SKÓRA - budowa i funkcje skóry

Piękna i zadbana skóra może być prawdziwą ozdobą, dlatego zwykło się ją oceniać przede wszystkim w kategoriach estetycznych. Tymczasem jest to ważny narząd, który pełni w naszym organizmie istotne funkcje ochronne. Dowiedz się, jak zbudowana jest skóra.

Ludzka skóra ma niezwykłe właściwości. Przy swoich ok. 2 m² powierzchni i grubości 1-4 mm, jest jednym z naszych największych organów. Odporna na upał i mróz. Niestraszna jej woda, a także kwasy i zasady, o ile nie mają zbyt wysokich stężeń. Pozostaje miękka, elastyczna i odporna na rozciąganie nawet wtedy, gdy przez długie lata jest wystawiana na niekorzystne działanie warunków atmosferycznych czy przesuszana w klimatyzowanych wnętrzach. Jej wytrzymałość sprawia, że doskonale chroni wewnętrzne tkanki i narządy. Za pomocą skomplikowanego systemu czujników dostarcza do mózgu szczegółowych informacji o otoczeniu i dba, by ciało dostosowało się do warunków panujących na zewnątrz.

Trzy warstwy skóry

Z pozoru jej budowa jest dość prosta. Skóra składa się z trzech warstw różnej grubości. Zewnętrzna to naskórek, pod którym znajduje się skóra właściwa wyściełana od spodu ostatnią warstwą - tkanką podskórną. W każdej warstwie kryją się pokłady bardzo różnorodnych komórek. Odsłaniając swe tajemnice, struktura skóry okazuje się tworem kunsztownym i skomplikowanym. Z zewnątrz pokrywa ją płaszcz lipidowy. Tworzy go zawiesina wodno-olejowa i cząsteczki białka (keratyny) wytwarzane przez keranocyty, podstawowe komórki naskórka. Są produkowane na najgłębszym poziomie, w warstwie podstawnej naskórka, a z czasem spłaszczają się i obumierają. Te, które znajdują się najwyżej, w warstwie rogowej, nieustannie się złuszczają, odsłaniając kolejne pokłady. Dopóki jesteśmy młodzi, proces ten trwa krótko, około 24 dni, a warstwa rogowa jest dość cienka. Dlatego wtedy właśnie skóra ma zdrowy, ładny odcień, jest elastyczna i promienna.
Z wiekiem proces keratynizacji znacznie się wydłuża, nawet do 35 dni. Skóra traci więc blask, a grubsza warstwa rogowa hamuje wchłanianie np. kremów, które przestają działać, oraz wydzielanie potu i łoju. Pojawiają się głębokie zaskórniki, skóra staje się sucha i mało sprężysta. Nadmierna lub nieprawidłowa keratynizacja powoduje wiele chorób skóry, np. rybią łuskę i łuszczycę.
Komórki naskórka znajdują się również w otoczeniu brodawek włosów oraz wokół tylnych i bocznych części płytek paznokciowych. Dzięki gruczołom potowym i łojowym wraz z wydzielinami skóry - potem i łojem - szkodliwe produkty przemiany materii są usuwane, a skóra może pełnić funkcję ustrojowego termostatu.

Elastyczne wnętrze skóry

Skóra właściwa jest zbudowana z tkanki łącznej zbitej. Charakterystyczne dla jej warstwy zewnętrznej, zwanej brodawkowatą, są brodawki (wypustki), które zawierają pętle naczyń włosowatych bądź ciałka nerwowe i dotykowe. To nasz narząd dotyku. Te charakterystyczne wyniosłości stanowią granicę pomiędzy naskórkiem i skórą. Warstwa wewnętrzna składa się głównie z kilku rodzajów włókien kolagenowych produkowanych przez fibroblasty i fibrocyty. Włókna te tworzą elastyczną sieć o grubych oczkach. Pełni ona funkcję rusztowania skóry. Dlatego właśnie, gdy około 40 roku życia włókna te zaczynają zanikać, w najbardziej spracowanych miejscach, np. na twarzy, w talii, na dłoniach, pojawiają się pierwsze, nieodwracalne zmarszczki.
Oprócz włókien kolagenowych w skórze właściwej znajdują się włókna sprężyste (ich pochodzenie i funkcja nie są jeszcze dokładnie poznane; prawdopodobnie nadają skórze sprężystość) oraz pojedyncze komórki krwi i komórki odpornościowe. Na tym poziomie w niektórych okolicach ciała, np. wokół brodawek sutkowych i ich otoczek oraz w mosznie, występują również skupiska mięśni gładkich, które wzmagają nasze doznania erotyczne.

Skóra rejestruje dotyk i ból

Pod skórą właściwą mieści się tkanka podskórna, w skład której wchodzą zraziki tłuszczowe. Przedziela je zbita tkanka łączna z włóknami kolagenowymi, zwanymi kolagenem typu III. Pomiędzy nimi znajdują się naczynia krwionośne i zakończenia nerwowe.
Skóra ma bardzo rozgałęzioną sieć nerwową. Jej liczne zakończenia są rozmieszczone nieregularnie na całym ciele. Oplatają mieszki włosowe, gruczoły potowe i łojowe. Ich zadaniem jest rejestrowanie wrażeń dotyku oraz bólu. Mają zdolność odczuwania bodźców w promieniu od 1 do 12 mm. Do receptorów dotyku należą m.in. łąkotki dotykowe Merkela, odpowiedzialne za dokładną lokalizację bodźca, i ciałka dotykowe Meissnera. Im gęściej są rozmieszczone, tym większa jest nasza wrażliwość na ucisk. Niedościgłe pod tym względem są jednak miejsca nieowłosione, np. opuszki palców, wargi oraz czubek nosa, a najmniej wrażliwe - ramiona, uda, a także grzbiet. Chcąc wywołać reakcję w skórze na czubku nosa, wystarczy delikatnie ją uszczypnąć (z siłą zaledwie 2 g/mm2). Ale już po to, żeby spowodować podobny efekt na skórze ramion czy ud, trzeba ucisnąć te miejsca aż 20 razy mocniej. Receptory przekazują odbierane bodźce do mózgu  (a właściwie do wzgórza oraz kory czuciowej), dostarczając w ten sposób informacji o doznaniach czuciowych. Najprościej mówiąc, poprzez skórę czujemy dotyk, temperaturę i ból. Objawia się to na różne sposoby.
W mózgu sygnały są analizowane. I tak np. wrażenie wilgotności powstaje poprzez pobudzenie receptorów dotyku i zimna. Na ich podstawie mózg decyduje o stopniu kurczliwości naczyń i uwalnianiu histaminy, która pośredniczy m.in. w rozwoju stanów zapalnych. Receptory odpowiedzialne za odczucia dotykowe informują też o wrażeniu swędzenia, zmianach temperatury i o bólu. Jego pojawienie się jest zwykle wynikiem uszkodzenia tkanek. Narastająca siła bodźca powoduje, że uczucie dotyku, ucisku, ciepła lub zimna przeradza się w wyraźny ból. Mechanizm jego odczuwania ma charakter chemiczny. Z uszkodzonych tkanek uwalniają się bowiem mediatory - związki chemiczne, które oddziałując na zakończenia nerwowe, wywołują w nich reakcje prowadzące do powstania impulsu elektrycznego.

Kolory i odcienie skóry

Barwa naszej skóry zależy od melanocytów, komórek pochodzących z układu nerwowego. Zróżnicowanie w zabarwieniu skóry u przedstawicieli różnych ras jest następstwem różnic w ilości melanocytów w naskórku, a zwłaszcza w stopniu ich aktywności. Rozmieszczone pomiędzy komórkami warstwy rozrodczej naskórka melanocyty wytwarzają i magazynują barwnik - melaninę. Jest ona wstrzykiwana przez ich długie i rozgałęzione wypustki plazmatyczne do komórek naskórka. Melanina chroni materiał genetyczny komórek naskórka przed szkodliwym działaniem promieni ultrafioletowych. Jednak najintensywniejsza pigmentacja występuje nie na odsłoniętych częściach ciała, ale na zasłoniętych, zwykle narządach płciowych zewnętrznych, a także w okolicy brodawek piersiowych.