Śluzowiak czyli mucocele: przyczyny, objawy, rodzaje i leczenie

Mucocele inaczej śluzowiak, to zmiana na błonie śluzowej nazywana przez niektórych torbielą zastoinową błony śluzowej. Jakie są objawy torbieli zastoinowej błony śluzowej? Jakie są rodzaje torbieli zastoinowych i na czym polega leczenie mucocele?

Mucocele (śluzowiak, torbiel zastoinowa błony śluzowej) powstaje, gdy zatkany zostaje odpływ wydzieliny gruczołów błony śluzowej. Błona śluzowa jamy ustnej zawiera kilkaset drobnych gruczołów ślinowych, które stale ją nawilżają, ułatwiając w ten sposób przyjmowanie pokarmów. Te drobne gruczoły mogą stać się punktem wyjścia dla rozwoju różnych stanów patologicznych.

Zaliczamy do nich m.in torbiele, czyli patologiczne jamy wypełnione płynną lub półpłynną treścią. Torbiel ograniczona jest łącznotkankową torebką wysłaną od wewnątrz nabłonkiem (do czynienia mamy wtedy z torbielą prawdziwą) lub takiego wysłania nie posada (to tzw. torbiel rzekoma).

Torbiele drobnych gruczołów ślinowych są zmianami nienowotworowym o łagodnym przebiegu. Występują w każdym wieku, najczęściej spotykane są u osób młodych.

Spis treści

1. Mucocele: przyczyny
2. Torbiele zastoinowe: rodzaje
3. Objawy torbieli zastoinowych błony śluzowej
4. Mucocele: leczenie i rokowanie

Mucocele: przyczyny

Drobne gruczoły ślinowe w ilości około 200-400 zanurzone są w błonie śluzowej wyścielającej całą jamę ustną. Bez ustanku pełnią one swoją funkcję - produkują ślinę.

Oglądając drobny gruczoł ślinowy pod mikroskopem dostrzec można, że składają się z on tkanki gruczołowej i przewodu wyprowadzającego.

Treść śluzowa (ślina) produkowana przez tkankę gruczołową podąża przewodem wyprowadzającym, aby na jego końcu wypłynąć na powierzchnię błony śluzowej. Jeżeli system transportu szwankuje a miąższ ślinianki wciąż produkuje ślinę dochodzi właśnie do powstania tzw. mucocele lub torbieli zastoinowej.

Torbiele zastoinowe: rodzaje

W literaturze pod pojęciem mucocele opisywane są często dwa rodzaje zmian:

• Torbiele związane z wynaczynieniem treści śluzowej. W wyniku urazu mechanicznego spowodowanego np. przygryzaniem wargi, urazem podczas zabiegu stomatologicznego, drażnieniem błony śluzowej zamkiem ortodontycznym lub elementami protez zębowych dochodzi​ do przerwania ciągłości przewodu wyprowadzającego gruczołu ślinowego. Treść śluzowa, która w normalnych warunkach uległaby odprowadzeniu do jamy ustnej, w tej sytuacji wypływa i gromadzi się w tkankach miękkich powodując powstanie torbieli. Wynaczyniona treść, szybko zostaje otoczona wieńcem komórek układu odpornościowego, które z czasem powodują jej otorbienie. Twór ten nie posiada wyściółki nabłonkowej dlatego zaliczany jest do torbieli rzekomych. To właśnie zmiany tego typu zasługują na nazwę mucocele.
• Torbiele związane z retencją treści śluzowej, czyli torbiele zastoinowe błony śluzowej lub inaczej torbiele ślinowe zastoinowe. Są one spowodowane całkowitą lub częściową niedrożnością przewodów wyprowadzających drobnych gruczołów ślinowych. Wspomniana niedrożność związana może być z urazem mechanicznym lub przewlekłym stanem zapalnym. Zastój śliny powoduje poszerzenie przewodów wyprowadzających oraz pogłębianie lokalnego stanu zapalnego. Ślina zbiera się wewnątrz przewodu wyprowadzającego tworząc torbiel. Nabłonek stanowiący jedną z warstwy ściany przewodu wyprowadzającego rozwija się i wyściela wnętrze torbieli. W tym przypadku mamy do czynienia z torbielą prawdziwą. Właściwą nazwą dla tego typu zmiany jest “torbiel zastoinowa drobnego gruczołu ślinowego" ale zdarza się, że w fachowej literaturze bywa zamiennie nazywana mucocele.

Obraz kliniczny obu zmian jest identyczny przez co są często są mylone i nazywane jednym terminem - mucocele. Ze względu na charakter zmian nazwa ta powinna być zarezerwowana jedynie dla torbieli ślinowych z wynaczynienia.

Objawy torbieli zastoinowych błony śluzowej

Zarówno torbiele z wynaczynienia jak i te związane z zatrzymaniem treści śluzowej mają identyczne objawy kliniczne. Na błonie śluzowej jamy ustnej pojawia się stosunkowo miękkie wygórowanie. Powstający guzek ma regularne kształty (zazwyczaj jest kulisty) jest dobrze odgraniczony od sąsiadujących tkanek. W rzadkich przypadkach przyjmuje postać uszypułowanego tworu.

Średnica wspomnianych torbieli nie przekracza zwykle 1 cm, rozmiary mogą się nieznacznie powiększać w trakcie spożywania posiłków. Mucocele w większości przypadków występuje pojedynczo, chociaż opisano sytuacje, w których zaobserwowano występowania mnogich torbieli drobnych gruczołów ślinowych. Ze względu na zawartość treści płynnej lub półpłynnej, zazwyczaj obecny jest wyraźny objaw chełbotania.

Błona śluzowa nad zmianą przybiera kolor niebieskawy lub delikatnie biały. Przez napiętą śluzówkę można dostrzec gęstą wydzielinę wypełniającą torbiel. Powstawaniu torbieli nie towarzyszą objawy bólowe, pacjenci uskarżają się jedynie na dyskomfort związany z obecnością ciała obcego w jamie ustnej.

Typową lokalizacją powstawania torbieli drobnych gruczołów ślinowych jest śluzówka wargi dolnej. Zdarza się także, że powstają one w błonie śluzowej policzków, podniebienia miękkiego, kątach ust czy na języku.

Mucocele: leczenie i rokowanie

Powierzchownie leżące torbiele drobnych gruczołów ślinowych w niektórych przypadkach zanikają samoistnie i nie wymagają interwencji lekarza. Po takim "samoistnym" wyleczeniu często dochodzi do wznowy.

W przypadku konieczności podjęcia działań przez lekarza, leczenie torbieli gruczołów ślinowych ma charakter chirurgiczny. Zabieg odbywa się w warunkach ambulatoryjnych pod okiem chirurga stomatologicznego. Istnieje kilka metod leczenia torbieli zastoinowych błony śluzowej. Lekarz w zależności od wskazań wybiera najwłaściwszą z nich.

Najskuteczniejszą z metod jest całkowite wycięcie torbieli wraz z przylegającymi gruczołami. Cały zabieg przebiega szybko i odbywa się w znieczuleniu miejscowym. Błona śluzowa nad torbielą zostaje nacięta tak aby umożliwić swobodny dostęp do zmiany.

Następnie cała torbiel wraz z torebką łącznotkankową zostaje delikatnie wycięta a powstała rana zszyta. Otrzymany materiał biologiczny zostaje przesłany do badania mikroskopowego, aby potwierdzić rozpoznanie. W przypadku rozpoznania torbieli zastoinowej błony śluzowej rokowanie jest dobre.

Całkowite usunięcie zmiany wraz z przylegającymi drobnymi gruczołami ślinowymi sprawia, że nawroty choroby zdarzają się rzadko.

Czytaj też:

• Zapalenie ślinianek: przyczyny, objawy, leczenie
• Rak ślinianki - ryzyko wystąpienia rośnie wraz z wiekiem
• Kamica ślinianki: przyczyny, objawy, leczenie