Apraksja: przyczyny i objawy. Jak przebiega leczenie apraksji?

Apraksja to zaburzenie neurologiczne, które charakteryzuje się niezdolnością lub trudnością w wykonaniu znanych ruchów na komendę. W zależności od rodzaju apraksji, chorzy mają trudności z zapięciem guzików, pokazaniem języka czy wypowiadaniem słów. Co to jest apraksja i jakie są jej przyczyny? Jak rozpoznać objawy choroby i na czym polega jej leczenie?

Apraksja to zaburzenie neurologiczne, którego istotą jest niezdolność lub trudność w wykonaniu wyuczonych ruchów na komendę, przy jednoczesnym rozumieniu polecenia, chęci jego wykonania i braku zaburzenia koordynacji ruchowej, osłabienia czucia i siły mięśniowej.

Apraksja - przyczyny. Jakie są czynniki ryzyka powstania apraksji?

Przyczyną apraksji jest uszkodzenie mózgu, a konkretnie szlaków neuronalnych w mózgu, które odpowiadają za organizację czynności motorycznych. Tego typu uszkodzenia są najczęściej konsekwencją urazów, udarów mózgu, guzów i stanów zapalnych mózgu. Spotyka się je również w chorobach mózgu, takich jak: choroba Alzheimera, otępienie czołowo-skroniowe, choroba Huntingtona i zwyrodnienie korowo-podstawne (CBD).

Apraksja - rodzaje i objawy apraksji

Apraksja wyobrażeniowa (ideacyjna)

Chory na apraksję wyobrażeniową wszystkie pojedyncze ruchy wykonuje prawidłowo. Problem pojawia się, gdy próbuje złożyć je w całość. Wówczas sprawia wrażenie skrajnie roztargnionego i może mieć problem m.in. z ubraniem się, ponieważ np. nogawki spodni traktuje jak rękaw od koszuli i próbuje założyć spodnie na ręce, i odwrotnie - wkłada nogę w rękaw koszuli. Z kolei np. na polecenie zapalenia papierosa zapala zapałkę, a następnie nie wie, co ma z nim zrobić.

Postać wyobrażeniowa apraksji najczęściej występuje u osób z miażdżycą, otępieniem starczym i porażeniem postępującym.

Apraksja ruchowa (motoryczna, kinetyczna apraksja kończyn)

Apraksja ruchowa jest wynikiem uszkodzenia tylnej części płata czołowego mózgu (okolicy przedruchowej), a problemy występują po stronie ciała przeciwległej do uszkodzenia mózgu. Chory jest w stanie wykonać wszystkie działania ruchowe, aczkolwiek wykonuje je niezgrabnie, niepewnie - tak, jakby wykonywał je pierwszy raz w życiu.

Apraksja wyobrażeniowo-ruchowa (ideomotoryczna)

Apraksja mieszana jest najczęściej diagnozowaną odmianą omawianej choroby. Pacjent wie, jak wykonać daną czynność, jednak mimo to proces ten jest zaburzony - ruchy chorego są niezgrabne i oporne. Sprawia on wrażenie, że zapomniał, jak wykonać daną czynność.

Apraksja ustno-twarzowa

Apraksja ustno-twarzowa jest związana z niedowładem nerwu twarzowego i językowego, dlatego definiuje się ją jako niemożność wykonania na polecenie (lub naśladowania) ruchów w zakresie mięśni twarzy. W związku z tym chory nie może np. oblizać warg, gwizdać czy pokazać języka na komendę.

Apraksja mowy (AOS - Apraxia of Speach)

Apraksja mowy to zaburzenie mowy, którego istotą jest trudność w inicjowaniu i wykonywaniu ruchów potrzebnych do artykulacji, mimo że nie ma fizycznych przeciwwskazań do mówienia. Wówczas pojawiają się powtarzające się próby wymowy słów, pomijanie spółgłosek na początku i na końcach wyrazów, niespójność mowy.

Apraksja mowy jest wynikiem uszkodzenia tej części mózgu, która kontroluje zdolność mówienia, dlatego najczęściej diagnozuje się ją u pacjentów po udarach czy guzach mózgu. W okresie dzieciństwa może być wynikiem zakłócenia komunikacji między mózgiem a mięśniami wykorzystywanymi do mówienia.

Apraksja oczna

Apraksja oczna to zaburzenie poziomych ruchów gałek ocznych u dzieci ok. 1. roku życia, przy czym wszystkie ruchy gałki ocznej w pionie są prawidłowe. Apraksja oczna zwykle jest objawem opóźnionego dojrzewania mózgu, choć może być również związana z innymi schorzeniami neurologicznymi, na tle rozwojowym, degeneracyjnym lub postępujących zaburzeń metabolicznych. Objawy apraksji ocznej ustępują zwykle do drugiej dekady życia.

Apraksja - diagnostyka

W celu rozpoznania choroby, poza wywiadem z rodziną chorego, który jest bardzo pomocny w postawieniu wstępnej diagnozy, wykonuje się badania obrazowe układu nerwowego, tj. tomografię komputerową i arteriografię naczyń mózgowych. Ostateczne rozpoznanie stawia się w oparciu o wyniki testów, których celem jest zbadanie procesów poznawczych u pacjentów z uszkodzeniami mózgu.

Apraksja - leczenie i rokowania

Leczenie apraksji zależy od tego, jakie schorzenie podstawowe jest odpowiedzialne za pojawienie się zaburzeń. W związku z tym można zastosować szeroki wachlarz metod leczniczych: od leczenia farmakologicznego, po leczenie operacyjne. Niektóre schorzenia mają charakter nieuleczalny. W tych przypadkach konieczna jest długotrwała rehabilitacja.

Rokowanie w apraksji zależy przede wszystkim od stopnia nasilenia i rodzaju choroby, w przebiegu której rozwinęły się objawy apraksji. W znacznej części przypadków prognoza nie jest korzystna, ponieważ choroba często ma charakter postępujący.

Monika Majewska