Autoimmunologiczne zapalenie wątroby (AZW): przyczyny, objawy i leczenie

Autoimmunologiczne zapalenie wątroby (AZW) to przewlekła, zapalna choroba miąższu wątroby. Nieleczona prowadzi do destrukcji wątroby, a w efekcie do jej marskości. Wówczas jedyną metodą leczenia, a także uratowania życia pacjenta, pozostaje przeszczep wątroby. Jakie są przyczyny i objawy autoimmunologicznego zapalenie wątroby. Jak przebiega leczenie AZW?

Spis treści

1. Autoimmunologiczne zapalenie wątroby - przyczyny
2. Autoimmunologiczne zapalenie wątroby - objawy
3. Autoimmunologiczne zapalenie wątroby - diagnostyka
4. Autoimmunologiczne zapalenie wątroby - leczenie
5. AZW pozwala na normalne zwykłe życie

Autoimmunologiczne zapalenie wątroby (Autoimmune hepatitis), w skrócie AZW, to przewlekła, zapalna choroba miąższu wątroby.

Jak wynika z badań, choroba występuje z częstością 0,1-1,9 przypadków na 100 000 mieszkańców, z czego większą część stanowią kobiety, ponieważ chorują 4 razy częściej niż mężczyźni. Chorobę najczęściej diagnozuje się okresie dojrzewania oraz od 40. do 60. roku życia.

Autoimmunologiczne zapalenie wątroby - przyczyny

Choroba jest spowodowana atakiem komórek układu odpornościowego na własne białka, zlokalizowane na komórkach wątrobowy. Jednak odpowiedź na pytanie, dlaczego tak się dzieje, nie jest znana. Naukowcy przypuszczają, że przyczyną tego procesu mogą być predyspozycje genetyczne do tzw. reakcji z autoagresji. Potwierdzeniem tej teorii są badania, z których wynika, że u pacjentów z AZW często stwierdza się współistnienie innych chorób o podłożu autoimmunologicznym (zapalenie tarczycy, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, reumatoidalne zapalenie stawów, cukrzyca, bielactwo, celiakia itp.).

Autoimmunologiczne zapalenie wątroby - objawy

Przebieg choroby może być skąpo- lub bezobjawowy albo odwrotnie - bardzo ciężki. Niestety, najczęściej diagnozuje się skąpoobjawową postać autoimmunologicznego zapalenia wątroby. Wówczas objawem dominującym, a niekiedy jedynym, jest znużenie, które nasila się w ciągu dnia i utrudnia funkcjonowanie. Jest to objawy niecharakterystyczny, który może być objawem zwykłego zmęczenia, przez co często jest bagatelizowany przez chorego. Czasami znużeniu mogą towarzyszyć objawy, takie jak:

• pobolewania lub uczucie ciężaru w prawym podżebrzu
• wzdęcia
• zaburzenia łaknienia
• świąd skóry

Kobiety powinny zaniepokoić nieregularne miesiączki, wzmożone owłosienie czy nasilenie się trądziku. Są to objawy wskazujące na zaburzenia hormonalne, które mogą współtowarzyszyć chorobie.

W przebiegu objawowego autoimmunologicznego zapalenia wątroby pojawiają się żółtaczka oraz dolegliwości przypominające ostre wirusowe zapalenie wątroby, tj.:

• nudności i wymioty
• jadłowstręt
• gniotący ból w nadbrzuszu
• męczliwość
• bóle stawów, mięśni
• stan podgorączkowy

Autoimmunologiczne zapalenie wątroby - diagnostyka

W pierwszej kolejności należy przeprowadzić wywiad z chorym i zapytać o wszystkie objawy, przebyte zakażenia czy ostatnio wykonane zabiegi. Następnie lekarz przeprowadza badanie przedmiotowe, które umożliwia ocenę wielkości wątroby, zabarwienia skóry, obecności splenomegalii (powiększenia śledziony), pajączków skórnych lub wodobrzusza oraz obrzęków obwodowych. Wykonuje się także USG wątroby wraz z pomiarem przepływu wrotnego (Doppler). Konieczna może być także endoskopowa ocena obecności żylaków przełyku.

Ważnym elementem diagnostycznym są badania krwi - tzw. próby wątrobowe. U pacjentów z AZW wykazują one podwyższenie aktywności ALAT (aminotransferaza alaninowa) oraz obecność wysokiego stężenia gamma globulin, IgG i obecność w surowicy pacjentów przeciwciał przeciwktankowych (obecność autoprzeciwciał w surowicy krwi jest jednym z elementów niezbędnych do postawienia rozpoznania AZW). To ułatwia przeprowadzenie diagnostyki różnicowej, podczas której należy wziąć po uwagę choroby przebiegające z obecnością zmian zapalnych w wątrobie (m.in. wirusowe zapalenia wątroby typu C lub WZW B, choroba Wilsona i PSC - pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych).

W celu postawienia ostatecznego rozpoznania wykonuje się badanie patomorfologiczne wątroby (biopsję wątroby), dzięki któremu można stwierdzić martwicę kęsową i zmiany zapalne okołowrotne oraz różny stopień włóknienia narządu, co jest charakterystyczne dla choroby.

Autoimmunologiczne zapalenie wątroby - leczenie

W przypadku AZW stosuje się leczenie immunosupresyjne, które polega na hamowaniu procesu wytwarzania przeciwciał i komórek odpornościowych przez różne czynniki zwane immunosupresorami (najczęściej są to leki). W przypadku AZW immunosupresorami są kortykosterydy (np. prednizolon) i azathiopryna (terapia skojarzona).

AZW jest chorobą przewlekłą, ale występują na ogół okresy remisji. W trakcie ich trwania możliwe jest odstawienie leków, ale pod warunkiem utrzymywania się wyników badań biochemicznych w normie od dwóch lat i potwierdzenia biopsją wątroby remisji choroby. Jej nawrót nie zawsze przekłada się na pogorszenie samopoczucia, dlatego chorzy muszą być pod kontrolą lekarzy z przychodni hepatologicznej przez całe życie. Niestety, zdarzają się przypadki AZW o bardzo gwałtownym przebiegu lub też oporne na leczenie. Wówczas ratunkiem jest przeszczep wątroby.

U pacjentów, u których leczenie nie przyniosło skutków, stosuje się cyklosporynę, a w przypadkach marskości wątroby należy rozważyć konieczność przeszczepienia wątroby.

AZW pozwala na normalne zwykłe życie

W większości przypadków choroba nie jest przeszkodą w realizacji planów osobistych i zawodowych. Nie wymaga też stosowania specjalnej diety. Wystarczy zdrowo się odżywiać. Trzeba jednak zadbać o to, aby nie pogłębiać uszkodzenia wątroby. W związku z tym należy się zaszczepić przeciwko WZW typu A i B, całkowicie zrezygnować z picia alkoholu. Powinno się też utrzymać wagę ciała w normie, ażeby nie dopuścić do niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby.Trzeba pamiętać, że wątrobie szkodzą też leki. Oczywiście należy je brać, gdy jest to konieczne, np. na nadciśnienie, chorobę wieńcową. Jednak każdego lekarza pacjent powinien informować o tym, że cierpi na AZW, by specjalista mógł przepisać specyfik lepiej tolerowany przez chorą wątrobę. Natomiast zażywanie leków bez recepty (np. przeciwbólowych) należy skonsultować z lekarzem, bo nawet w zasadzie bezpieczny paracetamol może zaszkodzić wątrobie.

Monika Majewska