Układowe zapalenia naczyń – przyczyny, rodzaje i leczenie

Układowe zapalenia naczyń to grupa chorób, które prowadzą do stanu zapalnego naczyń, a dalej do ich martwicy. W konsekwencji może dojść do krwawień lub do niedokrwienia narządów lub tkanek, które były zaopatrywane w krew przez chore naczynia (np. do udaru mózgu). Jakie są przyczyny, objawy i rodzaje układowego zapalenia naczyń? Na czym polega leczenie tej grupy schorzeń?

Spis treści

1. Układowe zapalenia naczyń – przyczyny i czynniki ryzyka
2. Układowe zapalenia naczyń – rodzaje
3. Układowe zapalenia naczyń - leczenie

Układowe zapalenia naczyń (vasculitis) to grupa układowych chorób tkanki łącznej, w przebiegu których dochodzi do stanu zapalnego ścian naczyń i ich martwicy. W konsekwencji może dojść do krwawień lub powstawania zakrzepów i zatorów, a dalej do niedokrwienia tkanek i narządów zaopatrywanych w krew przez te naczynia. Proces ten może obejmować naczynia różnych tkanek i narządów, jednak zwykle dotyczy nerek, płuc, górnych dróg oddechowych, skóry, układu nerwowego i gałek ocznych.

W układzie nerwowym może dojść do rozwoju mono- lub polineuropatii, czyli zespołów uszkodzenia nerwów obwodowych. Ze strony układu pokarmowego mogą się pojawić np. krwawienia jelitowe. Może także dojść do uszkodzenia wątroby.

Najgroźniejszym następstwem układowego zapaleń naczyń jest udar mózgu.

Do zaburzeń w układzie sercowo-naczyniowym, będących konsekwencją układowego zapalenia naczyń, można zaliczyć m.in. kardiomiopatie, zapalenie osierdzia, wady zastawkowe i udar mózgu. Z kolei w układzie oddechowym układowe zapalenie naczyń może doprowadzić do krwawienia pęcherzykowego, astmy czy zmian w zatokach przynosowych, a w układzie moczowym do kłębuszkowego zapalenia nerek. Ponadto mogą się pojawić zmiany skórne (wysypka krwotoczna i owrzodzenia) czy zapalenie stawów i mięśni.

Układowe zapalenia naczyń – przyczyny i czynniki ryzyka

Uważa się, że stan zapalny naczyń zapoczątkowany jest przez procesy immunologiczne (związane z reakcją nadwrażliwości na antygeny). Na przykład część chorób zaliczanych do grupy układowego zapalenia małych naczyń zwykle wiąże się z obecnością przeciwciał przeciwko cytoplaźmie neutrofili, w skrócie zwanych ANCA.

Częstość występowania układowego zapalenia naczyń wrasta wraz z wiekiem i dotyczy przede wszystkim osób w wieku powyżej 65. roku życia.

Układowe zapalenia naczyń – rodzaje

Istnieje kilka klasyfikacji układowego zapalenia naczyń, jednak obecnie najczęściej stosuje się klasyfikację ustaloną na konferencji w Chapel Hill (CHCC ) oraz klasyfikację American College of Rheumatology (ACR):

1. Układowe zapalenia naczyń małych (tętniczki, żyłki i włośniczki)

• ziarniniakowatość z zapaleniem naczyń (ziarniniak Wegenera);
• mikroskopowe zapalenie naczyń;
• zespół Churga-Strauss (eozynofilowe ziarniniakowe zapalenie naczyń);
• zapalenie naczyń związane z IgA (choroba Schönleina-Henocha, plamica alergiczna);
• zespół Goodpasture'a (choroba Goodpasture'a);
• zapalenie małych naczyń skóry (leukocytoklastyczne zapalenie naczyń skóry, zapalenie naczyń z nadwrażliwości);
• krioglobulinemia mieszana;

2. Układowe zapalenia naczyń średnich (głównie naczynia trzewne tzn. tętnice krezkowe, wieńcowe, nerkowe itd.)

• guzkowe zapalenie tętnic (inaczej choroba Kussmaula, choroba Kussmaula-Maiera);
• choroba Kawasaki, czyli zespół śluzówkowo-skórno-węzłowy;

3. Układowe zapalenia naczyń dużych (aorta i jej największe odgałęzienia),

• olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic, inaczej Zespół Hortona;
• choroba Takayasu;

4. Układowe zapalenie naczyń małych, średnich i dużych

• Choroba Behçeta

Ponadto stosuje się podział układowego zapalenia naczyń na:

• pierwotne – przyczyna choroby jest nieznana;
• wtórne – zmiany w naczyniach występują w przebiegu innych chorób (np. reumatoidalnego zapalenia stawów, tocznia układowego, wrzodziejącego zapalenia jelita grubego) lub są wywołane przez leki;

Układowe zapalenia naczyń - leczenie

Leczenie układowego zapalenia naczyń to przede wszystkim leczenie immunosupresyjne, obejmujące podawanie leków, takich jak glikosterydy i cyklofosfamid. W niektórych przypadkach, gdy choroba ma bardzo ciężki przebieg, stosowane są zabiegi plazmaferezy (metoda oczyszczania osocza krwi z dużych cząstek, takich jak kompleksy immunologiczne).

Monika Majewska