Najczęstsze choroby skóry twarzy i głowy: jak sobie z nimi radzić?

O chorobach skóry mówi się, że to jedne z chorób tabu, bo dla wielu chorych wciąż są krępującym tematem. Gdy zmiany skórne ujawniają się na rękach, nogach czy brzuchu – można je skryć pod ubraniami i uniknąć drażniących spojrzeń i pytań. Tych, które atakują skórę twarzy i głowy skutecznie ukryć się nie da. Można je za to skutecznie leczyć i łagodzić ich objawy. Które choroby skóry twarzy i głowy są najczęstsze i jak sobie z nimi poradzić?

Spis treści

1. Na co i jak skóra choruje?
2. Na co najczęściej choruje skóra twarzy i głowy?
3. Skąd się biorą choroby łojotokowe?
4. Trądzik: czym jest i jak się go leczy?
5. Łupież: czym jest i jak go się leczy?
6. Choroby łojotokowe: postępowanie i pielęgnacja skóry

Na co i jak skóra choruje?

Zacznijmy od tego, że choroby skóry to jedna z największych i najbardziej różnorodnych grup schorzeń dotykających człowieka. Wskazuje na to już sama definicja. Bo rzeczywiście: choroby skóry (inaczej: dermatozy) to przede wszystkim schorzenia obejmujące skórę. Ale choroby skóry mogą dotyczyć tak powierzchni naskórka, jak i skóry właściwej oraz tkanki podskórnej, ale też tzw. przydatków, czyli gruczołów potowych, gruczołów łojowych, mieszków włosowych i paznokci. (1) Co więcej, w przebiegu dermatoz proces chorobowy może również obejmować naczynia krwionośne, naczynia chłonne i zakończenia nerwów.

Aby wszystkie dermatozy usystematyzować porozdzielano je zatem na podgrupy pod względem takich parametrów jak:

• etiologia, czyli przyczyna schorzenia – i tu wyróżnia się m.in. dermatozy bakteryjne, grzybicze, wirusowe, pasożytnicze, alergiczne, genetyczne, autoimmunologiczne etc.,
• lokalizacja zmian chorobowych – chodzi tu o choroby m.in. gruczołów łojowych, gruczołów potowych, włosów i paznokci, błon śluzowych itp.,
• typ zmian skórnych, czyli np. choroby rumieniowe, grudkowe, pęcherzowe, łuszczyca itp.,
• charakterystyczny obraz mikroskopowy, czyli np. nowotwory złośliwe i ziarniniaki,
• okres życia człowieka – choroby skóry typowe dla okresu noworodkowego i niemowlęcego oraz starczego,
• objaw dodatkowy w przebiegu choroby wirusowej wieku dziecięcego – np. zmiany skórne przy odrze, ospie wietrznej i różyczce. (2)

Diagnostyka chorób skóry opiera się na prawidłowej ocenie i różnicowaniu głównego objawu dermatoz, czyli zmian skórnych. Nazywa się te zmiany wykwitami i dzieli się je na: pierwotne i wtórne (3), a także tzw. stany narzucone skóry, czyli takie wykwity, których nie da się zaliczyć ani do wykwitów pierwotnych, ani do wtórnych. (4)

Z badań epidemiologicznych wynika, że co trzeci dorosły Polak aktualnie choruje bądź chorował w przeszłości na chorobę skóry. (5)

Na co najczęściej choruje skóra twarzy i głowy?

Choć choroby skóry zaliczane są do tych najpowszechniejszych, pisze się o nich i mówi wiele, to temat ten rzadko jest poruszany w rozmowach prywatnych. Choroby te często powodują obniżenie jakości życia codziennego i poczucie napiętnowania.

Dzieje się tak zwłaszcza wtedy, gdy choroba dotyczy skóry głowy i twarzy. A dermatozy, które ujawniają się w tak widocznych miejscach są jednymi z najczęściej występujących. Wśród nich zaś niechlubnym liderem są tzw. choroby łojotokowe.

Skąd się biorą choroby łojotokowe?

Łój skórny, zwany inaczej: sebum, to naturalna bariera ochronna naskórka produkowana przez gruczoły łojowe na całej powierzchni skóry za wyjątkiem dłoni i stóp. (6) Zdarza się jednak, że gruczoły łojowe wydzielają łoju za dużo i zamiast chronić, staje się on przyczyną poważnych chorób skórnych – tzw. chorób łojotokowych.

Nadmierne wydzielanie łoju to łojotok. Najbardziej wyraźne jest ono w tych partiach skóry, gdzie gruczołów jest najwięcej (7), czyli na twarzy, owłosionej skórze głowy i górnych partiach tułowia. Aż 99% zmian chorobowych zlokalizowanych jest w eksponowanych okolicach skóry twarzy, dekoltu i ramion. (8) Skóra przy łojotoku jest tłusta, lśniąca, z rozszerzonymi ujściami gruczołów łojowych, wypełnionymi masami łojowo-rogowymi. (9)

Skłonność do łojotoku jest cechą genetyczną, ale też zależy od wpływu hormonów płciowych, a dokładnie niekorzystnego oddziaływania androgenów i progesteronu oraz korzystnego - estrogenów. Łojotok jest szczególnie nasilony w okresie pokwitania i przekwitania, przy zaburzeniach hormonalnych i zaburzeniach przemiany materii. (10)

Na regulację wydzielania łoju mają wpływ takie czynniki jak (11):

• stres,
• nadmiar androgenów
• oraz niedobór witamin: A, E, B2, PP, C.

Do najpowszechniejszych chorób łojotokowych zalicza się: trądzik oraz łojotokowe zapalenie skóry, którego łagodną formą jest łupież.

Trądzik: czym jest i jak się go leczy?

Trądzik jako choroba występuje w wielu odmianach, jednak najczęściej pod postacią trądziku pospolitego i trądziku różowatego.

Trądzik pospolity ( z łac. Acne vulgaris) dotyczy ok. 80 proc. populacji, a dotyka najczęściej młodzież w okresie dojrzewania płciowego, czyli ok. 11-17 roku życia. Najczęstszą przyczyną trądziku pospolitego są bowiem zmiany hormonalne zachodzące w organizmie w tym okresie życia. Przy czym chłopcy częściej przechodzą tę chorobą w cięższej postaci, niż dziewczęta. (12)

Trądzik pospolity definiowany jest jako przewlekła gruczołów łojowych i ujść mieszków włosowych. Głównymi objawami tej choroby są: łojotok, tworzenie się zaskórników, krostek i grudek, a także pozostające po zmianach skórnych blizny. (13)

Trądzik różowaty jest z kolei przewlekłą i nieuleczalną chorobą, dotykającą ok. 10. proc. populacji, przeważnie w przedziale wiekowym 30-60 lat. (14)

Podłoże tej choroby nie jest do końca znane. Podejrzewa się, że u jej źródeł mogą leżeć czynniki autoimmunologiczne oraz tzw. zaburzenia naczynioworuchowe, a także zakażenia bytującymi na skórze pajęczakami. Jest także wiele czynników, które mogą stymulować występowanie objawów choroby. Należą do nich m.in.:

• wilgoć, wiatr, promieniowanie słoneczne,
• stres i silne emocje,
• zmiany hormonalne,
• palenie papierosów i picie alkoholu. (15)

W przebiegu trądziku różowatego na twarzy pojawiają się nieestetyczne wykwity rumieniowe, a także grudkowate i krostkowe. Dodatkowe możliwe objawy to: obrzęk powiek i przekrwienie spojówek, a także subiektywne odczucia pacjentów np. pieczenie, kłucie, świąd. (16)

Łupież: czym jest i jak go się leczy?

Łupież (inaczej: wyprysk łojotokowy) to najłagodniejsza forma choroby o nazwie: łojotokowe zapalenie skóry (ŁZS), dlatego często tych trzech nazw używa się wymiennie.

ŁZS to powszechnie występujące schorzenie zapalne, o cyklicznym przebiegu, pojawiające się w okolicach łojotokowych, a polegające na powierzchownym drobnopłatkowym złuszczeniu lub tworzeniu pokładów żółtych tłustych łusek. (17) Gdy choroba przybiera postać łusek białych, drobnych niczym puch lub śnieg nazywa się go wtedy łupieżem suchym, a gdy objawia się łuskami tłustymi – nazywany jest łupieżem tłustym.

Typowe umiejscowienie łupieżu dotyczy skóry owłosionej głowy, brwi, rzęs, twarzy, okolic małżowin usznych, okolicy mostka i okolic między łopatkami. (18)

U podłoża choroby leży nadmierna aktywność gruczołów łojowych i współistniejące zakażenie grzybem drożdżopodobnym Malassezia furfur (Pityrosporum ovale). (19)

Jest też wiele czynników wyzwalających tę chorobę, a są nimi:

• stres, zmęczenie,
• skrajności pogodowe,
• rzadkie mycie głowy,
• używanie kosmetyków zawierających alkohol,
• łojotok i trądzik pospolity,
• otyłość, nieprawidłowe odżywianie,
• nadużywanie alkoholu,
• choroby neurologiczne, np. choroba Parkinsona,
• zakażenie HIV. (20)

Choroby łojotokowe: postępowanie i pielęgnacja skóry

Łojotoku i będących jego konsekwencją chorób łojotokowych nie można całkowicie wyeliminować, ale można poprzez zastosowanie odpowiedniego leczenia zmniejszyć ich nasilenie.

Aby leczenie było skuteczniejsze powinniśmy odpowiednio zareagować już wtedy, gdy wystąpią pierwsze objawy choroby. Zaleca się wtedy:

• modyfikację diety – na taką z dużą ilością witamin, białka, soli mineralnych, z ograniczoną ilością tłuszczów, cukrów, ostrych przypraw i używek,
• zmianę stylu życia – unikanie sytuacji stresowych. (21)

Jeśli powyższe starania nie przyniosą efektu powinniśmy skonsultować się z lekarzem dermatologiem. Odpowiedni sposób żywienia jest także elementem leczenia chorób łojotokowych, więc najpewniej lekarz zaleci, aby kontynuować zmienioną dietę. Może także wprowadzić do terapii witaminy, leki doustne, a także preparaty przeciwgrzybicze. (22) Preparaty te to różnego rodzaju kremy i szampony lecznicze dedykowane specjalnie pielęgnacji łojotokowej przy trądziku, lub leczeniu łupieżu na różnych stopniach jego zaawansowania.