Ataksja (niezborność ruchowa) - przyczyny, objawy i leczenie

Ataksja oznacza problemy z koordynacją ruchów i utrzymaniem równowagi, które z biegiem czasu nasilają się. Dodatkowo dołączają do nich inne zaburzenia, które sprawiają, że ciało staje się bezwładne. Ostatecznie ataksja doprowadza do ciężkiego inwalidztwa. Jakie są przyczyny i pozostałe objawy ataksji? Czy jej wyleczenie jest możliwe?

Ataksja oznacza zaburzenie koordynacji ruchów i równowagi w wyniku zaniku komórek nerwowych. Ataksja nie jest chorobą samą w sobie, lecz zespołem objawów, które mogą wskazywać na wiele chorób.

Spis treści

1. Ataksja: przyczyny
2. Ataksja: objawy
3. Ataksja - diagnoza
4. Ataksja - leczenie

Ataksja: przyczyny

Ataksja może być wrodzona lub nabyta. W tym pierwszym przypadku mowa o heredoataksjach (wrodzonych ataksjach móżdżkowych), będących efektem błędu w kodzie genetycznym.

Są to dziedziczne choroby ośrodkowego układu nerwowego, których dominującym objawem jest ataksja. Do heredoataksji dziedziczonych autosomalnie dominująco należą m.in. ataksja rdzeniowo-móżdżkowa i ataksje epizodyczne. Z kolei do heredoataksji dziedziczonych autosomalnie recesywnie należy m.in. ataksja Friedreicha.

W grupie ataksji nabytych wyróżnia się:

1. Ataksję móżdżkową, będącą wynikiem uszkodzenia móżdżku, który odpowiada za koordynację i utrzymywanie równowagi. Może do niego dojść w wyniku:

• chorób móżdżku (np. guza);
• chorób zwyrodnieniowych mózgu (np. choroba Creutzfeldta-Jakoba);
• chorób układu sercowo-naczyniowego (udar mózgu, krwotok podpajęczynówkowy);

2. Ataksję rdzeniową (czuciową), która związana jest z uszkodzeniem rdzenia kręgowego. Może do niego dojść w wyniku:

• urazu, zwyrodnienia, poprzecznego zapalenia, guza lub wiądu rdzenia albo ucisku na niego;
• polineuropatii;
• stwardnienia rozsianego;

Na rozwój ataksji może mieć również wpływ niedobór witaminy B12 i witaminy E. Niezborność ruchowa może być również skutkiem ubocznym stosowania niektórych leków, np. fenytoiny, piperazyny, niektórych cytostatyków, soli litu, czy alkoholizmu.

Ataksja: objawy

W przypadku ataksji móżdżkowej charakterystycznym objawem są kłopoty z utrzymaniem równowagi, zarówno w pozycji stojącej (obserwuje się rytmiczne chwianie się głowy i tułowia), jak i podczas chodzenia (chory ma trudności w utrzymaniu pionowej pozycji ciała, jego chód jest powolny, chwiejny, na tzw. szerokiej podstawie).

Ponadto pojawiają się:

• wiotkość mięśni, częste i bolesne kurcze mięśni;
• dyssynergia - ruch staje się mniej płynny, jest rozłożony na etapy;
• dysmetria - brak możliwości zahamowania ruchu w dowolnym momencie;
• dysdiadochokineza - brak możliwości wykonywania szybkich, naprzemiennych ruchów palców (np. chory nie może zagrać na pianinie);
• drżenie zamiarowe - pojawia się przy wykonywaniu przez pacjenta określonego, zamierzonego ruchu (zwykle obserwuje się drżenie kończyn);
• zaburzenia mowy w postaci powolnej i niewyraźnej mowy, drżenia głosu;
• zaburzenia widzenia w postaci oczopląsu, niemożności zatrzymania wzroku na określonym obiekcie;

Z kolei ataksja rdzeniowa, poza utratą koordynacji ruchowej i zaburzeniem równowagi (nasilającym się przy próbie zamknięcia oczu w pozycji stojącej), przyczynia się także do zaburzenia czucia dotyku, położenia i wibracji.

Ataksja - diagnoza

Rozpoznanie choroby stawia się na podstawie rozmowy z pacjentem i badania neurologicznego. Jeśli w rodzinie chorego pojawiały się przypadki ataksji, lekarz zleca także badania genetyczne.

Ataksja - leczenie

Ataksja wrodzona jest nieuleczalna, jednak fizykoterapia może spowolnić procesy chorobowe.

Z kolei leczenie ataksji nabytej zależy od przyczyny. Czasami zdarza się, że zaburzenia koordynacji i równowagi ustępują po wyeliminowaniu przyczyny tych zaburzeń.

Czytaj też:

• Dystrofia mięśniowa - rodzaje dystrofii mięśniowych i ich objawy
• Zaburzenia czucia - przyczyny, objawy, leczenie
• Mioklonie (ruchy mimowolne): przyczyny, objawy, leczenie

Monika Majewska