Mydlnica lekarska – właściwości i zastosowanie

Mydlnica lekarska (Saponaria officinalis) to roślina wieloletnia, należąca do rodziny goździkowatych. Ma cenne właściwości lecznicze i zdrowotne, dzięki czemu preparaty na bazie mydlnicy stosuje się zarówno wewnętrznie (jako odwar z korzenia mydlnicy stosowany m.in. w schorzeniach dróg oddechowych) jak i zewnętrznie (np. na włosy w postaci szamponu). Należy jednak uważać, bo mydlnica lekarska stosowana niewłaściwie, może poważnie zaszkodzić. Jakie jeszcze właściwości i zastosowanie ma mydlnica lekarska?

Spis treści

1. Mydlnica lekarska - zastosowanie
2. Mydlnica lekarska - wskazania do stosowania
3. Mydlnica lekarska jako kosmetyk i detergent
4. Mydlnica lekarska - przygotowanie odwaru
5. Mydlnica lekarska - zbiór i przechowywanie mydlnicy lekarskiej
6. Inne zastosowania mydlnicy lekarskiej

Mydlnica lekarska (Saponaria officinalis) jest rośliną wieloletnią. Należy do rodziny goździkowatych. Naturalnie występuje na terenach Europy, Azji i Afryki Północnej, ale rozprzestrzeniła się również w pozostałych rejonach świata. W Polsce rośnie dziko przeważnie na terenach nizinnych. Mydlnica lekarska to zioło dosyć często spotykane - tak naprawdę jednak niewiele osób wie, jak poprawnie się nazywa. Mało kto również kojarzy zwyczajowe określenia mydlnicy lekarskiej, których jest kilka - najpopularniejsza to psie goździki, ale prócz tego funkcjonuje również mydelnik, mydlik, mydłownik albo zioło pilśnierza (ta nazwa pochodzi od określenia rzemieślników, którzy w dawnych czasach produkowali tkaniny). 

Mydlnica lekarska - zastosowanie

Ziele mydlnicy lekarskiej bogate jest w sole mineralne, zawiera również glikozydy, węglowodany oraz saponiny. Z tego powodu wykorzystywane jest w terapii wielu schorzeń, a preparaty z mydlnicy lekarskiej można stosować zarówno wewnętrznie jak i zewnętrznie.

Wewnętrznie mydlnica lekarska stosowana jest najczęściej w trakcie infekcji jako środek pobudzający odruch kaszlu i zwiększający produkcję śluzu w drogach oddechowych, co pomaga zwłaszcza w ostrych i przewlekłych nieżytach dróg oddechowych, takich jak zapalenie tchawicy i zapalenie oskrzeli, a także wspomagająco w astmie oskrzelowej i pylicy.

Preparaty uzyskiwane z ziela mydlnicy mają także działanie żółciopędne i pobudzające pracę żołądka. Z kolei odwar z suszu mydlnicy lekarskiej ułatwia przyswajanie niektórych związków, obniża również poziom szkodliwego cholesterolu.

Zewnętrznie mydlnica lekarska stosowana jest przede wszystkim do okładów stosowanych przy egzemach oraz chorobach skóry, którym towarzyszy świąd. Mydlnica jest również częstym składnikiem mieszanek ziołowych, jakie zalecane są przy łojotokowym zapaleniu owłosionej skóry głowy, wypadaniu włosów oraz łupieżu.

Warto jednak pamiętać, że nieumiejętnie przygotowana lub wykorzystywana mydlnica lekarska może działać toksycznie, dlatego też wszelkie zabiegi lecznicze z jej wykorzystaniem powinny odbywać się pod kontrolą lekarza.

Mydlnica lekarska - wskazania do stosowania

Mydlnica lekarska sprawdzi się, stosowana bezpośrednio na skórę twarzy oraz na włosy. Z mydlnicy można samodzielnie przygotować odwar i przemywać nim twarz  - stosowany regularnie wygładzi skórę, zmniejszy podrażnienia, nada jej promienny, zdrowy wygląd. 

Preparaty na bazie mydlnicy lekarskiej sprawdzą się u osób, które:

• mają skłonności do trądziku
• cierpią na nawracającą opryszczkę
• mają wrażliwą i skłonną do podrażnień skórę

Oprócz tego napar z mydlnicy lekarskiej - dzięki temu, że ma on właściwości oczyszczające, antybakteryjne i antygrzybicze - może być także stosowany na skórę głowy i na włosy u osób, które:

• mają tendencję do przetłuszczających się włosów i łojotokowe zapalenie skóry głowy,
• chcą pozbyć się łupieżu
• narzekają na nadmierne wypadanie włosów

Mydlnicę możemy stosować również doustnie, na przykład pijąc odwar przygotowany z tego ziela. Jego picie szczególnie zaleca się:

• przy zapaleniu płuc, zapaleniu oskrzeli, zapaleniu krtani oraz zapaleniu gardła
• w przypadku kaszlu,
• w trakcie przeziębienia
• w leczeniu zaparć.

Mydlnica lekarska jako kosmetyk i detergent

Zalety mydlnicy znane były już w starożytności - zarówno starożytni Grecy, jak i Rzymianie używali jej do czyszczenia tkanin. Ta właściwość mydlnicy bierze się z faktu, że zawiera ona saponiny, które łatwo się pienią i rozpuszczają, usuwając jednocześnie brud (podobne właściwości mają np. popularne orzechy piorące). 

Z tego powodu zioło mydlnicy lekarskiej bywa wykorzystywane do produkcji m.in. mydeł i proszków do prania, popularnych przede wszystkim u młodych rodziców oraz osób, które poszukują naturalnych kosmetyków i detergentów.

Czytaj też: Zdrowe środki czyszczące: proszki do prania, płyny do mycia podłóg, naczyń, szyb

Mydlnica stosowana jest również do produkcji szamponów, zwłaszcza tych przeznaczonych do włosów cienkich, słabych i przetłuszczające się, a także dla osób zmagających się z łupieżem. Warto jednak uważać: przy dłuższym stosowaniu szamponów z mydlnicą włosy mogą stać się przesuszone.

W sklepach znajdują się również toniki i maseczki do twarzy wyprodukowane na bazie mydlnicy, które przeznaczone są dla osób borykających się z trądzikiem. Zioło to można również zaleźć w składzie past do zębów i balsamów do ciała.

Mydlnica lekarska - przygotowanie odwaru

Jak samemu przygotować odwar z mydlnicy lekarskiej? Nic prostszego. Wystarczy do litra wody wsypać 3 - 4 łyżeczki (ok. 50 ml suszonych korzeni), zostawić na kilka godzin, a potem podgrzać aż do wrzenia i gotować przynajmniej przez kilka minut - gotowanie zmiękczy dość twarde z natury korzenie mydlnicy. 

Tak przygotowany odwar można spożywać wyłącznie po konsultacji z lekarzem i zgodnie z jego zaleceniami. 

Można go za to bez obaw stosować jako szampon - pamiętając, że będzie się on pienił tylko, jeśli wcześniej go podgrzejemy. Tę drobną niedogodność niech zrekompensuje fakt, że szampon nie tylko oczyści włosy, ale też je wzmocni, a nawet delikatnie zmieni ich kolor (po dodaniu doń innych równie naturalnych składników, np. pokrzywy, łopianu, rumianku czy kory dębu.

Mydlnica lekarska - zbiór i przechowywanie mydlnicy lekarskiej

Jako surowiec zielarski wykorzystywane są przede wszystkim kłącza mydlnicy, nieco rzadziej wykorzystuje się jej łodygi, liście oraz kwiaty. Wszystkie części mydlnicy lekarskiej powinno się zbierać jesienią, a następnie powoli suszyć w słońcu: kwiaty i liście w całości, natomiast korzenie uprzednio pokrojone w plasterki. 

Mydlnica lekarska wykazuje właściwości trujące!

Z tego właśnie powodu powinna być ona stosowana jedynie pod kontrolą lekarza. Zauważyć należy, że nawet dziko żyjące zwierzęta instynktownie unikają tego ziela. Wszystko przez to, że duże ilości saponin mogą powodować nie tylko biegunki i wymioty, ale również podrażniać ścianki jelit i żołądka.

Inne zastosowania mydlnicy lekarskiej

• Wywar pozyskiwany z mydlnicy przez wieki wykorzystywano do zmiękczania wody wykorzystywanej do prania i do odnawiania zużytych tkanin - mydlnica nadawała im świeży wygląd. 
• Ekstrakt z korzenia mydlnicy do dziś wykorzystywany jest jako przyprawa: można znaleźć go w chałwie, a także w niektórych rodzajach piw.
• Mydlnica to sojusznik ogrodników: posadzona w ogrodzie odstrasza ślimaki. 
• Przez dziesięciolecia mydlnica wykorzystywana była również przez rybaków jako przynęta na ryby, gdyż lekko zatruwała wodę i podtruwała ryby. 

Przeczytaj także:

• Pierwiosnek lekarski - właściwości lecznicze
• Bluszcz pospolity (hedera helix) - trujący, choć leczniczy
• Krzyżownica - zastosowanie w medycynie i nie tylko
• LUKRECJA - właściwości. Zastosowanie lukrecji w lecznictwie i kosmetyce
• Naparstnica - właściwości lecznicze
• Nagietek lekarski – właściwości i działanie nagietka lekarskiego

Katarzyna Hubicz