Nadciśnienie naczyniowo-nerkowe: objawy i leczenie

Nadciśnienie naczyniowo-nerkowe dotyka zwykle kobiety przed 30. i mężczyzn po 50. roku życia. Co jest przyczyną tej choroby? Dowiedz się, na czym polega nadciśnienie naczyniowo-nerkowe i jak wygląda jego leczenie.

Spis treści

1. Rola nerek w regulacji ciśnienia krwi
2. Dlaczego zwęża się światło tętnicy nerkowej?
3. Nadciśnienie naczyniowo-nerkowe: objawy
4. Nadciśnienie naczyniowo-nerkowe: diagnoza
5. Leczenie nadciśnienia naczyniowo-nerkowego

Nadciśnienie naczyniowo-nerkowe to szczególny rodzaj nadciśnienia tętniczego. Jest to tzw. nadciśnienie wtórne, które występuje u ok. 10 proc. chorych z podwyższonym ciśnieniem, a wynika ze zwężenia tętnicy nerkowej, co z kolei może być następstwem wad rozwojowych naczyń, a także różnych chorób nerek i tętnic nerkowych czy nadnerczy. Właściwie i w porę zdiagnozowane nadciśnienie naczyniowo-nerkowe jest stosunkowo łatwe do wyleczenia.

Rola nerek w regulacji ciśnienia krwi

Prawidłowo działające nerki odgrywają ważną rolę w regulacji ciśnienia krwi. Dzieje się to głównie poprzez ich wpływ na gospodarkę sodową ustroju. Gdy poziom sodu się obniża, np. w czasie snu, i ciśnienie spada, nerki wydzielają do krwi substancję zwaną reniną.

Ponad 80% chorych na nadciśnienie naczyniowo-nerkowe przyznaje, że pali papierosy.

Renina natomiast zapoczątkowuje łańcuch reakcji, na końcu którego znajduje się angiotensyna II. Jej zadaniem jest zwężenie drobnych naczyń tętniczych, a tym samym podwyższenie ciśnienia krwi do prawidłowego poziomu. Gdy to się stanie, renina przestaje być wydzielana. Kiedy jednak nerki są niewydolne lub uszkodzone (np. w wyniku częstych zakażeń, zapalenia kłębków nerwowych czy długotrwałego nieleczenia nadciśnienia tętniczego) stale wytwarzają reninę. Ciągły wysoki poziom tej substancji we krwi prowadzi do powstania przewlekłego nadciśnienia tętniczego. Inną, a zarazem najczęstszą przyczyną, dla której nerki wydzielają nadmiernie dużo reniny – powodując tym samym nadciśnienie – jest zwężenie tętnicy nerkowej.

Dlaczego zwęża się światło tętnicy nerkowej?

Przeważnie (nawet u 90 proc. chorych) chodzi o nawarstwienie się blaszki miażdżycowej (dieta i papierosy!), która zwykle umiejscawia się w pobliżu rozgałęzienia tętnicy (lub obu tętnic) nerkowej od aorty i zapycha ją w co najmniej 75 procentach (jeśli miażdżyca nie jest tak zaawansowana, przyczyną nadciśnienia wcale nie musi być to zwężenie). Zmiany miażdżycowe zwykle występują u chorych na nadciśnienie po 50. roku życia i często współistnieją z miażdżycą aorty, tętnic szyjnych, domózgowych, wieńcowych lub kończyn dolnych. Wśród innych przyczyn zwężenia tętnicy nerkowej znajduje się dysplazja tętnic polegająca na chorobliwym rozroście włóknisto-mięśniowym ścian tętnic, zapalenie kłębków nerwowych i chorobę Takayasu.

Nadciśnienie naczyniowo-nerkowe: objawy

Nadciśnienie naczyniowo-nerkowe najczęściej rozpoznaje się, kiedy pierwsze epizody nadciśnienia wystąpią przed 30. rokiem życia (głównie u kobiet) lub po 50 (zwłaszcza u mężczyzn), a także, gdy nagle wcześniej dobrze leczone nadciśnienie staje się kłopotliwe do opanowania. Jednak, niestety, ten typ nadciśnienia nie jest łatwy do zdiagnozowania, a na pewno nie w trakcie podstawowego badania lekarskiego. Większość objawów jest po prostu zbieżna z objawami pierwotnego nadciśnienia tętniczego. Uwagę lekarza powinno jednak zwrócić:

• wystąpienie nadciśnienia przed 30. lub po 50 r. życia
• oporne nadciśnienie u chorych otrzymujących właściwy zestaw trzech leków hipotensyjnych
• wystąpienie niewydolności nerek po podaniu inhibitorów konwertazy lub antagonistów receptora angiotensyny II.
• nagłe pogorszenie dotychczas dobrze kontrolowanego nadciśnienia
• ogólne objawy miażdżycy tętnic
• szmer w nadbrzuszu
• nawracające obrzęki płuc
• asymetria rozmiarów nerek (powyżej 1,5 cm)
• obniżone stężenie potasu we krwi
• hipokaliemia
• zasadowica
• pogarszanie się funkcji nerek

Nadciśnienie naczyniowo-nerkowe: diagnoza

Do wykrycia nadciśnienia naczyniowo-nerkowego prowadzi szereg badań diagnostycznych. Procedura wygląda mniej więcej tak, że jeśli po miesiącu leczenia antagonistą wapnia (np. amlodypiną) z blokerem receptorów beta-adrenergicznych (np. atenololem) i lekiem moczopędnym (np. indapamidem) ciśnienie tętnicze się nie ustabilizuje, pacjenta należy poddać dalszej, pogłębionej diagnostyce w kierunku nadciśnienia naczyniowo-nerkowego.

Badaniem, które jest pomocne w diagnostyce omawianej choroby jest duplex-doppler, czyli USG z możliwością oceny przepływu krwi w wybranym miejscu naczynia tętniczego i żylnego. Lekarz może zalecić także tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny. Natomiast najlepszym badaniem – aczkolwiek inwazyjnym – jest angiografia naczyń nerkowych (renowazografia).

Leczenie nadciśnienia naczyniowo-nerkowego

Są trzy metody leczenia nadciśnienia naczyniowo-nerkowego:

• przezskórna angioplastyka balonowa połączona ze stentowaniem
• korekcja chirurgiczna zwężonej tętnicy nerkowej
• leczenie farmakologiczne

Pacjenci, którzy oczekują na zabieg lub u których nie można przeprowadzić zabiegu chirurgicznego, standardowo leczeni są farmakologicznie. Tak, jak w leczeniu pierwotnego nadciśnienia, podaje się im inhibitory konwertazy angiotensyny, blokery kanałów wapniowych oraz leki blokujące receptory beta-adrenergiczne. Stosowanie inhibitora konwertazy angiotensyny nie dotyczy jednak chorych z ZTN obu nerek lub jedynej, gdyż może on spowodować ostrą niewydolność nerkową.

Leczenie chirurgiczne polega na przeszczepie fragmentu tętnicy, poszerzeniu chirurgicznym tętnicy lub jej udrożnieniu. Jeśli jednak chodzi o leczenie operacyjne, należy najpierw dobrze znać przyczynę zwężenia tętnicy. Np. jeśli jest ono spowodowane dysplazją włóknisto-mięśniową lepsze wyniki da przezskórna angioplastyka. Polega ona na wprowadzeniu przez tętnicę udową specjalnego balonika, który ją udrażnia, a następnie stentu, który utrzymuje tętnicę w stanie rozszerzenia.

W miażdżycy natomiast ta metoda jest skuteczna wówczas, gdy zwężenie dotyczy głównego pnia i nie jest umiejscowione w odejściu tętnicy nerkowej od aorty. W innych przypadkach bywa, że blaszka nawraca.

Marta Uler