Uszkodzenia pnia mózgu - przyczyny, objawy, leczenie
Uszkodzenia pnia mózgu są bardzo niebezpieczne i mogą prowadzić nawet do zgonu pacjenta. Do uszkodzenia pnia mózgu doprowadzić może zarówno uraz głowy, jak i udar tej części mózgowia, ale nie tylko. Jakie są przyczyny i objawy uszkodzenia pnia mózgu? Jak przebiega leczenie?
Spis treści
- Uszkodzenia pnia mózgu: przyczyny
- Uszkodzenia pnia mózgu: objawy
- Uszkodzenia pnia mózgu: diagnostyka
- Uszkodzenia pnia mózgu: leczenie
Uszkodzenie pnia mózgu jest bardzo niebezpieczne ze względu na to, że to właśnie pień mózgu kontroluje m.in. oddychanie czy czynność serca. Pień mózgu to jedna ze struktur należących do ośrodkowego układu nerwowego. Do pnia mózgu zaliczane są śródmózgowie, most oraz rdzeń przedłużony. W obrębie tej części układu nerwowego znajdują się jądra nerwów czaszkowych, a także liczne ośrodki zawiadujące podstawowymi czynnościami życiowymi. To właśnie pień mózgu kontroluje przebieg oddychania, a także wpływa na ciśnienie tętnicze krwi czy na czynność serca.
W jego obrębie znajdują się również struktury kontrolujące ruchy gałek ocznych czy ośrodki związane z aktem przełykania. Poza już wymienionymi funkcjami pnia mózgu, przez tę część mózgowia przepływają (obustronnie) impulsy nerwowe pomiędzy wyższymi piętrami mózgowia a rdzeniem kręgowym.
Uszkodzenia pnia mózgu: przyczyny
Główną przyczyną uszkodzeń pnia mózgu są urazy głowy. Do takiego stanu doprowadzać mogą różne zdarzenia, zaburzenia czynności pnia mózgu pojawiać się mogą zarówno na skutek urazu, przez który dojdzie do złamania otwartego czaszki, jak i w związku z doświadczeniem przez pacjenta tępego urazu głowy. Pień mózgu może zostać również uszkodzony np. u ofiar postrzału w głowę.
Inną możliwą przyczyną uszkodzenia pnia mózgu jest udar tej struktury. Zazwyczaj pacjenci doświadczają udarów niedokrwiennych, do których dochodzi na skutek przerwania dopływu krwi do tkanki nerwowej (ich przyczyną może być wytworzenie się zakrzepu w jakimś naczyniu mózgowia).
Możliwe jest również wystąpienie udaru krwotocznego, czyli takiego, w którym dochodzi do przerwania ciągłości naczyń krwionośnych i w którym krew gromadzi się w okolicach struktur pnia mózgu.
Przyczyną uszkodzeń pnia mózgu może być również wgłobienie (wklinowanie), czyli stan, w którym dochodzi do przemieszczenia jakiejś części ośrodkowego układu nerwowego z jej właściwej lokalizacji do jakiegoś innego miejsca. Do wgłobienia doprowadzać może wzmożone ciśnienie wewnątrzczaszkowe, ale i nowotwór mózgu, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych czy krwotok wewnątrzczaszkowy, a także obrzęk mózgu.
Nieodwracalne uszkodzenie pnia mózgu (które bywa określane pojęciem śmierć pnia mózgu) może wystąpić na skutek zatrzymania krążenia. Jedną z tkanek najbardziej wrażliwych na niedotlenienie jest właśnie tkanka nerwowa – do obumierania jej komórek dochodzić może już nawet po kilku (nawet 3-5) minutach od zatrzymania dostaw tlenu do organizmu.
To właśnie dlatego tak często podkreśla się, że u osób z zatrzymaniem krążenia czynności resuscytacyjne podejmowane muszą być jak najszybciej – im prędzej człowiekowi zostanie udzielona pomoc, tym mniejsze ryzyko wystąpienia trwałych komplikacji tego stanu, wśród których wymienić można właśnie uszkodzenia pnia mózgu.
Uszkodzenia pnia mózgu: objawy
Objawy uszkodzenia pnia mózgu mogą być wyjątkowo drastyczne, jak i mogą nimi być stosunkowo niewielkiego stopnia dolegliwości. W najbardziej drastycznych przypadkach (zwykle po rozległych urazach głowy) u pacjentów dochodzić może do śpiączki, zaburzeń dotyczących wartości ciśnienia tętniczego krwi, spowolnienia czynności serca, a także do zaburzeń oddychania, które mogą ostatecznie przejść w całkowity bezdech – rozległe uszkodzenie pnia mózgu doprowadza zwykle do zgonu.
W przypadku udaru pnia mózgu dochodzić może do wystąpienia podobnych dolegliwości jak wymienione powyżej, pacjenci mogą jednak prezentować również i inne, mniej drastyczne odchylenia.
Udary występujące w tej części mózgowia mogą prowadzić do zawrotów głowy, zaburzeń równowagi, a także do różnego stopnia zaburzeń przytomności. Pacjenci mogą również doświadczać problemów z połykaniem pokarmów czy zaburzeń ruchomości gałek ocznych (np. w postaci oczopląsu).
Udar pnia mózgu może również doprowadzić do tzw. zespołu zamknięcia, który dla pacjentów doświadczających tej jednostki jest z pewnością niebywale dramatycznym przeżyciem. W zespole zamknięcia dochodzi bowiem do paraliżu wszelkich ruchów poza ruchami gałek ocznych – pacjent pozostaje przy tym wszystkim świadomy, a jego jedyną możliwością kontaktu ze światem zewnętrznym pozostaje mruganie powiekami oraz poruszanie oczami.
Uszkodzenia pnia mózgu: diagnostyka
Do rozpoznania uszkodzenia pnia mózgu wystarczać mogą występujące u pacjenta objawy. Istotne jest również to, jakich zdarzeń doświadczył pacjent w ostatnim okresie – wiadomość, że przebył on np. rozległy uraz głowy, już jest bardzo nakierowującą wskazówką, że mogło dojść do uszkodzenia tej właśnie części mózgowia.
W przypadku podejrzewania udaru pnia mózgu wykonywane są zwykle badania obrazowe (np. tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny głowy), w których stwierdzone mogą zostać np. zmiany niedokrwienne czy ogniska krwotoczne, które to doprowadziły do uszkodzenia pnia mózgu.
Szczególnie szeroka diagnostyka dotyczy tych pacjentów, u których wysuwa się podejrzenie śmierci mózgowej. Aby jasno stwierdzić ten stan konieczne jest nie tylko zauważenie objawów uszkodzenia pnia mózgu (takich jak np. całkowity bezdech czy brak reakcji źrenic na światło), ale i może być wymagane przeprowadzenie badań funkcjonalnych mózgu. Takimi badaniami mogą być elektroencefalografia (EEG), badania multimodalnych potencjałów wywołanych czy też badania służące ocenie przepływu krwi w obrębie mózgu.
Uszkodzenia pnia mózgu: leczenie
Jeżeli w wyniku uszkodzenia pnia mózgu (np. w związku z urazem głowy) dojdzie do śmierci tej struktury, to zasadniczo przywrócenie czynności tej części mózgowia nie jest już możliwe.
Większe szanse miewają pacjenci z udarem pnia mózgu, u których leczenie rzeczywiście może zapobiec śmierci. W tym przypadku oddziaływania terapeutyczne zależą od etiologii udaru, np. w przypadku udaru krwotocznego konieczne jest zaopatrzenie krwawiącego naczynia, z kolei w przebiegu udarów niedokrwiennych może być stosowane leczenie fibrynolityczne, którego efektem ma być rozpuszczenie zakrzepu blokującego prawidłowy przepływ mózgowy krwi.
U chorych po udarze pnia mózgu istotne jest jednak nie tylko zaopatrzenie przyczyny tego stanu, ale i później wdrażane oddziaływania – celem przywrócenia pacjentom jak największego poziomu sprawności może zaistnieć konieczność wdrożenia u nich długotrwałej rehabilitacji.
Czytaj też:
- Wstrząśnienie mózgu - objawy, leczenie i następstwa wstrząsu mózgu
- Urazy głowy. Kiedy uderzenie w głowę może być groźne?
- Przemijający atak niedokrwienia (TIA): przyczyny, objawy, leczenie
- Fizjoterapia chorych po udarze mózgu
- Po udarze: rehabilitacja w domu - wskazówki dla opiekuna
Porady eksperta