Retinopatia cukrzycowa: przyczyny, objawy, leczenie

Retinopatia cukrzycowa to powikłanie cukrzycy, które może doprowadzić do całkowitej utraty wzroku. Jeśli więc lekarz stwierdził u ciebie cukrzycę, trzymaj cukier w ryzach i regularnie badaj wzrok, bo diabetycy są bardziej niż osoby zdrowe narażeni również na inne choroby oczu, takie jak jaskra czy zaćma. Jakie są przyczyny i objawy retinopatii cukrzycowej? Na czym polega diagnostyka i leczenie?

Spis treści

1. Retinopatia cukrzycowa - przyczyny
2. Retinopatia cukrzycowa - objawy
3. Retinopatia cukrzycowa - diagnostyka. 3 stopnie retinopatii cukrzycowej
4. Retinopatia cukrzycowa - leczenie
5. Powikłania cukrzycy [wideo]

Retinopatia cukrzycowa to najczęstsze powikłanie cukrzycy - po 20 latach zmagania się z tą chorobą retinopatia występuje u wszystkich chorych na cukrzycę typu 1 i u 60 proc. cierpiących na cukrzycę typu 2. Wzrok traci 86 procent osób z cukrzycą typu 1 oraz 33 procent z typem 2. Niestety, to jeszcze nie koniec złych wiadomości. U chorych na cukrzycę zaćma pojawia się średnio o 10 lat wcześniej niż u osób zdrowych.

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) szacuje, że na cukrzycę cierpi 4 procent populacji, czyli około 135 mln ludzi. Pod koniec 2025 r. chorych będzie już 300 mln, z czego retinopatię cukrzycową będzie miało 100 mln osób. Dla porównania – problemy z nerkami wystąpią u 44 mln. Cukrzyca wciąż jest główną przyczyną utraty wzroku.

Retinopatia cukrzycowa - przyczyny

Przyczyną retinopatii cukrzycowej jest mikroangiopatia, czyli uszkodzenie drobnych naczyń krwionośnych siatkówki, co prowadzi do uszkodzenia samej siatkówki. Jaki jest mechanizm tego schorzenia? Wskutek podwyższonego poziomu cukru obumierają komórki (pericyty) odpowiedzialne za utrzymanie właściwego kształtu naczynia. Pod wpływem glukozy jego ściana staje się wiotka, wybrzusza się, tworząc mikrotętniaki. Przez osłabioną ścianę naczynia przecieka krew i dochodzi do mikrowylewów. U chorych na cukrzycę krew jest gęsta i bardziej lepka niż u osób zdrowych. Uszkodzenie naczyń i zwiększona gęstość krwi doprowadzają do niedotlenienia siatkówki. Gdy jest ono znaczne, organizm tworzy nowe naczynia krwionośne. Niestety, są one słabe i nieprawidłowo zbudowane, przez co łatwo pękają i powodują wylewy krwi do środka oka.

Retinopatia cukrzycowa - objawy

Objawy, które mogą świadczyć o retinopatii cukrzycowej:

• stopniowe pogorszenie widzenia
• przemijające zaburzenia ostrości widzenia
• nocne upośledzenia widzenia
• nagła bezbólowa utrata wzroku
• mroczki przed oczami

- Bardzo często pacjenci chorzy na cukrzycę nie odczuwając w początkowej fazie problemów z widzeniem, nie zdają sobie sprawy z postępującej retinopatii cukrzycowej. Tymczasem cukrzycowe zmiany na dnie oka można już stwierdzić po 3 latach od wykrycia cukrzycy u 12% chorych. W przypadku chorych na cukrzycę typu I retinopatia rozwija się wprost proporcjonalnie do przebiegu cukrzycy. Wystarczy 15 lat jej trwania, by doszło do powikłań w siatkówce oka. Inaczej natomiast sytuacja wygląda u chorych z cukrzycą typu II. Tu retinopatia cukrzycowa rozwija się wcześnie, nawet 7 lat przed ustaleniem rozpoznania. Bez względu na rodzaj cukrzycy, każdy pacjent cierpiący na tę chorobę powinien systematyczne raz w roku przeprowadzać badania kontrolne dna oka, nawet jeśli nie odczuwa problemów z widzeniem. – mówi prof. Krystyna Czechowicz-Janicka.

Retinopatia cukrzycowa - diagnostyka. 3 stopnie retinopatii cukrzycowej

Obecnie okuliści mają możliwość korzystania z najnowocześniejszych metod diagnostycznych i terapeutycznych. Poza badaniem dna oka oraz ostrości widzenia, dodatkowymi specjalistycznymi badaniami obrazującymi szczegółowo stan siatkówki w przebiegu retinopatii cukrzycowej jest optyczna koherencyjna tomografia OCT oraz angiografia fluoresceinowa, pozwalająca na dokładne zlokalizowanie miejsc przecieku chorobowo zmienionych naczyń. W zależności od rodzaju zmian wyróżnia się 3 stopnie retinopatii cukrzycowej:

• Nieproliferacyjna prosta – rozwija się, gdy ściana naczynia krwionośnego traci elastyczność. Łatwo wtedy ulega deformacji. W niektórych miejscach nadmiernie się rozciąga i tu powstają mikrotętniaki. Ten rodzaj retinopatii nie prowadzi jeszcze do utraty wzroku, ale do jego pogorszenia, bo postrzegane obrazy stają się coraz bardziej rozmazane.

• Przedproliferacyjna – na dnie oka oprócz mikrotetniaków widać martwe obszary siatkówki, bo nie dopływała do nich krew. W obu przypadkach ratowanie ostrości widzenia polega na laserowaniu siatkówki, czyli niszczeniu światłem lasera uszkodzonych naczyń krwionośnych. Pozwala to zachować równowagę między zapotrzebowaniem oka na tlen a możliwościami naczyń krwionośnych.

• Proliferacyjna – jest najgroźniejszą postacią dolegliwości. Duże naczynia krwionośne zamykają się, co pobudza wzrost naczyń włosowatych pojawiających się nad siatkówką oka, a nawet ich wrastanie w ciało szkliste. Ten proces nazywa się nowotworzeniem, czyli powstawaniem nowych naczyń, które mają dostarczać krew do niedotlenionych fragmentów oka. Problem w tym, że nowe naczynia są nieprawidłowo zbudowane, mają tylko jedną warstwę komórek, co sprzyja wylewom krwi do środka oka, czyli ciała szklistego. Częste wylewy są odpowiedzialne za tworzenie się zrostów pomiędzy siatkówka a ciałem szklistym. Z czasem ciało szkliste obkurcza się i ciągnie siatkówkę, co powoduje jej odwarstwienie.

Retinopatia cukrzycowa - leczenie

Przy zaawansowanej retinopatii proliferacyjnej jedynym ratunkiem jest witrektomia, czyli operacja polegająca na usunięciu ciała szklistego razem z wylewem, oddzieleniu zrostów pomiędzy ciałem szklistym a siatkówką, a następnie oblaserowaniu całej siatkówki. Jeśli lekarz podejrzewa, że po operacji mogą wystąpić krwawienia, oko wypełnia się olejem silikonowym, który hamuje krwawienia do wnętrza. Widzenie zależy od stopnia uszkodzenia siatkówki. Jeśli zmiany w siatkówce były niewielkie, po zabiegu widzenie jest bardzo dobre. Przy większych uszkodzeniach ogranicza się do rozpoznawania dużych przedmiotów.

Powikłania cukrzycy [wideo]

Powikłania cukrzycy są związane m. in. z funkcjonowaniem układu krążenia: mogą prowadzić do udaru mózgu, zawału serca i niedokrwienia kończyn dolnych. Jakie są inne możliwe powikłania cukrzycy? Na to pytanie odpowiada prof. dr. hab. n. med. Grzegorz Dzida z Katedry i Kliniki Chorób Wewnętrznych Uniwersytetu Medycznego w Lublinie.

W artykule wykorzystano materiały Instytutu Oka.

Anna Jarosz

Monika Majewska