Możesz mieć "przesłodzoną skórę" i o tym nie wiedzieć. Kosmetolog wyjaśnia, jak ją rozpoznać

Zarówno WHO, jak i NFZ podają, że w ostatnich latach liczba zachorowań na cukrzycę znacznie wzrosła. Przewiduje się, że do 2025 roku liczba chorych będzie o 25 proc. większa niż obecnie, a w 2030 roku cukrzyca znajdzie się wśród 7 najczęstszych przyczyn zgonów na świecie. Tymczasem nawet  20 proc. osób nie wie, że choruje na cukrzycę. W rozmowie z kosmetolog Katarzyną Nowacką postanowiliśmy przybliżyć skalę problemu oraz skupić się na objawach tej choroby, które można dostrzec na skórze.

Nie bez powodu cukrzycę nazywa się cichym zabójcą. Część objawów jest początkowo dość niespecyficzna, przez co nie prowokują nas one do tego, by od razu robić badania diagnostyczne. Co za tym idzie - bardzo późno wykrywamy chorobę. Mowa tu szczególnie o cukrzycy typu 2, gdyż cukrzyca typu 1 dotyczy niewydolnej trzustki, dlatego dla pacjenta te objawy są szybciej zauważalne. 

Następstwem cukrzycy są udary, problemy z sercem oraz wszelkie niewydolności narządowe, które pojawiają się w przebiegu choroby. Mogą one doprowadzić do pogorszenia jakości życia, a nawet zgonu. Średnio co 11. człowiek na świecie choruje na cukrzycę, a co 6 sekund odnotowuje się zgon z powodu następstw tej choroby.

Objawy cukrzycy można zauważyć na skórze. O to, jakie symptomy powinny nas zaniepokoić, jak zadbać o skórę cukrzycową oraz jakie są wskazania i przeciwwskazania do zabiegów przy tej chorobie zapytaliśmy ekspertkę w tej dziedzinie - kosmetolog Katarzynę Nowacką. 

Katarzyna Nowacka to kosmetolog z ponad 20-letnim doświadczeniem, wiceprezes Stowarzyszenia Przyjazna Kosmetyka oraz członkini Polskiej Akademii Dietetyki i Mikroodżywiania, a także autorka programu z misją pt. "Uroda zaprasza zdrowie". 

Na swoim youtubowym kanale Holistyczna Kosmetolog rozmawia ze specjalistami z różnych dziedzin medycyny i namawia do profilaktyki. Kieruje się zasadą, że likwidowanie objawów nie może przysłonić szukania ich przyczyny - stara się tym inspirować innych.

Jakie są typowe objawy cukrzycy? Czy łatwo jest zauważyć, że z naszym organizmem dzieje się coś złego?

Wiele osób jest nieświadomych tego, że choruje na cukrzycę. Te podstawowe objawy znamy. Należą do nich: wzmożone pragnienie, apetyt, nadmierne oddawanie moczu i wilczy głód, czyli uczucie permanentnego nienasycenia oraz stan roztrzęsienia, gdy zbliża się godzina posiłku. Dzieje się tak, ponieważ spada nam drastycznie poziom glukozy (stan hipoglikemii reaktywnej). Pojawia się wówczas chęć podjadania słodyczy lub potraw tłustych, ale to akurat nikogo nie dziwi, ponieważ takie zachcianki łatwo sobie wytłumaczyć. Okazuje się jednak, że może to być jeden z pierwszych objawów cukrzycy. 

Typowe objawy choroby to: rozedrganie przed posiłkiem, senność poposiłkową, przewlekłe zmęczenie, otyłość brzuszna, która jest bardzo charakterystyczna i często towarzyszy zaburzeniom węglowodanowym, przyrost lub gwałtowny spadek masy ciała. 

Ryzyko cukrzycy wzrasta szczególnie u osób otyłych, a przyjmuje się, że ponad 50 proc. zachodniego społeczeństwa cierpi na insulinooporność, która jest wstępem do cukrzycy typu 2.

A jakie są objawy cukrzycy na skórze? Czy zawsze są widoczne? Mogą pojawić się objawy typu swędzenie lub nadmierne pocenie? 

Nadpotliwość może pojawić się w przypadku osób otyłych, szczególnie w obrębie fałdów skórnych. Charakterystyczne objawy skórne dla cukrzycy to natomiast: świąd, suchość skóry, zaburzenia gojenia, nawracające infekcje bakteryjne i wirusowe oraz grzybicze. Osoba, która leczy przewlekłą grzybicę np. paznokci, nie wie, że może być chora i to utrudnia jej leczenie. Podyktowane jest to przewlekłym stanem zapalnym w organizmie, przez co takie infekcje łapie coraz częściej i, co gorsza, coraz trudniej jest je wyleczyć. Kobiety, które cierpią na nawracające grzybice pochwy, również powinny się temu bliżej przyjrzeć i zbadać się w kierunku cukrzycy.

Jedną z chorób skóry towarzyszących insulinooporności, o której wspomniałam na początku, że poprzedza cukrzycę, jest trądzik. Możemy mówić tu o dwóch grupach osób. Do pierwszej z nich należy głównie młodzież (trądzik pospolity).

U młodych osób insulinooporność może wywołać zaostrzenie zmian trądzikowych, podobnie w przebiegu PCOS (zespół policystycznych jajników), ponieważ te zaburzenia są silnie ze sobą powiązane. Trądzik na takim podłożu trudno się leczy, ma on charakter nawracający mimo stosowania terapii retinoidami. Często spotykany jest również łojotok i hirsutyzm.

Drugą grupę stanowią osoby dojrzałe z tzw. trądzikiem dorosłym (acne tarda). Dla lekarzy i kosmetologów to jeszcze większe wyzwanie.

Cukrzycy towarzyszą także: przebarwienia, odbarwienia, nierówny koloryt skóry. Bardzo charakterystyczny dla stanu insulinooporności jest objaw brudnej szyi, przebarwionych łokci, dołów pachowych i bikini, pojawiają się również włókniaki. Taki obraz jest charakterystyczny dla rogowacenia ciemnego. Występuje aż 8 odmian tego schorzenia, z czego 7 z nich związanych jest z mechanizmem insulinooporności.

Oprócz tego może pojawić się meszek, zarost w okolicy karku, bokobrody oraz efekt myszki miki, czyli połączenie brwi z linią włosów. Zdarza się również owłosienie sutków u kobiet, linii od pępka do łona oraz nadnerczy, co może być objawem współistniejących zaburzeń hormonalnych androgenowych. 

Pojawia się rumień i rozszerzone naczynia krwionośne. U pacjentów diabetologicznych napotkamy rumieniec cukrzycowy i plamicę cukrzycową. Są one bardzo charakterystyczne i często pojawiają się u osób starszych. Skóra jest pergaminowa, a na niej widoczne są sinawe przebarwienia i plamki.

Dodatkowo mogą również występować kępki żółte wokół oczu, jednak są to objawy niespecyficzne, gdyż kępki żółte mogą również pojawiać się przy zaburzonym lipidogramie i hipercholesterolemii, która jest silnie powiązana z gospodarką węglowodanową i hiperglikemią. 

Obserwujemy też liczne włókniaki na szyi i tułowiu, brodawki łojotokowe oraz rozstępy. 

Jedno trzeba sobie uświadomić: cukrzyca to zaburzenie gospodarki węglowodanów, tłuszczy i białek. Czyli wszystkich przemian metabolicznych w naszym organizmie. Cukrzyca jest chorobą wielonarządową, a towarzyszący jej proces nadmiernej glikacji mocno zaznacza się na naszej skórze.

A co z objawami na stopach?

Takim bardzo charakterystycznym objawem w obrębie stóp jest nadmierne rogowacenie pięt. I mimo regularnie wykonywanego pedicure i dbałości o stopy, ścierania samodzielnie pięt w domu, problem nie ustępuje. Występuje suchość, liczne pęknięcia i rozpadliny.

Zespół stopy cukrzycowej to najbardziej bolesny i zarazem drastyczny objaw cukrzycy. Z jego powodu wzrasta ryzyko zgonu pacjenta diabetologicznego. Wyróżniamy 3 postaci tego schorzenia: naczyniową, neuropatyczną i mieszaną.

Przy zespole stopy cukrzycowej pojawia się deformacja stawów, kości, modzele i nagniotki, zaburzenia czucia, bóle neuropatyczne, jak i totalne nieodczuwanie niczego i związane z nimi urazy. Taki stan niestety może skończyć się amputacją. I tu przykra wiadomość: Przeżywalność po amputacji to maksymalnie 5 lat. Proszę zobaczyć, jak drastycznie może się to zakończyć, a wyszłyśmy tylko od skóry…

Chorując na cukrzycę miewamy też problem z włosami. Skoro jest insulinooporność powiązana z zaburzeniami łojotokowymi i trądzikiem, wynikiem hiperandrogenizacji będzie też hirsutyzm. Mogą występować łysienie i nadmierne wypadanie włosów.

Wróćmy do tych wczesnych objawów cukrzycy na skórze. Przykładowo, leczymy się na trądzik, ale nie widzimy rezultatów, nie znamy też przyczyny problemów ze skórą. Jaka jest świadomość lekarzy, dermatologów, kosmetologów i kosmetyczek? Czy możemy oczekiwać po wizycie u specjalisty, że będzie wiedzieć, że są to objawy cukrzycowe?

Niestety nie zawsze. Ja pracuję ponad 20 lat w zawodzie, od 22 lat prowadzę swój gabinet. Z klientem przeprowadzam bardzo szczegółowy wywiad: o której wstaje, jak śpi, jaką ma dietę, a niekiedy też pytam czy mocno przeżywa zawody miłosne i szkolne. Pytam, bo chcę ustalić, czy ta osoba nie jest z rodzaju osób wysoko wrażliwych. Jeśli tak, to muszę jej zlecić badanie kortyzolu. Przewlekły stres np. wynikami w szkole, pozycją wśród młodzieży itp., przekłada się na stan skóry.

Oprócz tego pytam o inne szczegóły, np. kiedy zaczął się trądzik, kiedy wystąpiła pierwsza miesiączka, ile spożywa słodyczy.

Niestety nikt się temu trądzikowi zbyt głęboko nie przygląda. Jest trądzik, dostaniesz antybiotyk, retinoid, maść i widzimy się za miesiąc na kontroli, a przecież hormony to układ całego organizmu i są wzajemnie powiązanie. Proszę pamiętać, że insulina jest również hormonem.

Skąd w takim razie bierze się ten trądzik? Jaki ma związek z cukrzycą?

On się bardziej wiąże z insulinoopornością, będącą wstępem do tej choroby. W Polsce często podchodzimy do tego w ten sposób, że jak dojrzewasz, to musisz mieć trądzik. Jednak tak nie jest. Ja, pisząc swoją pracę magisterską, pozwoliłam sobie skorzystać z badań na temat młodzieży dotyczących insuliny i glukozy na czczo oraz krzywej cukrzycowej. Okazywało się wówczas, że bardzo często młode dziewczyny spożywały za dużo węglowodanów prostych  w stosunku do złożonych, czyli już sama dieta była przecukrzona. Wysoki poziom glukozy powodował u nich zaburzenia hormonalne. Normy poziomu androgenów były również mocno zawyżone, jak i wskaźnik insulinooporności HOMA-IR.

Nie mamy świadomości, wiedzę nadal zbyt małą, po drugie często bagatelizujemy objawy. Dlatego młody człowiek zgłaszający się do mnie z trądzikiem zawsze dostaje pakiet badań poprzedzonych wcześniej bardzo szczegółowym wywiadem.

Jeśli okaże się, że osoba wykazuje wczesne objawy związane z insulinoopornością lub cukrzycą, z reguły zalecam zmianę diety. Wyłapuję wszystkie błędy w pielęgnacji skóry, błędy żywieniowe, również to, czy ktoś uprawia intensywnie sport czy nie, bo aktywność fizyczna predysponuje do wydzielania się androgenów, a co za tym idzie, będzie nasilała zmiany trądzikowe. To wszystko zbieram w jeden wywiad i dopiero pracuję terapeutycznie.

Jeżeli tak, my specjaliści, podchodzilibyśmy do tematu wszystkich zaburzeń skórnych to jesteśmy w stanie szybko wykluczyć i wyłapać te 50 procent społeczeństwa zachodniego, które się cechuje insulinoopornością, a która jest wstępem do cukrzycy typu 2, bo to od insulinooporności właśnie się wszystko zaczyna.

Czyli profilaktyka mogłaby tu odegrać najważniejszą rolę. Nawet profilaktyczne badania krwi mogłyby uchronić przed rozwojem cukrzycy? Czy kosmetyczki i kosmetolodzy wiedzą o tym?

W programie nauczania kosmetologii, oprócz przedmiotów takich jak fizjologia człowieka, która wydaje się teoretycznie nudna, a jednak omawia te wszystkie procesy fizyczne i biochemiczne, są również patofizjologia, diabetologia, endokrynologia – wszystko w kontekście skóry. No i rzecz jasna dermatologia. To przedmioty poświęcone objawom różnych chorób na skórze, które dobry kosmetolog powinien rozpoznać i umiejętnie pokierować taką osobą, a często skierować na wizytę u specjalisty. 

Jak taką skórę pielęgnować? Mówi się dużo o tym, że trudno goją się rany przy cukrzycy. Czy są przeciwwskazania do zabiegów pielęgnacyjnych i odmładzających?

Jak najbardziej tak. 

Czy w takim razie kosmetolog przed zabiegiem powinna pytać o to, czy pacjent ma insulinooporność lub cukrzycę?

Oczywiście, że tak. W gabinetach, w  których wykonujemy zabiegi, przeprowadzając wywiad z klientem wypełniamy kartę, która zawiera wskazania i przeciwwskazania do różnych procedur. I właśnie nieustabilizowana cukrzyca jest zawsze w takich przeciwwskazaniach wymieniana, szczególnie w odniesieniu do zabiegów inwazyjnych. 

Jeśli ktoś twierdzi, że ma wyrównaną cukrzycę, to oznacza, że jest pod opieką diabetologa i przyjmuje leki. Są jednak osoby, które mają huśtawki glikemii, które mają jej raz za dużo, raz za mało. Dla mnie jest to wtedy bezwzględnym przeciwwskazaniem do wykonania zabiegu inwazyjnego, czyli z naruszeniem ciągłości skóry, laserów ablacyjnych, gdzie odparowujemy tkankę i robimy dość duże uszkodzenie pracując na sporym obszarze, np. na twarzy.

Taki człowiek ma zaburzone procesy gojenia i moglibyśmy w ten sposób spowodować u niego przewlekłą infekcję, nie dlatego, że szkodliwy jest sam zabieg, ale postępowanie pozabiegowe oraz wydłużony i zaburzony proces gojenia się są u cukrzyka ryzykowne. W takim przypadku stawiam na elektroporację, ultradźwięki, tlenoterapię, gdzie infuzją tlenową będę wprowadzała składniki w skórę, nie uszkadzając przy tym naskórka. 

A co w przypadku osoby, która nie wie, że ma insulinooporność lub cukrzycę i nie jest zdiagnozowana, a zdecyduje się na dany zabieg?

Szanujący się gabinet kosmetologiczny czy lekarski nie może sobie pozwolić, by dobrać procedurę bez odpowiedniego wywiadu. Jeśli dana osoba uzupełnia kartę z wywiadem i nie wie, czy ma cukrzycę, to my powinniśmy na podstawie stanu skóry i dobrze zebranych informacji, zadając określone pytania, wykluczyć problem z cukrem

A co z zabiegami odmładzającymi skórę? Bo, jak wiadomo, nadmierne spożywanie cukrów może uruchomić pewne procesy, które wpływają na przyspieszenie starzenia się skóry. Czyli osoby, które mają cukrzycę, mogą u siebie te zmiany zauważyć?

Dokładnie tak. Nadmierna glikacja nieenzymatyczna, to proces, który przyspiesza starzenie się skóry. Oznacza to, że osoby, które mają cukrzycę, będą starzały się szybciej.

I może to skłonić pacjentów właśnie do wizyt w gabinetach.

Dokładnie. Często patrzymy na dwie osoby w jednym wieku i możemy stwierdzić, że jedna z nich mogłaby być matką drugiej. Jest to wynikiem procesu starzenia się, który może być podyktowany wieloma czynnikami, stąd te różnice w wyglądzie poszczególnych osób. Kiedy przychodzi do mnie klient, u którego widać, że skóra jest niedotleniona, szara, zmęczona i mało świeża, plus ta osoba mówi, że się wysypia, nie stosuje diet redukcyjnych i nie pali papierosów, to skąd taki wygląd tej skóry? W takim przypadku powinna zapalić się czerwona lampka i taką osobę powinno się zbadać.

Ekspert

Katarzyna Nowacka

Kosmetolog z ponad 20-letnim doświadczeniem, prowadzi własny gabinet kosmetologiczny. Absolwentka Wyższej Szkoły Kosmetyki i Nauk o Zdrowiu w Łodzi, a także I i II stopnia Collegium Cosmeticum. Wiceprezes Stowarzyszenia Przyjazna Kosmetyka oraz członek Polskiej Akademii Dietetyki i Mikroodżywiania. Prekursorka kosmetologii holistycznej. Autorka programu z misją pt. "Uroda zaprasza zdrowie". Na swoim youtubowym kanale Holistyczna Kosmetolog rozmawia ze specjalistami z różnych dziedzin medycyny i namawia do profilaktyki. Kieruje się w pracy zasadą, że likwidowanie objawów nie może przysłonić szukania ich przyczyny - stara się tym inspirować innych.

Weronika Rumińska