Potówki u dorosłych i dzieci - przyczyny i leczenie

Potówki u dzieci mogą się pojawiać w efekcie przegrzania ciała. Potówki u osób dorosłych występują najczęściej w klimacie tropikalnym. Jak rozpoznać potówki? Jakie są Ich rodzaje? Na czym polega leczenie potówek?

Spis treści

1. Potówki - czym są?
2. Potówki u dorosłych - dlaczego powstają?
3. Potówki u dorosłych - gdzie występują?
4. Potówki u dorosłych - objawy
5. Potówki u dorosłych - leczenie
6. Potówki u dzieci - skąd się biorą?
7. Potówki u dzieci - jakie rodzaje potówek?
8. Potówki u dzieci - leczenie
9. Potówki u dzieci - co je udaje?

Potówki - czym są?

Potówki (łac. miliaria) – schorzenie gruczołów potowych powstające pod wpływem dużej wilgotności i wysokiej temperatury otoczenia. Wyróżnia się potówki zwykłe (miliaria crystallina), które są wykwitami pęcherzykowymi bez cech zapalenia i potówki czerwone (miliaria rubra), będące grudkami z cechami zapalnymi.

Potówki czerwone mają postać grudek o czerwonym przebarwieniu. Umiejscowione są u dorosłych na tułowiu. W przypadku dzieci, grudki te występują najczęściej na twarzy, karku, w pachwinach i pod pachami. Występowaniu ich towarzyszy uczucie pieczenia. Nawracające się potówki czerwone, w przypadku osób dorosłych przebywających w klimacie tropikalnym, mogą przeobrazić się w potówki głębokie (miliaria profunda).

Potówki u dorosłych - dlaczego powstają?

Najczęściej przyczyną powstawania potówek jest przegrzanie ciała oraz utrudniony odpływ potu. Nadmierne wydzielanie potu może mieć związek z wysoką temperaturą otoczenia i tak jest zazwyczaj. Ale powodem tworzenia się potówek mogą być także

• zaburzenia funkcji hormonalnych organizmu
• cukrzyca
• nadczynność tarczycy
• menopauza

Potówki mogą tez występować u osób cierpiących na choroby nowotworowe (rak trzustki, białaczka czy chłoniaki).

Przyczyną pojawienia się potówek u dorosłych bywa również życie na tzw. wysokich obrotach, brak odpoczynku, a co za tym idzie - silnego, przewlekłego stresu czy strachu przed jakimś czynnikiem zewnętrznym, obawami o przyszłość itd. W sytuacjach zachwiania równowagi psychicznej, gruczoły potowe człowieka są nadreaktywne, co może objawiać się właśnie pojawieniem się potówek.

Nadmierna aktywność gruczołów potowych może być także spowodowana różnymi chorobami, takimi jak: gruźlica, infekcje, którym towarzyszy gorączka.

Na powstawanie potówek bardziej narażone są osoby z nadwagą. U tej grupy otyłość, sama w sobie, jest przyczyną nadmiernego wydzielania potu, a poza tym w fałdach ciała gromadzi się pot i może powodować odparzenia skóry.

Ale znane są też potówki idiopatyczne, czyli powstające z nieznanych powodów.

Potówki u dorosłych - gdzie występują?

Potówki mogą się tworzyć na wszystkich częściach ciała, które nie są właściwie wentylowane. Sprzyja temu noszenie obcisłych ubrań.

Zazwyczaj potówki pojawiają się:

• pod pachami
• na szyi
• w pachwinach
• pod kolanami
• u kobiet pod piersiami
• w rowku między pośladkami
• w zgięciach łokciowych

Zdarzają się tez potówki na czole, zwłaszcza u osób, które noszą zbyt ciasne czapki lub kapelusze.

Potówki u dorosłych - objawy

Potówki występujące u osób dorosłych często są mylone z infekcjami bakteryjnymi czy grzybiczymi i tak też leczone, co niekiedy przynosi spore szkody dla pacjenta. Dzieje się tak, ponieważ u dorosłych potówki mogą się pojawić na stopach i dłoniach.

Przy klasycznych potówkach dochodzi do zablokowania ujścia gruczołów potowych, a to uniemożliwia ich prawidłową czynność wydzielniczą. Wówczas w miejscach występowania gruczołów potowych pojawiają się bardzo niewielkie, zaczerwienione i przybierające postać pęcherzyków zmiany. Są one dobrze widoczne, ponieważ pojawiają się pod naskórkiem.

Zdarza się, że potówki zostaną zainfekowane przez bakterie. Wtedy rozwijają się potówki głębokie. Są to silnie zaczerwienione zmiany na skórze, które sięgają do głębszych warstw skóry.

Za najbardziej kłopotliwe uważa się potówki występujące na plecach i na twarzy.

Potówki u dorosłych - leczenie

Podstawową metoda walki z potówkami i zapobieganie ich nawrotom jest utrzymywanie właściwej higieny ciała. Częsta kąpiel, używanie antyperspirantów i noszenie przewiewnej odzieży będzie bardzo pomocne.

Potówki można likwidować domowymi sposobami. Sprawdzonym sposobem jest dodawanie sody oczyszczonej lub naparu z rumianku do codziennych kąpieli. Oczywiście to metoda dla osób, które nie mają alergii na rumianek.

Bardzo dobrym sposobem na pozbycie się potówek u dorosłych jest aloes. Ma on właściwości odkażające i tonizujące, co sprawia, że skóra regeneruje się, a gruczoły potowe się udrażniają. Na umytą skórę należy nałożyć sok ze ściętego liścia aloesu.

Jeśli potówki występują na twarzy, śmiało można wypróbować przemywanie twarzy naparem z kory brzozy, kwiatu nagietka, koszyczka rumianku, liścia mięty pieprzowej, szałwii czy melisy.

Dokuczliwy świąd i pieczenie skóry, które towarzyszą potówkom złagodzi zimna woda, mentol lub kwas borny. Mentol i kwas borny działają też odkażająco.

Przy potówkach głębokich konieczna jest wizyta u dermatologa, ponieważ leczeniem z wyboru w takiej sytuacji jest podanie antybiotyku. Na potówki stosuje się papkę przygotowaną z kwasu bornego i mentolu.

Potówki u dzieci - skąd się biorą?

Potówki u dzieci zazwyczaj powstają, gdy troskliwi rodzice przesadzają ze zbyt ciepłym ubieraniem dziecka, co prowadzi do przegrzania ciała. Na skórze dziecka pojawiają się wtedy drobne, czerwone lub białawe krostki.

Zakładanie nieprzewiewnych ubranek sprawia, że delikatna skóra dziecka ulega odparzeniom i w efekcie dochodzi do zamknięcia ujść gruczołów potowych.

W cięższych postaciach może dojść do nadkażeń bakteryjnych (ziarniniakami tlenowymi i gronkowcami złocistymi), które wymagają leczenia lekami przeciwbakteryjnymi i przeciwdrożdżakowymi.

Potówki u dzieci - jakie rodzaje potówek?

Dermatolodzy wyróżniają trzy główne rodzaje potówek.

• Potówka zwykła

Potówka zwykła pojawia się, gdy dojdzie do zamknięcia przewodów odprowadzających gruczołów potowych w najbardziej zewnętrznych warstwach naskórka.

Na skórze, w okolicy głowy, szyi, a także na tułowiu występują bardzo liczne, drobne, białawe, albo przezroczyste pęcherzyki wielkości 1-2mm. Nie są zaczerwienione (nie ma stanu zapalnego), a z czasem samoistnie pękają.

U noworodków zwykle pojawiają się w 6. albo 7. dobie życia.

Czasami krostki towarzyszą chorobom gorączkowym, lub też zlokalizowane są w miejscu oparzenia słonecznego.

Jeśli dojdzie do zakażenia ujścia gruczołu z ropnym wysiękiem, mówimy wtedy o potówkach ropnych.

• Potówka czerwona

Potówka czerwona pojawia się w wyniku stosowania oliwek po kąpieli do natłuszczania skóry niemowlęcia. Potówka czerwona może występować u dzieci otyłych i obficie pocących się.

Do zaczopowania ujścia gruczołu dochodzi w dolnej warstwie naskórka.

Wysyp czerwonych grudek wielkości 2-4mm z pęcherzykiem na szczycie wskazuje na stan zapalny. Krostki umiejscowione są na szyi, owłosionej skórze głowy oraz tułowiu, w miejscach narażanych na ciągły ucisk i ocieranie (okolice karku, talii, pachwin, pod łokciami i kolanami).

Czasem zmiany zapalne zlewają się w większe plamy. Mogą też współwystępować z drożdżycą i zapaleniem mieszków włosowych.

Diagnozowane są u noworodków między 11. a 15. dniem życia.

Skóra swędzi i piecze, co sprawia, że dziecko jest niespokojne i często płacze. Jeśli pęcherzyk na szczycie przekształci się w krostkę, mówimy o potówce krostowej.

Jeżeli dojdzie do nadkażenia bakteryjnego może rozwinąć się gronkowcowe zapalenie gruczołów potowych.

• Potówka głęboka

Potówka głęboka, jest najcięższą odmianą potówki, gdzie do uszkodzenia ujścia gruczołu potowego dochodzi poniżej granicy skórno-naskórkowej.

To rodzaj potówek charakterystycznych dla klimatu tropikalnego, gdzie nieprawidłowa termoregulacja u dzieci jest szczególnie niebezpieczna i może prowadzić do zaburzenia pracy wielu narządów.

W wyniku zablokowania przewodów wyprowadzających pot dochodzi do częściowego lub całkowitego zahamowania wydzielania potu. Białawe grudki wielkości 1-3 mm pojawiają się na tułowiu i kończynach.

Potówki u dzieci - leczenie

Leczenie łagodnej postaci potówki wymaga zazwyczaj zmian w sposobie pielęgnacji dziecka i ubierania go stosownie do temperatury otoczenia. Aby u dziecka nie rozwijały się potówki:

• zadbaj o właściwa temperaturę w pokoju, w którym przebywa dziecko, w jego pokoju nie powinno być cieplej niż 22-24 st. C
• nie ubieraj dziecka w ubrania z włókien syntetycznych, najlepsze są te czysto bawełniane, nie wkładaj tez ubrań zbyt ciasnych i za małych, bo będą ocierały skórę.
• przestrzegaj higieny, często zmieniaj pieluszki i dokładnie oczyszczaj skórę dziecka, aby zanieczyszczona skóra nie była narażona na kontakt z bakteriami,
• nie stosuj oliwki do natłuszczenia skóry dziecka, bo to sprzyja powstawaniu potówek,
• jeśli u dziecka powstały potówki musisz się szybko z nimi rozprawić, przygotuj kąpiel z krochmalem, pomoże to zlikwidować zmiany skórne i ukoi swędzenie, 2 łyżki mąki ziemniaczanej rozmieszaj w szklance zimnej wody, następnie wlej zawartość szklanki do 2-3 gorącej wody, mieszaj starannie, aż powstanie krochmal. Gdy wystygnie dodaj zawartość garnka do wanienki z wodą do kąpieli. Pozwól, aby dziecko przebywało w kąpieli ok. 15 minut. Delikatnie osusz skórę i niczym jej nie smaruj.
• zamiast krochmalu do kąpieli możesz też dodać kilka kryształków nadmanganianiu potasu, który ma działanie bakteriobójcze. Woda w wanience powinna mieć jasnoróżowy kolor. Kąpiel powinna trwać ok. 15 minut.
• gdy pojawią się potówki czerwone po kąpieli, na osuszoną skórę zastosuj płynny puder, który nie zawiera anestezyny. Zabieg złagodzi dokuczliwe objawy

Jeśli u dziecka pojawiła się potówka krostowa, albo doszło do nadkażeń bakteryjnych idź jak najszybciej do lekarza. Lekarz oceni czy konieczne będzie zastosowanie kremu lub zawiesiny z antybiotykiem.

Potówki u dzieci - co je udaje?

Nie wszystkie zmiany na skórze dziecka są potówkami. Jeśli na skórze widoczne są grudki mogą być trądzikiem noworodkowym lub niemowlęcym. Przyczyna dolegliwości jest pobudzenie gruczołów łojowych dziecka przez hormony matki. Zmiany pojawiają się na brodzie i nosie i wyglądem przypominają trochę zaskórniki. Prawdziwe zaskórniki mogą powstać na skórze dziecka, gdy do pielęgnacji będziemy używać np. parafiny, która zatyka pory w skórze.

Z potówkami może być także pomylone powierzchniowe zapalnie mieszków włosowych. Krostki pojawiają się na twarzy, owłosionej skórze głowy i kończynach. Zapalenie mieszków wiąże się z nieprawidłową pielęgnacją (rzadkie i niedokładne mycie dzieci), bądź też być powikłaniem leczenia sterydami.

Potówkę może przypominać również wyprysk dziecięcy, który powstaje u noworodków i niemowląt z atopią. Jeśli matka karmiąca piersią nie stosuje hipoalergicznej diety, na skórze dziecka powstanie wysypka. Zmiany będą widoczne na policzkach, tułowiu i kończynach.

Czasami potówkę można też pomylić z osutką polekową (wyprysk w wyniku stosowania u dzieci leków) albo rumieniem toksycznym. Każdą niepokojąca zmianę na skórze dziecka należy pokazać lekarzowi, aby nie przegapić poważniejszych niż potówki dolegliwości.

O autorze

Anna Jarosz

Dziennikarka od ponad 40 lat zaangażowana w popularyzację edukacji zdrowotnej. Laureatka wielu konkursów dla dziennikarzy zajmujących się medycyną i zdrowiem. Otrzymała m. in. Nagrodę Zaufania „Złoty OTIS” w kategorii „Media i Zdrowie”, Wyróżnienie Św. Kamila przyznawane z okazji Światowego Dnia Chorego, dwukrotnie „Kryształowe Pióro” w ogólnopolskim konkursie dla dziennikarzy promujących zdrowie oraz wiele nagród i wyróżnień w konkursach na „Dziennikarza Medycznego Roku” organizowanego przez Ogólnopolskie Stowarzyszenie Dziennikarze dla Zdrowia.

Przeczytaj więcej tekstów tej autorki

Anna Jarosz