Jatrogenia (błędy, choroby jatrogenne) w opiece nad pacjentem [PRZYKŁADY]

Jatrogenia to działania lekarza (lub innego pracownika służby zdrowia), które z założenia powinny prowadzić do poprawy stanu zdrowia pacjenta. Jeśli działania te są szkodliwe, to znaczy, że lekarz popełnia błąd jatrogenny (jatropatogenia), a choroby, które są ich konsekwencją, to choroby jatrogenne. Wyjaśniamy na przykładach, czym są błędy i choroby jatrogenne.

Spis treści

1. Jatrogenia - przekazywanie i odbiór informacji
2. Jatrogenia - błędy jatrogenne w trakcie badania lekarskiego
3. Jatrogenia - błędy jatrogenne w trakcie leczenia
4. Jatrogenia - błędy jatrogenne w trakcie hospitalizacji

Jatrogenia (iatros – lekarz, genesis pochodzący) to działania lekarza lub lub innego pracownika służby zdrowia, które z założenia powinny prowadzić do poprawy stanu zdrowia pacjenta.

Błędy jatrogenne to działania lekarza lub innych członków personelu medycznego, które szkodzą zdrowiu pacjenta.

Jeśli działania te szkodzą jego zdrowiu, to znaczy, że lekarz (lub inny członek personelu medycznego) popełnia błąd jatrogenny (jatropatogenia). Błędy jatrogenne (czynniki jatrogenne) mogą doprowadzić do pogorszenia choroby podstawowej, wydłużenia czasu leczenia, rozwoju nowych chorób (tzw. choroby jatrogenne), kalectwa, a nawet śmierci pacjenta. Błędy jatrogenne mogą doprowadzić do pogorszenia stanu zdrowia nie tylko fizycznego, lecz także psychicznego pacjenta. Może nawet dojść do rozwoju chorób psychicznych, np. nerwic lękowych, fobii.

Jatrogenia - przekazywanie i odbiór informacji

Błędy jatrogenne mogą się pojawić w relacji lekarz (lub inny pracownik służby zdrowia) - pacjent. Do błędów jatrogennych zalicza się niewłaściwą postawę wobec chorego, niewłaściwą komunikację z nim. Błędem jatrogennym będzie więc:

• krytykowanie, ocenianie i obwinianie pacjenta przez lekarza, pielęgniarkę itd.
• używanie niezrozumiałego języka, niejasne i nieprecyzyjne informowanie pacjenta (źle zrozumiana informacja może być odebrana jako zagrożenie i spowodować nieuzasadniony niepokój pacjenta)

Błędem jatrogennym będzie używanie niezrozumiałego języka, niejasne informowanie pacjenta o stanie jego zdrowia lub nieinformowanie go wcale.

• nieinformowanie pacjenta o jego stanie zdrowia (brak informacji może prowokować silny lęk u chorego i pogorszenie jego samopoczucia)
• straszenie w celu zmotywowania pacjenta
• przedmiotowe traktowanie pacjenta - prowadzenie ważnych rozmów z pacjentem w obecności osób postronnych itp.

Takie działania mogą doprowadzić do zmiany zachowania pacjenta, a dalej do zakłóceń procesu leczenia i w rezultacie do pogorszenia się jego stanu zdrowia.

Jatrogenia - błędy jatrogenne w trakcie badania lekarskiego

• niewłaściwie wykonane badanie
• zlecanie niepotrzebnie coraz to nowych, licznych badań dodatkowych, co prowadzi do obudzenia lub nasilenia lęku pacjenta o swoje zdrowie
• badanie pacjenta przy innych osobach, lekceważenie jego poczucia skrępowania i zawstydzenia

Jatrogenia - błędy jatrogenne w trakcie leczenia

• nieodpowiednie podawanie leków, prowadzące niekiedy do farmakomanii. Ryzyko to pojawia się przy równoczesnym podawaniu dwóch lub więcej leków. Może dojść do niepożądanej interakcji leków, które polega na osłabieniu lub nasileniu ich działania, lub pojawieniu się objawów toksycznych (jatrogenia lekowa)
• rozwój nowej choroby (choroby jatrogennej) wskutek leczenia choroby pierwotnej
• wykonywanie operacji lub innego rodzaju leczenia bez odpowiednich wskazań

Jatrogenia - błędy jatrogenne w trakcie hospitalizacji

Błąd jatrogenny w szpitalu może popełnić m.in. pielęgniarka, która zaniedbuje swoje obowiązki. Na przykład podczas opieki nad nieprzytomnym pacjentem. Konsekwencją mogą być odparzenia, odleżyny, zwichnięcia stawów (zwłaszcza barkowych) zerwanie lub uszkodzenie mięśni i ścięgien, a nawet uszkodzenia gałek ocznych. Nieprzestrzeganie zasad higieny przez lekarzy i pielęgniarki może również doprowadzić do zakażenia.

Przykładami błędów jatrogennych, które mogą się pojawić w trakcie hospitalizacji, będą też pozbawianie chorego snu i wypoczynku (np. zrywanie chorego o 5 rano w celu zmierzenia temperatury), głośne rozmowy personelu, trzaskanie drzwiami itp.

Monika Majewska