Mikrobiom skóry – czym jest i jakie pełni funkcje? Mikrobiom a mikrobiota

Mikrobiom skóry to bakterie, wirusy, grzyby i roztocza, które zasiedlają jej powierzchnię. Jeśli są w równowadze ilościowej i gatunkowej, stanowią ochronę skóry, dzięki czemu nie pojawia się np. AZS, alergie, łupież i inne choroby skóry. Co wpływa na mikrobiom skóry?

Skóra to największy organ człowieka, który chroni organizm przed przedostaniem się do niego szkodliwych patogenów. W ochronie tej pomagają także mikroorganizmy, które żyjąc w równowadze, chronią ją przed pojawieniem się objawów wywołujących dyskomfort, a w konsekwencji także choroby skóry.

Spis treści

1. Mikrobiom skóry – co to jest?
2. Mikrobiom skóry – jakie pełni funkcje?
3. Mikrobiom skóry – od czego zależy i co na niego wpływa?
4. Mikrobiom skóry a choroby
5. Mikrobiom skóry - jak dbać?

Prawidłowy mikrobiom skóry gwarantuje jej zdrowie, a także ładny wygląd, dlatego też nie warto pozbywać się mikroorganizmów poprzez m.in. częste stosowanie zabiegów kosmetycznych lub agresywnych preparatów do pielęgnacji. Dowiedz się, jakie funkcje pełni mikrobiom skóry, co na niego wpływa, a także jak o niego zadbać.

Mikrobiom skóry – co to jest?

Mikrobiom skóry to złożony ekosystem, składający się z mikroorganizmów, zasiedlających jej powierzchnię. Termin „mikrobiom” stał się popularny, gdy w 2001 roku Joshua Lederberg zdobył nagrodę Nobla, a w swoich badaniach określał nim zbiór genomów wszystkich drobnoustrojów zasiedlających organizm człowieka, czyli bakterii, grzybów, wirusów i roztoczy.

Z kolei tzw. mikrobiota skóry to zbiór mikroorganizmów rozumianych jako komórki. Warto zdawać sobie sprawę, że otaczające człowieka środowisko jest pełne różnorakich mikroorganizmów, które bardzo łatwo przemieszczają się z niego na skórę.

Tym samym, skórę kolonizują nie tylko korzystne i obojętne drobnoustroje, żyjące w symbiozie z komórkami skóry, ale także te mniej pożądane – patogeny.

Jak podali badacze ze Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach w „Przeglądzie Dermatologicznym” w 2015 roku, w skład mikrobiomu skóry wchodzą głównie, cztery typy bakterii: Actinobacteria, Firmicutes, Bacteroidetes i proteobacterai, grzyby z rodzaju Mallassezia oraz roztocza z grupy nużeńców.

Czasem zasiedlają ją także patogeny, w tym gronkowiec złocisty i paciorkowce, co z kolei może powodować zakażenia i tym samym prowadzić do powstawania różnych chorób skóry.

Warto jednak podkreślić, że mikrobiom skóry jest indywidualny u każdego człowieka. Badania P. Kowalczyka, K. Głowackiej i E. Górskiej opublikowane w „Medycynie rodzinnej” w 2015 roku udowodniły, że tylko 13% drobnoustrojów uzyskanych z powierzchni dłoni jest identyczna u dwóch osobników.

Dowodzi to tego, że skóra jest bardzo zróżnicowana pod względem bytujących na niej mikroorganizmów. Ponadto, warto wiedzieć, że zarówno skład gatunkowy, jak i ilościowy zależny jest m.in. od poszczególnych obszarów skóry, jej grubości, a także wilgotności i temperatury.

Mikrobiom skóry – jakie pełni funkcje?

Skóra to największy narząd organizmu człowieka, którego zadaniem jest integracja ze środowiskiem zewnętrznym, a także ochrona przed patogenami, chcącymi wniknąć do wnętrza ciała.

Chociaż mikrobiom skóry ma stały kontakt z mikroorganizmami bytującymi w otoczeniu, to dzięki jej budowie, w tym m.in. suchej, szorstkiej i często złuszczającej się powierzchni, nie jest przyjazna dla wzrostu patogenów.

Skóra nie przyjmuje wszelkich mikroorganizmów, z którymi się zetknie i tym samym chroni organizm przed powstaniem nieprawidłowej mikroflory.

W jej skład wchodzą także substancje, które chronią ją przed patogenami (jest to np. łój zawierający trójglicerydy), i które nie tylko utrudniają przedostanie się niekorzystnych drobnoustrojów, ale także aktywują mechanizmy układu odpornościowego, które skutecznie zwalczają zagrożenie.

Czytaj też: Gruczoły łojowe: budowa i funkcje. Choroby gruczołów łojowych

Niestety, zły stan skóry może być niekorzystny dla organizmu i wpływać na wzrost bakterii chorobotwórczych. Do zakażeń dochodzi głównie ze względu na niską odporność, gdy osoba stosuje antybiotykoterapię lub gdy na skórze występują rany bądź są obecne ciała obce (np. sztuczne zastawki).

Mikrobiom skóry – od czego zależy i co na niego wpływa?

Mikrobiom skóry jest zależny od wielu czynników, w tym m.in. od grubości skóry – inne mikroorganizmy będą kolonizowały powierzchnie płaskie skóry, a inne fałdy skórne i zagłębienia. Oprócz innej budowy miejsca te różnią się od siebie także temperaturą oraz wilgotnością, co także wpływa na skład mikrobiomu.

Dlatego też na bogatej w sebum szyi, twarzy oraz głowie występują m.in. grzyby z rodzaju Mallassezia, Actinobacteria oraz Firmicutes. Z kolei miejsca wilgotne, czyli np. stopy, pachy i w okolicr narządów płciowych kolonizują tylko Actinobacteria i Firmicutes, a w obszarach dominujących na skórze, określanych jako suche, dodatkowo pojawia się Bacteroidetes i Proteobacteria.

Skład mikrobiomu zależny jest także od pH skóry (z reguły jest umiarkowanie kwaśne i wynosi 4-4,5), ekspozycji na promieniowanie UV oraz stylu życia.

Dlatego też, na skład mikrobiomu skóry wpływa nie tylko to, co spożywamy na co dzień, ale także to, jak wygląda codzienna pielęgnacja skóry, czy uprawiana jest regularna aktywność fizyczna oraz stosowane są używki. Ilość i różnorodność mikroorganizmów kolonizujących skórę jest także zależna od stosowanych leków, stresu, a także zmienia się w zależności od wieku (np. u seniorów, których skóra jest sucha, mikrobiom jest mniej różnorodny).

Ponadto, inny mikrobiom skóry mają kobiety, a inny mężczyźni – w dużej mierze jest to zależne od hormonów oraz konkretnych okresów w życiu np. ciąży bądź menopauzy u kobiet lub dojrzewania u obu płci. Dotyczy to także różnic w obrębie grup etnicznych, życia na różnych kontynentach, w innym klimacie oraz w krajach uprzemysłowionym lub też nie.

WAŻNE! Mikrobiom skóry zasiedlany jest przez drobnoustroje już w momencie porodu. U kobiet rodzących siłami natury, dziecko otrzymuje mikroflorę kanału rodnego, z kolei u kobiet rodzących poprzez cesarskie cięcie otrzymuje mikroflorę skóry matki.

U najmłodszych skóra zasiedlana jest głównie przez bakterie i grzyby. Warto jednak podkreślić, że ok. 3 roku życia maluchy posiadają najwięcej drobnoustrojów na skórze, co jest związane m.in. z rozwojem i zmianami fizjologicznymi.

Jak podali badacze Y. Belkaid i T. Hand w 2012 roku skład mikrobiomu zależny jest również od predyspozycji genetycznych oraz chorób metabolicznych. Dzieje się tak dlatego, że zmieniają one właściwości naskórka, przez co wpływają na to, jak wygląda mikrobiom skóry u konkretnej osoby.

Dodatkowo przekłada się to również na funkcjonowanie układu odpornościowego, który nie jest wtedy w stanie uchronić organizmu przed alergiami oraz chorobami skóry o podłożu autoimmunologicznym.

Ponadto, na skład mikrobiomu wpływają także czasowe infekcje i choroby takie jak np. grypa, które sprawiają, że zmienia się wtedy ilość i gatunki mikroorganizmów bytujących na skórze, jednak już po wyleczeniu, wracają one do wcześniejszego składu.

Mikrobiom skóry a choroby

Prawidłowy mikrobiom skóry jest zrównoważony zarówno pod względem skolonizowanych na niej gatunków, jak i liczebnie. Niestety, zaburzenie równowagi, czyli tzw. dysbioza, sprawia, że skóra nie stanowi już tak mocnej bariery ochronnej, co z kolei zwiększa ryzyko chorób skóry.

Przedostanie się patogenów bytujących na skórze do wnętrza organizmu, może być przyczyną objawów powodujących dyskomfort, a także poważnych schorzeń, w tym chorób skóry takich jak np. atopowe zapalenie skóry (AZS) i chorób cywilizacyjnych takich jak np. cukrzyca.

I tak, jeśli skóra jest sucha, będą kolonizowały ją np. gronkowce, które wywołują zakażenia osób chorujących na atopowe zapalenie skóry (AZS). Badania S. Seite i współpracowników z 2014 roku dowiodły, że mikrobiom osób chorych na AZS i osób zdrowych różni się – w pierwszej grupie stwierdza się obecność patogennych bakterii Staphylococcus spp., a także ogólną mniejszą różnorodność mikrobiomu.

Z kolei naukowcy z University of Ioannina Medical School w 2012 roku opublikowali w „Clin Microbiol Rev.” badania, które dowodzą, że grzyby najczęściej bytujące na skórze, czyli te z grupy Malassezia, pobudzają produkcję cytokin prozapalnych.

Te z kolei nasilają objawy skórne u chorujących m.in. na AZS, łuszczycę, łojotokowe zapalenie skóry i inne skórne, choroby zapalne. Grzyby są odpowiedzialne także za powstawanie np. łupieżu, a z kolei nużeńce, należące do grupy roztoczy, sprawiają, że na skórze może pojawiać się rumień i w konsekwencji także trądzik różowaty.

Mikrobiom skóry - jak dbać?

Tak jak podkreśliła dr Robynnr Chutkan, autorka książki „Dobre bakterie”, należy zwracać uwagę na kosmetyki oraz zabiegi stosowane na skórę, gdyż wiele z nich może zaburzać równowagę mikrobiomu.

Chodzi o to, że zawarte w nich substancje (głównie alkohol i substancje antybakteryjne) sprawiają, że usuwa się z powierzchni skóry potrzebne jej bakterie i inne mikroorganizmy, co z kolei prowadzi do dysbiozy.

Tym samym chociaż początkowo skóra staje się tylko mniej elastyczna i sucha, to z czasem mogą pojawiać się także poważne choroby skórne. Warto podkreślić, że nawet woda może być niekorzystna dla skóry, dlatego też nie warto myć twarzy np. kilka razy dziennie, gdyż jej zasadowy odczyn może powodować przerost patogenów.

Aby odpowiednio dbać o mikrobiom skóry, należy stosować w pielęgnacji kosmetyki bez konserwantów, barwników i zapachów, głównie z prostymi składami.

Korzystne dla skóry będzie także rzadkie stosowanie antybiotyków, które np. często wykorzystywane są w leczeniu stanów takich jak trądzik.

Stosowanie ich zewnętrznie, bezpowrotnie zmienia skład mikrobiomu, który później może być trudny do odbudowania. Warto zatem przed zdecydowaniem się na konkretny rodzaj leczenia i określone środki, rozważyć wszystkie opcje, w tym także te mniej inwazyjne.

Aby mikrobiom skóry był różnorodny, warto stosować także probiotyki. Najczęściej stosuje się je w celu zachowania równowagi mikrobiomu jelit, jednak należy pamiętać, że z kolei niektóre kosmetyki wzbogacane są o prebiotyki, które są doskonałą pożywką dla bakterii.

Sonia Młodzianowska