Nasieniak - najczęstszy nowotwór złośliwy jądra

Nasieniak jądra zaliczany jest do nowotworów złośliwych, który szybko daje przerzuty do zaotrzewnowych węzłów chłonnych, a następnie do narządów wewnętrznych, w tym do płuca, wątroby, mózgu oraz kości. Nasieniak jądra dobrze poddaje się leczeniu, dzięki czemu pacjenci mają duże szanse na całkowite wyleczenie, nawet wtedy, gdy doszło do odległych przerzutów.

Spis treści

1. Nasieniak jądra - przyczyny
2. Nasieniak jądra - objawy
3. Nasieniak jądra - rozpoznanie
4. Nasieniak jądra - leczenie
5. Nasieniak jąder - rokowanie
6. Nasieniak jądra - po leczeniu
7. Nasieniak jądra - zapobieganie

Nasieniak jądra zaliczany jest do guzów litych, które rozwijają się u mężczyzn po 40 i 50. roku życia. Specjaliści wyróżniają dwa rodzaje nasieniaków:

• nasieniak klasyczny
• nasieniak spermatocytowy

Inny podział nasieniaków uwzględnia stopień zaawansowania choroby. I tak:stopień pierwszy, w którym nowotwór jest ograniczony do moszny i nie występują przerzuty do węzłów chłonnych i przerzuty odległe

• stopień drugi to sytuacja, w której oprócz guza pierwotnego w jądrze, występują przerzuty do węzłów chłonnych (w przestrzeni zaotrzewnowej jamy brzusznej lub miednicy)
• stopień trzeci to stan, w którym stwierdza się przerzuty odległe np. do płuc, mózgu, kości

Nasieniak jądra - przyczyny

Dotychczas nie rozpoznano wszystkich przyczyn powstawania nasieniaków jądra. Rozpoznano zaledwie kilka przyczyn sprzyjających chorobie. Są to:

• rak przebyty w drugim jądrze, który stanowi najsilniejszy czynnik powstania nasieniaka
• rodzinne występowanie raka jądra kilkakrotnie podnosi ryzyko zachorowania na nasieniaka jądra
• bezpłodność męska
• infekcja HIV
• zaburzenia genetyczne i rozwojowe
• niezstąpienie jądra w dzieciństwie

Nasieniak jądra - objawy

Najczęściej występującym objawem nasieniaka jest wyczuwalne w czasie samobadania nowe zgrubienie w okolicy jednego z jąder lub zmiana wielkości lub kształtu narządu. To pierwszy sygnał, aby skorzystać z porady urologa. Nie należy zwlekać z wizytą, gdyż nowotwór ten szybko daje przerzuty do węzłów chłonnych oraz innych narządów. Wczesne rozpoznanie pozwala na szybsze wdrożenie leczenia, a tym samym na wyzdrowienie.

Nie wszystkie nasieniaki dają się wykryć podczas palpacyjnego badania jąder. Zdarza się, że zmian nie wyczuwa się ani w jądrze, ani w mosznie.

Bywa, że pierwsze objawy nasieniaka są rozpoznawane poprzez wykrycie zmian w węzłach chłonnych, wątrobie czy płucu.

Do rzadziej występujących objawów zalicza się:

• chudnięcie
• nieuzasadnioną męczliwość
• obrzęk piersi  lub powiększenie piersi (związane z wydzielaniem przez guz hormonów)
• bóle krzyża związane z uciskiem węzłów chłonnych na nerwy wychodzące z kręgosłupa
• duszność
• przewlekły kaszel (gdy wystąpią przerzuty do płuc)

Warto wiedzieć, że w przypadku wszystkich nowotworów jądra dość rzadko występują dolegliwości bólowe ze strony krocza. Nasieniaki bywają mylone z zapaleniem jąder, ale należy pamiętać, że taki stan dotyczy zazwyczaj obu narządów.

Nasieniak rozwija się w jednym jądrze. Zmiany pourazowe jąder, które mogą dawać dokuczliwe objawy zwykle ustępują po kilku dniach od zdarzenia.

Nasieniak jądra - rozpoznanie

Przy podejrzeniu nasieniaka jądra lekarz zaleca wykonaniu badania USG. Jest ono bardzo wiarygodne i ułatwia postawienie prawidłowej diagnozy.

Stwierdzenie litej zmiany (guza) w USG jest wystarczającą podstawą do zakwalifikowania do orchidektomii, czyli amputacji jądra.

Do oceny zaawansowania choroby konieczne jest również wykonanie tomografii komputerowej jamy brzusznej, miednicy oraz klatki piersiowej.

Rutynowym działaniem jest także oznaczenie markerów nowotworowych w surowicy krwi. Markery mają znaczenie w monitorowaniu chorego po leczeniu (pomagają we wczesnym wykryciu wznowy). W surowicy krwi oznacza się:

• podjednostki beta gonadotropiny kosmówkowej (β-hCG)
• α-fetoproteiny - stwierdzenie nieprawidłowego poziomu tego markera świadczy, że mamy do czynienia z guzem o mieszanej budowie histologicznej (nienasieniakiem)
• dehydrogenazy mleczanowej (LDH)

Gdy tomografia komputerowa (TK) daje niejednoznaczny wynik co do zaawansowania choroby, wątpliwości diagnostyczne może rozstrzygnąć pozytonowa emisyjna tomografia komputerowa (PET).

Nasieniak jądra - leczenie

Leczenie nasieniaka jąder, podobnie jak wszystkich innych nowotworów, zależy od stopnia zaawansowania choroby. W każdym przypadku nasieniak na początku wykonuje się operacyjne usunięcie jądra przez pachwinę. Zajmują się tym ośrodki urologiczno-onkologiczne.

Gdy choroba jest w najniższym stadium zaawansowania (bez przerzutów do węzłów chłonnych oraz narządów odległych, guz znajduje się wyłącznie w mosznie), to metodą z wyboru po operacji jest radioterapia węzłów chłonnych jamy brzusznej i miednicy.

W niektórych ośrodkach zamiast radioterapii stosuje się chemioterapię.

Celem takiej kuracji jest zapobieganie wznowie nasieniaka w węzłach chłonnych. W terapii nasieniaków bardzo rzadko odstępuje się od leczenia uzupełniającego i wyłącznie obserwuje pacjenta w trakcie częstych badań kontrolnych, które należy przeprowadzać raz na 3 miesiące.

Nasieniak w wyższym stadium zaawansowania (choroba wydostała się z moszny i zajęła węzły chłonne) wymaga zastosowania bardziej agresywnego leczenia.

Gdy zajęte przez nowotwór węzły chłonne są mniejsze niż 5 cm, lekarz zaleca napromienienie węzłów chłonnych w wysokiej dawce.

W sytuacji powiększenia węzłów chłonnych powyżej 5 cm metodą z wybory jest chemioterapia. Zwykle są to 3-4 cykle chemioterapii.

W przypadku pojawienia się przerzutów do innych narządów (np. płuc) lekarz od razu kieruje pacjenta na chemioterapię.

Nasieniak jąder - rokowanie

Mimo, że nasieniak jest nowotworem złośliwym, to szansa na całkowite wyleczenie z choroby jest duża. Ze względu na agresywny postęp choroba szybko daje przerzuty. Dlatego tak ważna jest szybka diagnostyka choroby i stopnia jej zaawansowania.

Jeżeli nasieniak jądra nie wydostał się poza mosznę, szansa na całkowite wyleczenie jest bardzo duża, niemal stuprocentowa.

Gdy wystąpią przerzuty do odległych narządów rokowanie jest nieco gorsze.

Nieco większe szanse na wyleczenie maja pacjenci, u których doszło do przerzutów do płuca i węzłów chłonnych, a nieco gorsze, gdy nowotwór rozprzestrzenił się do wątroby czy kości.

Nasieniak jądra - po leczeniu

Regularne kontrole stanu zdrowia po zakończeniu leczenia nasieniak jądra są niezwykle ważne. Każdy chory powinien się stawiać na badania w terminie wyznaczonym przez lekarza.

Podczas wizyt kontrolnych lekarz upewnia się czy nie doszło do wznowy, czyli nawrotu choroby.

Wykonanie odpowiednich badań i oznaczenie markerów pozwala kontrolować chorobę. To ważne, ponieważ wznowa zawsze łączy się nie tylko z agresywniejszą postacią nasieniaka, ale także z bardziej radykalnym i trudniejszym dla pacjenta leczeniem niż to było w przypadku pierwotnego wystąpienia nasieniaka jądra.

Nasieniak jądra - zapobieganie

Przede wszystkim należy się chronić przed infekcjami przenoszonymi droga płciową, w tym głównie przez infekcją HIV.

Kolejnym profilaktycznym działaniem jest samobadanie jąder. Każdy mężczyzna powinien je wykonywać raz w miesiącu. Badanie należy wykonać podczas ciepłej kąpieli, gdy skóra moszny nie jest obkurczona.

Zawsze jedno jądro jest nieco większe od drugiego i jest to stan fizjologiczny. Niepokój powinno zbudzić znacznie zwiększenie wymiarów lub kształtu jednego z nich.

Podczas badania jądro należy trzymać oburącz między kciukiem a palcami każdej dłoni, powoli przesuwając palce po powierzchni w poszukiwaniu guzków i nierówności.

Każde jądro bada się oddzielnie.

W przypadku wykrycia jakichkolwiek zmian, konieczna jest wizyta u urologa, który rozwieje lub potwierdzi obawy o wystąpienie w jądrze niepokojących zmian.

Czytaj też: Moszna - budowa, funkcje, choroby

O autorze

Anna Jarosz

Dziennikarka od ponad 40 lat zaangażowana w popularyzację edukacji zdrowotnej. Laureatka wielu konkursów dla dziennikarzy zajmujących się medycyną i zdrowiem. Otrzymała m. in. Nagrodę Zaufania „Złoty OTIS” w kategorii „Media i Zdrowie”, Wyróżnienie Św. Kamila przyznawane z okazji Światowego Dnia Chorego, dwukrotnie „Kryształowe Pióro” w ogólnopolskim konkursie dla dziennikarzy promujących zdrowie oraz wiele nagród i wyróżnień w konkursach na „Dziennikarza Medycznego Roku” organizowanego przez Ogólnopolskie Stowarzyszenie Dziennikarze dla Zdrowia.

Przeczytaj więcej tekstów tej autorki

Anna Jarosz