Co to jest skala Barthel i do czego służy?

Międzynarodowa skala Barthel stosowana jest do oceny sprawności ruchowej chorych. Specjalny druk skali Barthel wypełnia się podczas kwalifikacji pacjenta do długoterminowej opieki w placówce. W formularzu opisuje się takie czynności jak poruszanie się, spożywanie posiłków.

Spis treści

1. Co opisuje skala Barthel?
2. Wynik w skali Barthel
3. Modyfikacje w indeksie Barthel
4. Od kiedy stosujemy skalę Barthel?
5. Kwalifikacja chorego
6. Skala Barthel i NFZ: kontrowersje

Skala Barthel pomaga określić i opisać, jakie czynności chory może wykonywać sam i w jakim zakresie potrzebuje pomocy. Druk skali Barthel wypełniają np. lekarze (np. geriatra) oraz pielęgniarki środowiskowe, by pacjent mógł otrzymać skierowanie do ośrodka opieki długoterminowej.

Co opisuje skala Barthel?

Na skalę Barthel składa się dziesięć czynności dnia codziennego. Chodzi o określenie, które z nich i w jakim stopniu chory może wykonać samodzielnie, z czyjąś pomocą lub w ogóle. Przy każdej z czynności przyznaje się punkty (można wybrać tylko jedną opcję), które na koniec należy zliczyć. Im jest ich więcej, tym większa samodzielność chorego.

Czynności opisywane w indeksie Barthel to:

• Spożywanie posiłków

0 - chory nie jest w stanie samodzielnie jeść 5 - potrzebuje pomocy w krojeniu, smarowaniu, nalewaniu10 – osoba jest samodzielna

• Przemieszczanie się, np. z łóżka na krzesło, siadanie

0 – chory nie jest w stanie przemieszczać się, nie utrzymuje równowagi przy siedzeniu5 – chory potrzebuje większej pomocy fizycznej, potrzebna jest jedna lub dwie osoby10 – potrzebna jest mniejsza pomoc słowna lub fizyczna15 – osoba jest samodzielna

• Utrzymywanie higieny osobistej

0 – potrzebuje pomocy przy czynnościach osobistych5 – chory jest niezależny przy myciu twarzy, czesaniu się, myciu zębów (z zapewnionymi pomocami).

• Korzystanie z toalety (WC)

0 – osoba zależna5 – potrzebuje trochę pomocy, ale może coś zrobić samodzielnie10 – chory jest niezależny

• Mycie, kąpiel całego ciała

0 – zależny5 – niezależny (lub pod prysznicem)

• Poruszanie się (po powierzchniach płaskich)

0 – nie porusza się lub < 50 m5 – niezależny na wózku (wliczając zakręty) > 50 m10 – spacery z pomocą (słowną lub fizyczną) jednej osoby > 50 m15 – niezależny (ale może potrzebować pewnej pomocy, np. laski) > 50 m

• Wchodzenie i schodzenie po schodach

0 – chory nie jest w stanie5 – potrzebuje pomocy (słownej, fizycznej, przenoszenia)10 – samodzielny

• Ubieranie się i rozbieranie

0 – osoba zależna5 – potrzebuje pomocy, ale może wykonywać połowę bez pomocy10 – niezależny(-a) (przy zapinaniu guzików, zamka, wiązaniu sznurowadeł itp.)

• Kontrolowanie stolca/zwieracza odbytu

0 – chory nie panuje nad oddawaniem stolca (lub potrzebuje lewatyw)5 – sporadycznie bezwiednie oddaje stolec10 – kontroluje oddawanie stolca

• Kontrolowanie moczu/zwieracza pęcherza moczowego:

0 – chory nie panuje nad oddawaniem moczu lub jest cewnikowany i przez to niesamodzielny5 – czasami popuszcza mocz (zdarzenia przypadkowe)10 – kontroluje oddawanie moczu

Wynik w skali Barthel

W skali Barthel można uzyskać maksymalnie 100 pkt. Są trzy przedziały oceny: uzyskanie od 0 do 20 pkt. oznacza całkowitą niesamodzielność, od 20 do 80 pkt. oznacza, że w jakimś stopniu pacjent potrzebuje pomocy innych, a ocena w granicy 80 do 100 pkt. oznacza, że przy niewielkiej pomocy chory może funkcjonować samodzielnie.0-20 pkt . - stan pacjenta „bardzo ciężki”21-85 pkt. – stan pacjenta „średnio ciężki”86-100 pkt. – stan pacjenta „lekki”Uzyskanie 40 pkt w skali Barthel lub mniejszej ich liczby powoduje zakwalifikowanie chorego do opieki długoterminowej – oznacza to bowiem, że wymaga on stałej opieki.

Modyfikacje w indeksie Barthel

W zmodyfikowanej skali Barthel pod uwagę brane są również czynności, które są niezbędne w pielęgnacji i utrzymaniu zdrowia pacjenta. Dotyczy to w szczególności dokumentów wypełnianych w ramach kwalifikacji do objęcia pielęgniarską długoterminową opieką domową. W karcie oceny uwzględnia się:

• wykonywanie opatrunków (rany, odleżyny i owrzodzenia troficzne pobudzi)

• kroplowe wlewy dożylne wynikające ze stałego zalecenia lekarskiego związanego z prowadzonym procesem leczenia

• karmienie przez przetokę

• karmienie przez zgłębnik

• pielęgnacja przetoki

• płukanie pęcherza moczowego

• pielęgnacja rurki tracheostomijnej (przeczytaj o tracheostomii)

• założenie i usunięcie cewnika (stałe zlecenie lekarskie).

Kwalifikacja chorego

Skala Barthel jest używana przy kierowaniu chorych do opieki długoterminowej – zarówno w warunkach stacjonarnych, jak i domowych. Określono, że do zakładu opiekuńczego może zostać przyjęta osoba, która wymaga całodobowych świadczeń pielęgnacyjnych, opiekuńczych i rehabilitacyjnych, a nie wymagająca hospitalizacji, pod warunkiem, że poddana ocenie na skali Barthel uzyskała mniej niż 40 punktów.

Czas pobytu w zakładzie również jest uzależniony od wyniku osiąganego w skali Barthel – jeżeli przekroczy on 40 punktów, NFZ nie sfinansuje dalszej części pobytu.

Skala Barthel i NFZ: kontrowersje

Chorzy, ich opiekunowie, organizacje zajmujące się pomocą osobom, które nie są w pełni samodzielne, zwracają od dawna uwagę, że ustalony limit 40 punktów w skali Barthel jest bardzo niski. Padają argumenty, że w ten sposób odmawia się prawa do świadczeń NFZ aż dwóm trzecim osób, które tego potrzebują. Trudno też określić za pomocą tej skali stopień niesamodzielności osoby niepełnosprawnej umysłowo, która też wymaga stałej opieki. W tej sprawie kierowane były oficjalne interpelacje, póki co limit 40 punktów w skali Barthel pozostaje niezmienny.

Joanna Karwat