowego, w związku z czym nie ma przeciwwskazań do jego stosowania u osób z niewydolnością nerek. Wśród zgłaszanych działań niepożądanych zdarzają się okazjonalnie ból głowy, reakcja w miejscu podania i nudności.

Badanie to w sposób istotny poprawia wyniki czułości i swoistości klasycznej ultrasonografii w odniesieniu do diagnostyki różnicowej zmian ogniskowych w wątrobie, które osiągają zbliżone wartości w porównaniu z tomografią komputerową (TK), czy rezonansem magnetycznym (MR).

Wskazaniem do wykonania tego badania jest obecność zmiany ogniskowej w wątrobie, niebędącą typową prostą torbielą - zmiany dosyć często znajdywanej (dotyczy ok. 2,5 proc. osób badanych). Również w przypadku litej zmiany ogniskowej o morfologii USG, jak dla naczyniaka o średnicy maksymalnej poniżej 3 cm u pacjenta bez wywiadu w kierunku choroby nowotworowej, można zalecić kontrolne badanie USG za 3-6 miesiące celem oceny dynamiki zmian. W przeciwnym razie wymagane jest poszerzenie diagnostyki.

Elastografia

Aktualnie do oceny spoistości miąższu wątroby wykorzystuje się elastografię tranzientową (transient elastography – TE, aparat FibroScan) badającą szybkość rozchodzenia się fali mechanicznej, wywoływanej przez wibracyjną głowicę. Jest to urządzenie dedykowane wyłącznie do badania wątroby. Informacje z takiego badania przedstawione są w aparacie w prezentacji M – (Motion – prezentacja jednowymiarowa), a ostateczny wynik wyrażany jako wartość modułu Younga w kPa.

Poza tym w klasycznych aparatach USG niektórych firm, do oceny stopnia spoistości miąższu wątroby została zaimplementowana elastografia fali poprzecznej SWE (Shear Wave Elastography), powstającej  prostopadle w stosunku do kierunku rozchodzenia się wiązki ultradźwiękowej wysyłanej z czoła głowicy. Uzyskiwane wyniki można przedstawić w formie dwuwymiarowego, barwnego obrazu tzw. elastogramu, w którym to kolory (kolory czerwony, zielony, niebieski) odpowiadają odkształceniu, bądź w postaci wymiernej jako wartości prędkości rozchodzenia się fali poprzecznej, bądź poprzez wartość modułu Younga, wyrażonych odpowiednio w m/s i kPa.

Wśród wskazań do wykonania badania elastografii wątroby wyróżnia się:

• przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby typu B, typu C
• niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby (NASH)
• alkoholowe zapalenie wątroby (ASH)
• pierwotna marskość żółciowa
• pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych
• autoimmunologiczne zapalenie wątroby
• spichrzeniowe zapalenia wątroby
• toksyczne zapalenia wątroby
• monitorowanie pacjentów po przeszczepach wątroby
• podwyższenie poziomu enzymów wątrobowych  AlAT i AspAT o niejasnej przyczynie

USG wątroby - jak się przygotować do badania?

Do badania pacjent powinien przygotować się tak samo, jak do badania jamy brzusznej, dopplerowskiego aorty i tętnic biodrowych, dopplerowskiego tętnic nerkowych, dopplerowskiego tętnic trzewnych, czyli:

• powinien być na czczo. Jeżeli badanie jest po południu, to nie powinien jeść ani pić ok. 6-8 godzin przed badaniem
• nie powinien palić papierosów, żuć gumy lub np. cukierka w dniu badania
• powinien utrzymywać odpowiednią dietę przez 2 dni przed badaniem, tj. bez wzdymających pokarmów, np. kapusty, grochu, fasoli, jabłek, winogron i innych owoców pestkowych, ani napojów gazowanych. Można dodatkowo podać środki odgazowujące, np. Espumisan, 3 dni przed dniem badania (3x dziennie po 2 tabl.). W dniu badania tabletek już nie należy przyjmować. Nie dotyczy to sytuacji, gdy badanie wykonywane jest w trybie ostro dyżurowym. Wówczas badanie wykonywane jest bez przygotowania
• ważna jest także regulacja wypróżnień

USG wątroby - przebieg badania

Badanie USG wątroby typowo powinno rozpocząć badanie podmiotowe, czyli wywiad z pacjentem, który płynnie może być kontynuowany podczas zasadniczej części badania. Istotna jest informacja odnośnie poprzednich badań obrazowych: TK, MR, w tym również USG jamy brzusznej. Jeśli tak, to z jakiego powodu (czy tego samego, co teraz, czy innego - jakiego?) oraz czy są dostępne wyniki poprzednich badań celem porównania dynamiki zmian – w szczególności jeśli badanie dotyczy kontroli zmian ogniskowych.

Technicznie badanie ultrasonograficzne wątroby, pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych wykonuje się w ułożeniu na plecach, na lewym boku (na biodrze) oraz w pozycji skośnej (na biodrze z ciałem zwróconym pod kątem około 45 stopni do powierzchni kozetki). Badanie wykonuje się standardowo spod prawego łuku żebrowego oraz z dostępu międzyżebrowego, uzyskując szereg przekrojów podłużnych, poprzecznych oraz skośnych. W trakcie badania wykonuje się szereg pomiarów samej wątroby oraz struktur wewnątrzwątrobowych (dróg żółciowych wewnątrz- i zewnątrzwątrobowych, pęcherzyka żółciowego, żyły wrotnej, żył wątrobowych, żyły głównej dolnej) celem oznaczenia ich wielkości oraz mierzone są parametry przepływu w żyle wrotnej i tętnicy wątrobowej. Poza tym ocenia się kształt wątroby, jej zarys oraz echogeniczność i jednorodność miąższu.

USG wątroby - wyniki badania

Badanie powinno być zakończone opisem z wnioskami zaznaczonymi w tekście lub na jego końcu. Uzyskane obrazy powinny być interpretowane w oparciu o badanie podmiotowe (wywiad), przedmiotowe (palpacyjne, w trakcie badania niekiedy wykonuje się również celowy ucisk głowicą). W przypadku badań kontrolnych ważna jest ocena dynamiki zmian w oparciu o przedstawione poprzednie wyniki opatrzone zdjęciami. We wnioskach powinny się znaleźć zalecenia co do dalszego postępowania – badania kontrolnego USG, weryfikacji w innych technikach obrazowych TK/MR czy konsultacji z lekarzem rodzinnym lub specjalistą.