Zespół Wolffa-Parkinsona-White’a, dlaczego może być niebezpieczny dla życia?

Zespół Wolffa-Parkinsona-White’a (zespół WPW) jest grupą dolegliwości związanych z zaburzeniem pracy serca. Są one spowodowane występowaniem tzw. drogi dodatkowej, czyli niewłaściwego  szlaku elektrycznego w sercu, który powoduje błędne rozchodzenie się impulsów elektrycznych. Czym dokładnie jest, jakie objawy są charakterystyczne dla tego zespołu i dlaczego może być niebezpieczny dla życia?

Spis treści

1. Objawy zespołu WPW
2. Zespół WPW: sposoby leczenia

Zespół Wolffa-Parkinsona-White’a czyli zespół WPW należy do tak zwanych zespołów preekscytacji. Co to oznacza? W zdrowym, normalnie funkcjonującym sercu, impuls powodujący pobudzenie komórek mięśniowych i wywołujący ich synchroniczny skurcz, jest generowany przez węzeł zatokowy. Stąd rozchodzi się on przez przedsionki pobudzając je do pracy. Równocześnie impuls ten zdąża do węzła przedsionkowo-komorowego, którym to przekazywany jest on do komór. W węźle przedsionkowo-komorowym następuje minimalne opóźnienie przekazania impulsu (rzędu 0,1 sekundy), które jest niezbędne, by odpowiednio zsynchronizować pracę przedsionków i komór, a co za tym idzie, zapewnić optymalne działanie serca.

W przypadku zespołu preekscytacji istnieje tak zwana droga dodatkowa (najczęściej pęczek Kenta) między przedsionkami a komorami. Impuls elektryczny może więc rozprzestrzenić się z przedsionków do komór bez opóźnienia, negatywnie wpływając na efektywność pracy serca. Ponadto aktywność elektryczna komór może spowodować, poprzez drogę dodatkową lub fizjologiczną, ponowne pobudzenie przedsionków w rytmie innym niż ten narzucony przez węzeł zatokowy. Dalszą konsekwencją takiego pobudzenia przedsionków (drogą dodatkową przez aktywność elektryczną komór) może być ponowne pobudzenie komór tym razem drogą fizjologiczną, a więc przez węzeł przedsionkowo-komorowy lub ponownie dodatkową.

W zespole preekscytacji może więc dochodzić do sytuacji, w której impuls elektryczny krąży w sercu: przedsionki – węzeł przedsionkowo-komorowy – komory – droga dodatkowa – przedsionki – i tak dalej.

W takim przypadku główny generator impulsów – węzeł zatokowy, który reguluje szybkość bicia serca, traci tę kontrolę i rytm serca staje się zbyt szybki. Dla zespołu WPW charakterystyczna jest też tachyarytmia, czyli zbyt szybkie, nieregularne bicie serca spowodowane właśnie nieprawidłowym wstecznym przewodzeniem impulsu z komór do przedsionków. Poza fizjologicznym przebiegiem impulsu w zespole WPW możliwe są następujące drogi przewodzenia (konsekwencją każdego z nich jest tachyarytmia):

• przedsionki – węzeł przedsionkowo-komorowy – komory – droga dodatkowa – przedsionki
• przedsionki – droga dodatkowa – komorowy - węzeł przedsionkowo – przedsionki

Sposób przebiegu impulsu można rozróżnić na podstawie zapisu EKG - analizy zespołu QRS, odstępu PQ i to właśnie EKG jest podstawowym narzędziem diagnostycznym. Najbardziej dokładnym jest natomiast badanie elektrofizjologiczne, czyli obserwacja przebiegu impulsów elektrycznych przez odbiornik umieszczony w sercu.

Objawy zespołu WPW

Objawy pojawiają się wcześnie - tzn. już u dzieci i ludzi młodych, ponieważ istnienie drogi dodatkowej (która powoduje zespół WPW) jest nieprawidłowością wrodzoną. Do najczęstszych objawów należą:

• napady kołatania serca (pojawiają się nagle i nagle ustępują)
• napady szybkiego bicia serca
• omdlenia
• rzadziej objawem jest ciągły szybki rytm serca.

Konsekwencją nieleczonego, objawowego zespołu WPW może być niewydolność serca. Zdarza się, że pierwszym objawem jest migotanie komór, czyli jeden z możliwych mechanizmów nagłego zatrzymania krążenia. Ryzyko to jest szczególnie istotne w przypadku osób chorujących na migotanie przedsionków, kiedy droga dodatkowa przewodzi wszystkie impulsy z przedsionków do komór.

Zespół WPW: sposoby leczenia

Leczenie zespołu WPW prowadzi się doraźnie, kiedy to trzeba przerwać napad szybkiego bicia serca (tachyartymii) oraz przewlekle, kiedy celem leczenia jest niedopuszczenie do przewodzenia drogą dodatkową lub jej eliminacja.

W pierwszym przypadku – w celu przerwania napadu tachyarytmii należy pobudzić nerw błędny, którego działanie spowalnia bicie serca, można to osiągnąć poprzez masaż zatoki tętnicy szyjnej, obłożenie twarzy lodem czy sprowokowanie wymiotów, metody farmakologiczne to między innymi leki z grupy beta-blokerów i blokery kanałów wapniowych.

Wybór metody leczenia przewlekłego zależy od intensywności objawów i preferencji pacjenta. Strategia zachowawcza może być zastosowana w przypadku braku objawów i gdy występują pojedyncze napady tachyarytmii, w takich przypadkach zaleca się czasem "tabletkę podręczną", czyli jedną dawkę leku do zażycia w razie napadu.

Przewlekłe leczenie farmakologiczne może być prowadzone wieloma lekami spośród: beta-blokery, amiodaron, propafenon, niestety żaden z nich nie znosi całkowicie możliwości wystąpienia arytmii. Metodą która zapewnia całkowite wyleczenie jest leczenie inwazyjne – przezskórna ablacja drogi dodatkowej. Zabieg przeprowadza się najczęściej przez żyłę udową i polega on na zniszczeniu prądem o częstotliwości radiowej występującej drogi dodatkowej. Ryzyko zabiegu jest niewielkie, a korzyści z niego płynące ogromne biorąc pod uwagę fakt, że skuteczny zabieg zapobiega ryzyku wystąpienia migotania komór, ponadto stanowi profilaktykę występowania tachyarytmii, a więc uwalnia pacjenta od objawów. Ablacja może być leczeniem pierwszego wyboru, nawet u pacjentów bezobjawowych, a na pewno musi być rozważona, gdy leczenie farmakologiczne nie jest skuteczne, także gdy pacjent przebył migotanie komór związane z drogą dodatkową oraz jeśli pacjent choruje na migotanie przedsionków i impuls z przedsionków jest przewodzony do komór przez drogę dodatkową (bez opóźnienia w węźle przedsionkowo - komorowym). Ablację rozważa się także w przypadku częstych napadów tachyarytmii. Tak szerokie wskazania do przeprowadzenia ablacji wynikają z faktu, że jest to zabieg, który całkowicie uwalnia od ryzyka migotania komór związanego z drogą dodatkową.

Zespół WPW jest skutkiem występowania drogi dodatkowej zaburzającej prawidłowe rozchodzenie się impulsów elektrycznych w sercu. Może być on bezobjawowy, powodować tylko uczucie szybszego, nieregularnego bicia serca, zdarza się, że pierwszą manifestacją jest migotanie komór. Leczenie farmakologiczne nie jest w pełni skuteczne, a całkowite wyleczenie może przynieść jedynie zabieg ablacji drogi dodatkowej. Ważne jest aby zespół WPW wykryć i skutecznie leczyć, gdyż jego konsekwencje mogę być groźne dla życia.

lek. Maciej Grymuza