Autoagresja: przyczyny i skutki kierowania agresji wobec samego siebie

Autoagresja - nazywamy nią zarówno samookaleczenie się, jak i ciągłe kierowanie w swoim kierunku różnych oskarżeń. W przypadku tego problemu najistotniejsze jest jednak to, że pacjent kieruje agresję w stosunku co do samego siebie – z jakiego powodu ludzie - dzieci, nastolatki, dorośli sami sobie szkodzą? Przeczytaj, dlaczego zachowań autoagresywnych nie można bagatelizować i poznaj przyczyny oraz skutki autoagresji.

Autoagresja zachodzi wtedy, gdy agresor przejawia agresję… w stosunku co do samego siebie, wyrządzając szkodę psychiczną lub fizyczną. Wyróżnia się kilka rodzajów autoagresji, którymi są:

• autoagresja bezpośrednia: pacjent sam doprowadza do uszkodzeń fizycznych swojego ciała lub do szkód psychologicznych (w pierwszym z przypadków np. dokonując samookaleczeń, w drugim np. stale zaniżając swoją własną wartość);
• autoagresja pośrednia: mówi się o niej wtedy, kiedy pacjent celowo nakierowuje innych ludzi na to, aby przejawiali oni wobec niego agresję, a potem się jej poddaje;
• autoagresja werbalna: w jej przebiegu pacjenci mają tendencję do samooskarżania się czy do ciągłego obarczania się winą z powodu różnych przyczyn;
• autoagresja niewerbalna: związana z dokonywaniem uszkodzeń ciała.

Według przedstawionego wyżej ujęcia za autoagresję można uznawać np. celowe przypalenie sobie skóry papierosami czy cięcie się różnymi przedmiotami (np. żyletkami). Autoagresją może być jednak i również ciągłe wpieranie samemu siebie, że jest się człowiekiem pozbawionym jakiejkolwiek wartości, którego życie zupełnie nic nie znaczy.

Wyróżnia się również pojęcia zachowań autoagresywnych, do których zaliczane są samookaleczenia oraz próby samobójcze i samobójstwa dokonane. Niektórzy autorzy do grupy problemów związanych z autoagresją zaliczają również zespół Münchausena, w którego przebiegu pacjenci mogą celowo wywoływać u siebie różne objawy (np. krwawienia z nosa) w celu znalezienia się pod opieką lekarzy.

Spis treści

1. Przyczyny autoagresji
2. Jak wygląda leczenie autoagresji?

Przyczyny autoagresji

Autoagresja jest zjawiskiem, którego przyczyn do tej pory nie udało się jednoznacznie ustalić. Jedno jest pewne – jakiejkolwiek formy autoagresji nie można uznać za wariant normy. Autoagresja występować może jako przejaw doświadczania jakichś różnych trudności emocjonalnych – w takich sytuacjach cierpienie fizyczne miałoby niejako odwracać uwagę pacjenta od doświadczanych przez niego trudności psychologicznych.

Z zachowaniami autoagresywnymi można się zetknąć również u osób, które doświadczały nadużyć ze strony innych ludzi – tak bywa np. w przypadku ofiar molestowania seksualnego w dzieciństwie. W takich sytuacjach autoagresja pozwalać by miała pacjentom na odzyskiwanie kontroli nad własnym ciałem – w końcu to oni sami mieliby decydować o tym, jakiego rodzaju i jakiego stopnia uszkodzenia mieliby sobie wywierać.

Autoagresja pojawia się również u pacjentów, którzy z różnych powodów doświadczają poczucia winy. Taka sytuacja miewa miejsce np. u dzieci z dysfunkcyjnych rodzin, które mają wrażenie, że nieprawidłowe funkcjonowanie systemu rodzinnego jest ich winą. Czasami autoagresja stanowi komunikat, a ściślej mówiąc – jest ona wołaniem o pomoc.

Pacjent doświadczający różnych problemów emocjonalnych może nie być w stanie porozmawiać o nich z bliskimi i autoagresja miewa w takim przypadku na celu niejako pokazanie światu, że z psychiką doświadczającego jej człowieka nie wszystko jest do końca dobrze.

Zdarza się również, że pacjent czuje się odrealniony, ma wrażenie, że świat dookoła niego jest nierzeczywisty i nieprawdziwy – w takim przypadku zachowania autoagresywne mają mieć na celu niejako przywrócenie poczucia rzeczywistości i poczucia, że pacjent rzeczywiście żyje i czuje (spotkać się zresztą można z powiedzeniem, że "dopóki człowiek czuje ból - żyje").

Autoagresja występować może również w przebiegu różnych zaburzeń i chorób psychicznych. Tego rodzaju problemy bywają obserwowane u pacjentów z depresją, ale i w przebiegu różnych zaburzeń psychotycznych (np. w schizofrenii).

Zachowania autoagresywne bywają również spotykane u dzieci cierpiących na autyzm, jak i osób chorujących na zespół Retta. Opisywane problemy mogą występować częściej również wśród pacjentów zmagających się z zaburzeniami odżywiania (np. z anoreksją czy bulimią). Zdarza się jednak, że autoagresja związana jest z jakimiś chorobami organicznymi – jako przykład można tutaj podać kiłę ośrodkowego układu nerwowego.

Jak wygląda leczenie autoagresji?

W przypadku przejawiania przez bliskiego jakiejkolwiek postaci autoagresji zdecydowanie powinno się go nakłonić do odwiedzenia specjalisty. Niekoniecznie musi to być od razu psychiatra – początkowo można się udać do psychologa czy do psychoterapeuty. Nie powinno się jednak z tym zwlekać – istnieje przecież ryzyko, że pacjent, który wcześniej podejmował się cięcia swojej skóry, w końcu pójdzie o krok dalej i spróbuje odebrać sobie życie.

Aby móc podjąć próby opanowania autoagresji, najpierw konieczne jest znalezienie przyczyn tego problemu. Z tego właśnie względu korzystnie jest udać się do psychologa czy psychoterapeuty – tego rodzaju specjaliści, w spokoju i bez pośpiechu, są w stanie przeprowadzić dokładną rozmowę z pacjentem.

Możliwe, że podczas niej konieczne będzie cofnięcie się do czasów dzieciństwa i odszukanie w historii zdarzeń, które to mogły doprowadzić do urazu psychicznego prowadzącego do przejawiania przez pacjenta zachowań autoagresywnych już w dorosłym życiu.

Kiedy już zostanie odnaleziona przyczyna autoagresji, to wtedy właśnie specjalista od ochrony zdrowia psychicznego może zastosować odpowiednie oddziaływania służące rozwiązaniu problemów psychicznych pacjenta – typowo w przypadku autoagresji wykorzystanie znajduje psychoterapia.

Psychiatrom również zdarza się zajmować pacjentami z autoagresją – tak jednak jest przede wszystkim wtedy, kiedy to problemy te są związane z jakimś zaburzeniem czy chorobą psychiczną. Samej autoagresji nie da się wyleczyć przy pomocy jakichś leków, jeżeli jednak zachowania autoagresywne pojawiają się u pacjenta w związku z jakimiś jednostkami psychiatrycznymi – np. depresją czy schizofrenią – to wtedy odpowiednie leczenie takich problemów może rozwiązać również i problem zachowań autoagresywnych.

Czytaj też:

• SAMOAKCEPTACJA: 13 porad jak poczuć się dobrze z samą sobą
• Szczęśliwi chorują mniej - wpływ PSYCHIKI na ZDROWIE
• Zdarza ci się winić matkę za własne niepowodzenia? Poznaj kulturowe przyczyny takiego myślenia