Czy oddawanie krwi osłabia organizm? Fakty i mity o anemii
Oddawanie krwi to piękny gest, który uratował życie wielu osobom na całym świecie. Często pojawiają się jednak obawy, że regularna donacja może spowodować wystąpienie niebezpiecznej dla zdrowia anemii. Czy oddawanie krwi faktycznie na tyle osłabia organizm?
Co to jest anemia?
Anemia (niedokrwistość) to stan chorobowy, w którym dochodzi do obniżenia liczby czerwonych krwinek lub poziomu hemoglobiny we krwi, co prowadzi do zaburzeń w dostarczaniu tlenu do tkanek i narządów. Erytrocyty pełnią kluczową rolę w transporcie tlenu z płuc do wszystkich części ciała, a hemoglobina, zawarta w tych krwinkach, jest odpowiedzialna za wiązanie i przewożenie tlenu.
Kiedy liczba czerwonych krwinek lub poziom hemoglobiny spada, organizm nie otrzymuje wystarczającej ilości tlenu, co wpływa na jego funkcjonowanie. Anemia może mieć charakter przejściowy lub przewlekły.
Rodzaje niedokrwistości:
- anemia z niedoboru żelaza - najczęstszy typ wynikający z braku pierwiastka potrzebnego do produkcji hemoglobiny,
- anemia megaloblastyczna - spowodowana niedoborem witaminy B12 lub kwasu foliowego, co zakłóca prawidłowe dojrzewanie czerwonych krwinek,
- anemia aplastyczna - wynik zaburzeń w szpiku kostnym, który przestaje produkować wystarczającą liczbę krwinek,
- anemia hemolityczna - powstaje na skutek nadmiernego niszczenia czerwonych krwinek, jest spowodowana chorobami autoimmunologicznymi lub czynnikami genetycznymi,
- anemia chorób przewlekłych - związana z przewlekłymi stanami zapalnymi lub chorobami, takimi jak nowotwory, schorzenia nerek czy reumatoidalne zapalenie stawów.
Przyczyny anemii
Anemia może mieć wiele różnych przyczyn, takich jak:
- niedobór żelaza - jest to najczęstsza przyczyna anemii na świecie,
- niedobór witaminy B12 i kwasu foliowego - witaminy te są niezbędne do produkcji zdrowych czerwonych krwinek,
- przewlekłe choroby zapalne - reumatoidalne zapalenie stawów, choroby autoimmunologiczne, przewlekła niewydolność nerek czy infekcje mogą prowadzić do tzw. anemii chorób przewlekłych,
- utrata krwi - np. na skutek obfitych miesiączek, wrzodów żołądka, krwotoków z przewodu pokarmowego czy urazów może prowadzić do niedoboru czerwonych krwinek,
- zaburzenia w produkcji krwinek - białaczka, mielodysplastyczne zespoły lub aplazja szpiku mogą zaburzać produkcję erytrocytów,
- niszczenie czerwonych krwinek - anemia hemolityczna występuje, gdy czerwone krwinki są niszczone szybciej, niż organizm jest w stanie je wytwarzać, może to być wynik chorób autoimmunologicznych, infekcji, niektórych leków czy wrodzonych wad krwinek,
- niedostateczna produkcja erytropoetyny - jest to hormon produkowany głównie przez nerki, który stymuluje produkcję czerwonych krwinek,
- problemy ze wchłanianiem składników odżywczych - celiakia, choroba Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego mogą prowadzić do niedoboru żelaza, witaminy B12 czy kwasu foliowego,
- toksyny - narażenie na substancje chemiczne, takie jak ołów, może powodować anemię poprzez uszkodzenie szpiku kostnego,
- niektóre leki - antybiotyki, leki przeciwnowotworowe i niesteroidowe leki przeciwzapalne mogą prowadzić do anemii,
- ciąża - zwiększone zapotrzebowanie na żelazo, witaminy i minerały może być przyczyną niedokrwistości.
Czy oddawanie krwi grozi anemią?
Według National Heart, Lung, and Blood Institute (NHLBI) jedną z głównych przyczyn niedokrwistości z niedoboru żelaza jest utrata krwi. Czy oddawanie jej również grozi wystąpieniem anemii?
Oddanie krwi prowadzi do przejściowego spadku hemoglobiny, który jednak w ciągu 3-6 tygodni jest wyrównywany przez produkcję nowych krwinek czerwonych. Aby wspomóc ten proces należy po donacji stosować dietę bogatą w żelazo - mięso czerwone (cielęcina, wołowina), wątróbka, kaszanka, kasze (jęczmienna, gryczana), orzechy, suszone owoce, pestki z dyni, zielone warzywa, kakao
- wyjaśnia w rozmowie z Poradnikiem Zdrowie specjalista medycyny rodzinnej enel-med Krzysztof Urban.
Oddawanie krwi nie stanowi zatem zagrożenia dla zdrowych osób i w normalnych warunkach nie prowadzi do anemii. Organizm natychmiast po donacji uruchamia mechanizmy regeneracyjne.
Utracona objętość płynów (osocze) zostaje uzupełniona w ciągu kilku godzin, a produkcja nowych czerwonych krwinek zajmuje kilka tygodni. Właśnie dlatego minimalny odstęp między oddawaniem krwi wynosi 8 tygodni dla mężczyzn i 12 dla kobiet.
Przed każdym procesem przeprowadza się szczegółowe badania, które mają na celu ocenę stanu zdrowia dawcy. Kluczowe jest określenie poziomu hemoglobiny we krwi. Jeśli stężenie jest zbyt niskie (np. u kobiet poniżej 12,5 g/dl, u mężczyzn poniżej 13,5 g/dl), dawca nie zostanie dopuszczony do oddania krwi, co minimalizuje ryzyko wystąpienia anemii.
Objawy anemii
Anemia objawia się szeregiem różnorodnych symptomów, które wynikają z niedoboru czerwonych krwinek lub hemoglobiny w organizmie. Według specjalisty medycyny rodzinnej Krzysztofa Urbana typowe dolegliwości to osłabienie i łatwa męczliwość, spadek tolerancji wysiłku fizycznego oraz duszności.
Dodatkowo osoby cierpiące na anemię mogą doświadczać upośledzenia koncentracji i uwagi, bólów i zawrotów głowy oraz przyspieszonej akcji serca. Charakterystycznym objawem jest również bladość skóry i błon śluzowych, a także bardziej specyficzne dolegliwości, takie jak ból i pieczenie języka czy wzmożone wypadanie włosów. Objawy te mogą różnić się intensywnością w zależności od rodzaju i stopnia zaawansowania anemii.
