Dalekowzroczność (nadwzroczność): przyczyny, objawy, leczenie

Dalekowzroczność (nadwzroczność), to obok krótkowzroczności druga najczęstsza wada wzroku. Dalekowzroczność jest zaliczana do wad sferycznych, związanych z nieprawidłowym załamywaniem światła w układzie optycznym. Czasem nadwzroczność długo pozostaje nierozpoznana, ponieważ dzięki zdolnościom kompensacyjnym naszych oczu może nie dawać charakterystycznych objawów.

Spis treści

1. Jak objawia się dalekowzroczność?
2. Podział nadwzroczność
3. Jak diagnozuje się dalekowzroczność?
4. Nadwzroczność: leczenie

Dalekowzroczność (nadwzroczność, łac. hyperopia) obserwowana jest głównie u dzieci. Początkowo występuje u nich tak zwana dalekowzroczność fizjologiczna, związana z ciągłym rozwojem i kształtowaniem gałki ocznej i całego układu optycznego. Z czasem powinna ona zniknąć, jednak czasem zdarza się, że nadwzroczność u dzieci przyjmuje postać przetrwałą. U dorosłych dalekowzroczność rzadko może być spowodowana długoletnią cukrzycą, która może uszkadzać naczynia krwionośne siatkówki.

W warunkach fizjologicznych obraz dzięki układowi refrakcyjnemu oka powstaje idealnie na siatkówce. Nadwzroczność pojawia się wtedy, gdy obraz nie powstaje na siatkówce, a za nią. Oko dalekowzroczne to takie, które ma zmniejszony wymiar przednio-tylny (zbyt krótka gałka oczna) lub takie, którego układ optyczny oka ma za małą siłę łamiącą (nieprawidłowa rogówka lub soczewka). Dzięki zdolności naszych oczu do akomodacji, w wyniku zmiany kształtu soczewki, nawet przy zbyt długiej gałce ocznej promienie mogą być skupiane bliżej, dzięki czemu obraz może powstawać na siatkówce, a nie za nią.

Jak objawia się dalekowzroczność?

Typowo dalekowzroczność będzie objawiać się wyraźnym widzeniem przedmiotów znajdujących się w pewnej odległości od oczu, natomiast przedmioty leżące bliżej będą zamazane. Z czasem jednak, w miarę postępu choroby, może być upośledzone zarówno widzenie z bliska jak i z daleka. Objawy będą miały inne nasilenie w różnych grupach wiekowych, dlatego, że z wiekiem spada zdolność oka do akomodacji. Oprócz tego u osób chorujących na dalekowzroczność mogą pojawić się bóle głowy, podwójne widzenie, zez zbieżny oraz ból gałek ocznych. Bóle głowy dosyć często towarzyszą dalekowzroczności, niestety są niespecyficzne, dlatego zawsze należy mieć na uwadze, że pacjent który zgłasza takie dolegliwości może mieć problem okulistyczny, a dalekowzroczność powinna się znaleźć w diagnostyce różnicowej.

Podział nadwzroczność

Dalekowzroczność można podzielić ze względu na obraz kliniczny i stopień zaawansowania. Klinicznie dalekowzroczność może przebiegać jako prosta, patologiczna lub funkcjonalna. Dalekowzroczność prosta pojawia się bez uchwytnej przyczyny i wynika z różnorodności biologicznej. Dalekowzroczność patologiczna może wystąpić w wyniku choroby, urazu lub nieprawidłowego rozwoju. Funkcjonalna dalekowzroczność z kolei wynika z upośledzenia zdolności oka do akomodacji, które może wynikać z pewnego porażenia.

Ze względu na stopień zaawansowania dalekowzroczność dzielimy na niską, gdy jej wartość nie przekracza +2,0 dioptrii, umiarkowaną, gdy wartości znajdują się między +2,0 a +5,0 dioptrii oraz na ciężką (wysoką), gdy przekracza +5,0 dioptrii.

Zez uniemożliwia prawidłowe widzenie obuoczne, i im starsze będzie dziecko w chwili podjęcia leczenia, tym trudniej będzie mu się zaadaptować do nowych warunków.

Jak diagnozuje się dalekowzroczność?

Dorośli dosyć szybko zgłaszają się do lekarza, kiedy zaburzenie widzenia lub inne dokuczliwe objawy zaczną im przeszkadzać w codziennym życiu.

Problem stanowią małe dzieci, które nie potrafią mówić dokładnie o swoich dolegliwościach. U nich dalekowzroczność bardzo często jest diagnozowana, gdy rodzice przychodzą do lekarza po tym, jak zauważą, że dziecko zezuje. Zez u niemowlaka powyżej trzeciego miesiąca życia powinien budzić nasz niepokój. Przy dalekowzroczności najczęściej obserwujemy zez zbieżny. Powstaje on, gdy oko próbuje skompensować wadę poprzez akomodację, która następnie uruchamia konwergencję. Konwergencja polega na skurczu mięśni prostych przyśrodkowych oka, w wyniku czego gałki oczne ustawiają się w kierunku nosa, a my obserwujemy to jako zez zbieżny.

Do rozpoznania dalekowzroczności niezbędne jest badanie okulistyczne. Często stosuje się metodę badania wad refrakcji, która opiera się na regule Dondersa. W czasie tego badania sprawdzamy ostrość wzroku podczas patrzenia w dal. Pacjentowi zakłada się na oprawki soczewki zaczynając od silnej soczewki skupiającej i stopniowo zakłada się soczewki o mniejszej mocy. Miarą dalekowzroczności jest taka soczewka skupiająca (o wartości "+"), przy której pacjent widzi wystarczająco ostro.

Metody Dondersa nie możemy stosować jako jedynej metody diagnostycznej u dzieci, oraz u dorosłych z silną akomodacją, ponieważ nie jesteśmy w stanie wyeliminować jej wpływu na wynik badania. W takim wypadku przy dalekowzroczności silna akomodacja spowoduje powstanie pozornej krótkowzroczności, co będzie skutkowało nieprawidłowym leczeniem.

Inną metodą, która pozwala uniknąć takich pomyłek jest skiaskopia (inaczej retinoskopia), która należy do badań obiektywnych. Aby prawidłowo wykonać to badanie należy znieść akomodację w badanym oku, jest to tak zwane farmakologiczne porażenie akomodacji czyli cykloplegia. Cykloplegię wykonuję się najczęściej przy użyciu tropikamidu, atropiny oraz cyklopentolatu (głównie u dzieci). W czasie skiaskopii lekarz rzutuje na oko badanego wiązkę światła, a następnie w czasie ruchu maszyny obserwuje kierunek ruchu czerwonego odblasku z dna oka, który widać w obrębie źrenicy. W dalekowzroczności oba te kierunki będą zgodne. Po takim badaniu na skutek rozszerzenia źrenicy może dojść do krótkotrwałego pogorszenia ostrości widzenia lub światłowstrętu.

Bardzo skuteczną metodą diagnostyczną jest autorefraktometria, która również wykorzystuje zasadę skiaskopii. Aby była ona jak najbardziej obiektywna należy przed wykonaniem badania porazić akomodację, która mogłaby zafałszować wyniki. Całe badanie przeprowadzane jest właściwie przez komputer, które dostosowuje parametry do układu optycznego oka. Autorefraktometr szybko wylicza potrzebne dane i podaje wynik w formie wydruku, na którym zobaczymy ewentualne zaburzenia refrakcji w jednym i drugim oku.

Nadwzroczność: leczenie

Dalekowzroczność leczy się przy pomocy wypukłych soczewek skupiających. Najstarsza i najbardziej znana jest metoda okularowa. W przypadku wystąpienia zeza leczenie powinno być wprowadzone niezwłocznie, ponieważ im dłużej będzie trwało, tym trudniej będzie uzyskać zadowalające wyniki leczenia. W każdym przypadku zeza zbieżnego zalecane jest pełne wyrównanie nadwzroczności, a w przypadku zeza zbieżnego z towarzyszącą nadwzrocznością zaleca się stosowanie najmocniejszych szkieł plusowych.

Soczewki ustawione przed okiem w przypadku okularów powiększają obraz siatkówkowy adekwatnie do swojej mocy. U dorosłych nie można stosować okularów, w których różnica mocy między szkłami wynosi więcej niż 2,0 D, ponieważ wielkość obrazu powstającego na siatkówce powinna być w jednym i w drugim oku jednakowa lub bardzo zbliżona. W takiej sytuacji konieczne jest jak najlepsze skorygowanie oka, które "widzi lepiej", a w drugim zastosowanie soczewki możliwie najmocniejszej, jednak na tyle, aby trzymać się powyższej reguły. Okulary powinny być oddalone od centrum rogówki o 12 milimetrów. U dzieci należy stosować szkła lekkie, które się nie tłuką. Trzeba także zwrócić dużą uwagę na dobór odpowiednich oprawek. U dziecka nos i jego grzbiet nie są jeszcze do końca wykształcone, dlatego powinno się stosować oprawki, które mają miękkie i giętkie zauszniki, aby utrzymać stałą odległość szkieł od rogówki.

Soczewki kontaktowe coraz częściej są używane przez pacjentów, którzy najczęściej wybierają je ze względów estetycznych. Soczewki kontaktowe w przeciwieństwie do okularów nie zawężają pola widzenia. Metoda ta ma jednak swoje wady. U niektórych pacjentów dochodzi do rozwoju powikłań. Powikłania spojówkowe obserwujemy głównie u alergików, którzy stosują przede wszystkim soczewki miękkie. U tych chorych często mogą pojawiać się zapalenia spojówek o różnej etiologii. Powikłania rogówkowe obserwujemy częściej i możemy do nich zaliczyć na przykład mechaniczne otarcia rogówki, uszkodzenia spowodowanego przedłużonym noszeniem soczewek a czasem nawet owrzodzenia rogówki. Dlatego bardzo ważna w tej metodzie jest prawidłowa higiena i pielęgnacja soczewek oraz samych oczu.

W leczeniu dalekowzroczności dostępne są również różne metody operacyjne, które w zależności od ośrodka różnią się zaawansowaniem i innowacyjnością. Są to w dużej mierze operacje laserowe, które mają na celu zmodyfikowanie kształtu rogówki na przykład keratotomia, fotokeratektomia refrakcyjna, LASEK lub LASIK. Nie wszyscy jednak mogą poddać się takiej metodzie terapeutycznej. Laserowa chirurgia refrakcyjna jest przeciwwskazana w takich sytuacjach, jak:

• stożek rogówki
• wiek poniżej 18 roku życia (poza wskazaniami szczególnymi)
• niska grubość rogówki (najczęściej <500 um)
• nawracające zapalenia spojówek i zapalenia rogówki
• choroby układowe autoimmunologiczne
• nasilony zespół suchego oka