Zaparcia opioidowe - leczenie zaparć po opioidach

Zaparcia opioidowe to najczęściej występujący i chyba najbardziej dotkliwy dla chorych skutek uboczny przyjmowania opioidowych leków przeciwbólowych. Najgorsze jest to, że zaparcia po opioidach nie mają tendencji do ustępowania wraz z czasem stosowania leków, lecz narastają, a tym samym stopniowo obniżają jakość życia chorego. Sprawdź, jak wyleczyć zaparcia opioidowe.

Spis treści

1. Zaparcia opioidowe – przyczyny
2. Zaparcia opioidowe – objawy
3. Zaparcia opioidowe - leczenie
4. Zaparcia opioidowe a dieta bogata w błonnik

Zaparcia opioidowe to najczęściej występujący i chyba najbardziej dotkliwy dla chorych skutek uboczny przyjmowania opioidowych leków przeciwbólowych - najczęściej morfiny podawanej doustnie, w postaci tabletek. Wśród chorych leczonych opioidami na zaparcia najczęściej skarżą się ci z chorobą nowotworową. Szacuje się, że zmaga się z nimi 70-90 proc. leczonych onkologicznie.

Opioidy wywołują szereg działań niepożądanych. Wczesne skutki uboczne przyjmowania tego typu leków to senność, nudności i wymioty. Później dołączają do nich zaparcia i inne dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego. W związku z tym zaparcia są elementem tzw. zespołu zaburzeń jelitowych, który pojawia się w czasie podawania opioidów (inaczej opioidowe zaburzenia jelitowe, zespół jelita opioidowego).

Do rzadko występujących działań niepożądanych można zaliczyć poty, suchość w ustach, splątanie, zaburzenia równowagi, zatrzymanie moczu, świąd skóry czy halucynacje.

Zaparcia opioidowe – przyczyny

Opioidowe leki przeciwbólowe działają na receptory opioidowe w ścianie jelit i zaburzają ich pracę, spowalniając perystaltykę (w terminologii medycznej proces ten nazywa się poopioidowym paraliżem jelit). W konsekwencji przesuwanie się w jelitach niestrawionych resztek pokarmowych jest utrudnione, a czasami wręcz uniemożliwione. Znajdująca się w jelitach treść pokarmowa zostaje odwodniona, a następnie staje się twarda, co z kolei doprowadza do powstawania kamieni kałowych.

Zaparcia opioidowe – objawy

Chory skarży się za zbyt małą częstość wypróżnień (3 na tydzień) lub stolce twarde, oddawane z wysiłkiem, często z towarzyszącym uczuciem niepełnego wypróżnienia.

Ponadto mogą się pojawić inne objawy składające się na zespół zaburzeń jelitowych wywołanych opioidami, takie jak uczucie pełności w żołądku, wzdęcia, utrata apetytu, refluks żołądkowo-przełykowy, zgaga, bóle brzucha, nudności, wymioty.

Inne możliwe objawy współtowarzyszące to duszności, zawroty głowy i zaburzenia rytmu serca.

Zaparcia opioidowe - leczenie

Grupa Ekspertów Polskiego Towarzystwa Medycyny Paliatywnej zaproponowała następujący schemat postępowania w przypadku zaparć poopioidowych:

• leki typowe i powszechnie stosowane przy zaparciach (stymulujące perystaltykę jelita grubego, zmiękczające stolec, środki osmotyczne). Niestety, tradycyjnie środki przeczyszczające są mało skuteczne w przypadku zaparć wywołanych lekami opioidowymi;

SPRAWDŹ >> Jak działają ŚRODKI PRZECZYSZCZAJĄCE i czy warto je brać, gdy masz ZAPARCIA

• metylnaltrekson podawany w postaci iniekcji podskórnej (oprócz stosowanych jednoczasowo leków doustnych);
• preparat złożony zawierający połączenie leku przeciwbólowego (oksykodonu) z antagonistą receptora opioidowego (naloksonu). Ten ostatni lek łączy się w przewodzie pokarmowym z tymi samymi receptorami, co leki opioidowe, a tym samym zajmuje im miejsce. Jednocześnie preparat ten nie przedostaje się przez barierę jelit i nie trafia do krwi ani układu nerwowego, a więc nie blokuje przeciwbólowego działania leków opioidowych. Połączenie oksykodonu z naloksonem dostępne jest w stałym stosunku 2:1 w tabletkach o mocy 5/2,5 mg, 10/5 mg i 20/10 mg;

Często jedynym sposobem zlikwidowania zaparcia jest ręczne usunięcie zalegającej masy kału. Jeśli to nie pomoże, konieczna może być wizyta w szpitalu. Stosowane są wówczas wlewki doodbytnicze. W ostateczności niezbędna może być operacja.

Jeśli pojawią się działania niepożądane, pacjent może poprosić lekarza o zmianę jednego opioidu na inny. W ostateczności może zrezygnować z tej grupy leków przeciwbólowych i zastosować inne.

Zaparcia opioidowe a dieta bogata w błonnik

Ważną rolę w leczeniu i profilaktyce zaparć po opioidach odgrywa dieta bogata w błonnik (20-30 g/dobę), gdyż zatrzymuje on wodę w świetle jelita, formuje masy kałowe i poprzez wypełnienie jelita pobudza perystaltykę. Jednak niektórzy specjaliści zauważają, że w przypadku zaparć opioidowych błonnik może nie pomóc, a nawet dać efekt odwrotny do zamierzonego. Wszystko z powodu wywołanego lekami paraliżu jelit, przez który zwiększa masa stolca, który jeszcze bardziej zalega. W konsekwencji większe spożycie błonnika może nawet jeszcze bardziej nasilać zaparcia.

WARTO WIEDZIEĆ >> DIETA BOGATORESZTKOWA nie tylko na zaparcia

Monika Majewska