Zapalenie układu limbicznego – przyczyny, objawy i leczenie

Zapalenie układu limbicznego, inaczej także limbiczne zapalenie mózgu (LE) to stan zapalny części układu nerwowego, która odpowiada przede wszystkim za emocje. W związku z tym objawy zapalenia układu limbicznego mogą sugerować chorobę psychiczną, co może opóźnić postawienie właściwej diagnozy. Stanowi to zagrożenie dla zdrowia pacjenta, gdyż LE często świadczy o rozwoju nowotworu. Jakie są przyczyny i objawy zapalenia układu limbicznego? Na czym polega leczenie?

Spis treści

1. Zapalenie układu limbicznego - przyczyny
2. Zapalenie układu limbicznego - objawy
3. Zapalenie układu limbicznego - diagnoza
4. Zapalenie układu limbicznego - leczenie

Zapalenie układu limbicznego (ang. limbic encephalitis, LE), inaczej limbiczne zapalenie mózgu lub zapalenie układu rąbkowego lub brzeżnego, to stan zapalny części układu nerwowego, która odpowiada za emocje (np. zadowolenie, przyjemność czy strach), kieruje zachowaniem motywacyjnym oraz odpowiada za procesy zapamiętywania i uczenia się.

• Układ limbiczny: budowa i funkcje

Zapalenie układu limbicznego - przyczyny

Limbiczne zapalenie mózgu należy do grupy neurologicznych zespołów paranowotworowych. To zaburzenia układu nerwowego będące wynikiem błędnego funkcjonowania układu odpornościowego, spowodowanego obecnością nowotworu.

Neurologiczne zespoły paranowotworowe nie wynikają z miejscowego, bezpośredniego działania nowotworu czy przerzutów do układu nerwowego, gdyż nowotwór pierwotny lub jego przerzuty zlokalizowane są poza układem nerwowym.

Pierwotny nowotwór rozpoznaje się u ponad połowy pacjentów z zapaleniem układu limbicznego - najczęściej (40 proc. przypadków) raka płuca (drobnokomórkowego), raka jąder (20 proc.), raka sutka (8 proc.).

Do rozwoju zapalenia układu limbicznego może dojść także w przebiegu ziarnicy złośliwej, grasiczaka i potworniaka.

Zapalenie układu limbicznego - objawy

We wczesnym etapie rozwoju zapalenie układu limbicznego nie daje charakterystycznych objawów. Pacjenci początkowo mogą się skarżyć na tzw. objawy grypopodobne: bóle głowy, gorączkę itp. W późniejszym stadium obserwuje się objawy, takie jak:

• dezorientacja, splątanie, pobudzenie
• zaburzenia pamięci krótkoterminowej lub amnezja

Objawy zapalenia układu limbicznego zwykle pojawiają się 3-5 miesięcy przed objawami pierwotnego nowotworu

• zaburzenia psychiczne - psychoza (omamy wzrokowe i słuchowe)
• depresja
• uogólnione lub ogniskowe napady padaczkowe (ok. 50 proc. chorych)
• zaburzenia snu
• rzadziej: pląsawica, mioklonie

Zapalenie układu limbicznego - diagnoza

Przy podejrzeniu limbicznego zapalenia mózgu wykonuje się badania neuroobrazowe (tomografia komputerowa głowy, rezonans magnetyczny głowy, EEG) i badania płynu mózgowo-rdzeniowego.

Pacjenci z zapaleniem układu limbicznego często wymagają także konsultacji psychiatrycznej, celem wykluczenia choroby psychicznej.

Konieczne są także badania krwi, by sprawdzić, czy w organizmie chorego obecne są przeciwciała onkoneuronalne. Są to przeciwciała produkowane przez układ odpornościowy w celu zwalczenia komórek nowotworowych, które omyłkowo atakują również struktury układu nerwowego.

Jeśli we krwi wykryje się onkoneuronalne przeciwciała skierowane przeciw wewnątrzkomórkowym antygenom, sugeruje to paranowotworowy charakter zapalenia układu limbicznego.

W diagnostyce różnicowej zapalenie układu limbicznego trzeba również uwzględnić inne niż nowotwory przyczyny choroby.

Zapalenie układu limbicznego - leczenie

• Leczenie nowotworu

Jeśli u chorego wykryje się nowotwór, jego leczenie jest najważniejszym elementem terapii.

• Leczenie immunomodulujące

Choremu podaje się metyloprednizolon dożylnie przez 3-5 dni, a następnie doustnie prednizon oraz dożylne immunoglobuliny.

Jeśli leczenie jest nieskuteczne, w ciągu 1-3–tygodniowej obserwacji należy rozważyć zastosowanie od 3 do 5 zabiegów plazmaferezy (oczyszczenia krwi z niepożądanych elementów) lub przejście do terapii drugoliniowej (cyklofosfamid, rytuksymab).

• Leczenie objawowe

Pacjentowi podaje się leki przeciwpadaczkowe i neuroleptyczne.

Zapalenie układu limbicznego jest ciężką, ale wyleczalną chorobą. Co ważne, spowodowane zmiany w układzie nerwowym mogą być odwracalne. Szanse na to są tym większe, im wcześniej zostanie rozpoznana choroba i im szybciej zostanie wdrożone odpowiednie leczenie.

Źródła:

1. Rybacka-Mossakowska J., Wyciszkiewicz A., Michalak S.,  Problemy diagnostyczne i lecznicze u chorych z zapaleniami mózgu i rdzenia kręgowego, "Anestezjologia i Ratownictwo" 2014, nr 8.
2. www.antyneuronalne.pl

Monika Majewska