Oksykodon – sposób działania i zastosowanie

Oksykodon to silny lek przeciwbólowy należący do grupy opioidów. W medycynie stosuje się go głównie w postaci chlorowodorku. Oksykodon jest często mylony z morfiną, lecz jest lekiem alternatywnym wobec morfiny. W jaki sposób działa oksykodon i jak poprawnie go dawkować?

Spis treści

1. Oksykodon: na co jest lek oksykodon? Wskazania
2. Oksykodon: sposoby przyjmowania i dawkowanie
3. Oksykodon: przeciwwskazania
4. Oksykodon a ciąża i laktacja
5. Oksykodon: działania niepożądane
6. Oksykodon: interakcje z lekami i żywnością
7. Oksykodon: preparaty dostępne na rynku polskim
8. Czy oksykodon to narkotyk?

Oksykodon (łac. oxycodonum) strukturalnie podobny jest do bardziej znanej i zdecydowanie częściej stosowanej kodeiny, od której różni się obecnością grupy hydroksylowej w pozycji 14, zastąpieniem grupy hydroksylowej w pozycji 6 przez grupę karbonylową (ketonową) oraz zredukowaniem wiązania podwójnego między węglami 7,8 do pojedynczego.

Oksykodon: wskazania do stosowania

• leczenie bólu pooperacyjnego
• leczenie chorób nowotworowych, szczególnie w leczeniu paliatywnym
• leczenie bólu z nasileniem od umiarkowanego do dużego
• leczenie objawowe II rzutu u pacjentów z idiopatycznym zespołem niespokojnych nóg o nasileniu od ciężkiego do bardzo ciężkiego
• leczenie bólu neuropatycznego i bólu niedokrwiennego
• leczenie choroby zwyrodnieniowej stawów biodrowych

Oksykodon: sposoby przyjmowania i dawkowanie

Lek jest najczęściej przyjmowany doustnie. Można go również przyjmować doodbytniczo lub w postaci zastrzyków domięśniowych, dożylnych i podskórnych. Przyswajalność przy podaniach: doustnym i doodbytniczym jest podobna i wynosi około 60-87%.

Dawkowanie oksykodonu jest zależne od konkretnego pacjenta: tego, jak jego organizm reaguje na leczenie i w jakim stopniu odczuwa on ból.

Najczęściej u młodzieży w wieku powyżej 12 lat i dorosłych, którzy nie zażywali wcześniej opioidów, dawka początkowa wynosi 10 mg chlorowodoru oksykodonu podawana co 12 godzin.

Niektórym pacjentom może wystarczyć dawka początkowa 5 mg (zmniejsza to częstotliwość i intensywność działań niepożądanych).

Jednak wielkość dawki i częstotliwość jej podawania indywidualnie ustala lekarz prowadzący, który jest w stanie określić wrażliwość organizmu oraz weźmie pod uwagę wszelkie choroby towarzyszące i inne leki przyjmowane przez pacjenta.

Oksykodon: przeciwwskazania

Oksykodon, podobnie jak i inne leki, nie może być stosowany przez wszystkich pacjentów. Przeciwwskazaniami do podania tego leku są np.:

• niedrożność porażenna jelit
• serce płucne
• nadwrażliwość na oksykodon lub którąkolwiek substancję pomocniczą
• ciężka depresja oddechowa z niedotlenieniem
• ciężka astma oskrzelowa
• ciężka przewlekła obturacyjna choroba płuc

Oksykodonu nie powinno się podawać dzieciom do 12. roku życia. Nie ma konkretnych danych na temat stosowania tej substancji u tak młodych osób, więc trudne do określenia są skutki uboczne i ich wpływ na rozwój dziecka.

Ostrożnie należy go dawkować u pacjentów w podeszłym wieku lub osłabionych, a także u osób z:

• ciężkimi zaburzeniami czynności płuc
• zaburzeniami wątroby lub nerek
• niedoczynnością tarczycy
• chorobami dróg żółciowych
• łagodnym rozrostem gruczołu krokowego
• psychozą po zatruciu (np. alkoholem)
• stanami zapalnymi jelit
• alkoholizmem
• stwierdzonym uzależnieniem od opioidów lub innych leków
• majaczeniem alkoholowym
• zapaleniem trzustki
• kamicą żółciową
• nadciśnieniem
• padaczką 
• skłonnością do drgawek
• u pacjentów leczonych jednocześnie inhibitorami MAO.

Oksykodon a ciąża i laktacja

Oksykodon przenika przez łożysko, dlatego też nie powinno się go stosować u ciężarnych. Noworodki, których matki stosowały opioidy w czasie ostatnich 3-4 tyg. przed porodem powinny być monitorowane pod kątem wystąpienia depresji oddechowej.

W przypadku podawania oksykodonu w trakcie porodu, u płodu może się rozwinąć depresja oddechowa.

Lek ten przenika również do mleka matki i może wywołać depresję oddechową u noworodka.

Stosowanie go u ciężarnych i w czasie karmienia piersią powinno odbywać się pod ścisłą kontrolą lekarza i tylko wtedy, gdy korzyści z jego podawania przewyższają możliwe skutki uboczne.

Oksykodon: działania niepożądane

Oksykodon może powodować takie skutki uboczne jak:

• zwężenie źrenic
• skurcz oskrzeli
• skurcz mięśni gładkich
• depresja oddechowa
• może znosić odruch kaszlowy 
• w skrajnych przypadkach: ciężkie niedociśnienie i zagrożenie życia

U osób przyjmujący ten lek ponadto może wystąpić :

• senność aż do zaburzeń świadomości
• zaparcia
• nudności
• ból głowy
• zawroty głowy
• wymioty
• zmiany nastroju i osobowości (np. lęk, depresja)
• zmniejszenie apetytu aż do całkowitej jego utraty
• nadmierna aktywność psychoruchowa, nerwowość, bezsenność
• drżenie mięśni
• stan splątania
• duszność
• czkawka
• niestrawność
• suchość w jamie ustnej
• reakcje skórna (np. wysypka, rumień)

Oksykodon: interakcje z lekami i żywnością

Oksykodon wchodzi w reakcje z:

• opioidami
• lekami nasennymi
• lekami przeciwdepresyjnymi
• lekami przeciwhistaminowymi
• lekami przeciwwymiotnymi
• neuroleptykami

Alkohol może wzmagać działania niepożądane alkoholu.

Oksykodon należy stosować ostrożnie w czasie leczenia inhibitorami MAO, a także do 2 tyg. po ich odstawieniu (obydwa działają na ośrodkowy układ nerwowy).

Antybiotyki makrolidowe (np. klarytromycyna, erytromycyna), leki przeciwgrzybiczne (np. ketokonazol, itrakonazol), a także wydawałoby się niewinny sok grejpfrutowy mogą hamować metabolizm oksykodonu, co może prowadzić do zwiększenia stężenia tej substancji we krwi (następuje większe prawdopodobieństwo wystąpienia skutków ubocznych).

Natomiast wszystkim znane ziele dziurawca może przyspieszać metabolizm oksykodonu, co może doprowadzić do zmniejszenia stężenia leku we krwi, a tym samym osłabia jego działanie.

Czy oksykodon to narkotyk?

Mimo, że oksykodon stosowany zgodnie z zaleceniami lekarza pomaga przezwyciężyć ból, pozwala na w miarę normalne funkcjonowanie pacjenta, przynosi ulgę w chorobie, stosowany jest niestety również jako środek narkotyczny. Dotyczy to głównie takich krajów jak USA, Kanada i Australia. 

Duże dawki tego leku, przyjmowane w niekontrolowany sposób, mogą doprowadzić do zagrażającego życiu zahamowania czynności ośrodka oddechowego. Ryzyko to zwiększa się, jeśli został on przyjęty razem z innymi substancjami, które w ten sam lub podobny sposób działają na ośrodek oddechowy.

Zagrażająca zdrowiu i życiu również może być występująca po podaniu dużych dawek tej substancji wzmożona senność, zwłaszcza gdy połączymy ją z brakiem odczuwania zimna i tendencją do dużo szybszego wyziębienia organizmu.

Stany zapalne naczyń krwionośny i skóry występują po dożylnym przyjęciu oksykodonu.

Inne zagrożenia to zakażenia chorobami przenoszonymi drogą krwionośną, jest to m.in. HIV i wirusowe zapalenie wątroby.Odnotowano również wiele przypadków zgonów po zażyciu oksykodonu , najczęściej miało to miejsce po podaniu równocześnie innych leków uspokajających lub po spożyciu alkoholu.

Pamiętać zatem należy, że niestety to co leczy, może również szkodzić, a w razie jakichkolwiek wątpliwości, które nasuwają się w czasie leczenia, należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.

Karolina Nowak