Liszaj twardzinowy: przyczyny, objawy, leczenie

Liszaj twardzinowy (lichen sclerosus) jest schorzeniem o nieznanej etiologii, charakteryzującym się przewlekłym stanem zapalnym skóry w postaci porcelanowobiałych zmian o grudkowym charakterze i rogowacenia okołomieszkowego. Jakie są inne objawy liszaja twardzinowego? Jak przebiega jego leczenie?

Spis treści

1. Liszaj twardzinowy: przyczyny
2. Liszaj twardzinowy: objawy
3. Liszaj twardzinowy: diagnostyka i różnicowanie
4. Liszaj twardzinowy: leczenie

Liszaj twardzinowy (lichen sclerosus) objawia się występowaniem porcelanowobiałych zmian o grudkowym charakterze, zlewających się w większe, lekko stwardniałe ogniska, którym towarzyszyć może różnie nasilona hiperkeratoza mieszkowa - nadmierne rogowacenie ujść mieszków włosowych. Liszaj twardzinowy występuje u obu płci, jednak częściej dotyczy kobiet, u których obserwuje się dwa szczyty zachorowań – przed okresem dojrzewania oraz między 5. a 6. dekadą życia. Choroba może również dotyczyć dzieci.

Liszaj twardzinowy: przyczyny

Przypuszcza się, że w rozwoju tej choroby odgrywają rolę czynniki autoimmunologiczne oraz pewne predyspozycje genetyczne. U około 75% kobiet z liszajem twardzinowym stwierdzić można przeciwciała przeciwko białku macierzy zewnątrzkomórkowej typu 1 (extracellular matrix protein 1, ECM-1), co wskazuje na to, że białko to jest jednym z prawdopodobnych autoantygenów. Co ciekawe, u niektórych kobiet w okresie pokwitania obserwuje się samoistne remisje, co sugerować może prawdopodobny udział czynników hormonalnych w rozwoju tej choroby skóry.

Liszaj twardzinowy: objawy

Pierwszym niepokojącym chorego wykwitem jest pojedyncza plama lub mnogie rozsiane plamy o mniejszej średnicy. Zmiany te mogą się lokalizować na bocznych powierzchniach szyi, okolicy obojczyków, ramionach, okolicy między piersiami i poniżej nich oraz na powierzchniach zgięciowych dłoni.

Bardzo rzadkie jest występowanie zmian w obrębie błon śluzowych jamy ustnej – szczególnie policzków i pod językiem. Przybierają one wtedy postać białych blaszek.

We wczesnym okresie choroby obserwuje się porcelanowobiałe, lekko wyniosłe blaszki, o średnicy poniżej 1 cm, które mogą się stopniowo powiększać i zlewać, tworząc większe wykwity o nieregularnych kształtach.

Starsze zmiany są atroficzne, mają pergaminowatą powierzchnię i współwystępują z podobnymi do zaskórników ogniskami rogowacenia mieszkowego. Możliwe jest też oddzielenie się naskórka od skóry właściwej z wytworzeniem pęcherza.

W przypadku wystąpienia liszaja twardzinowego w obrębie zewnętrznych narządów płciowych, u kobiet najczęściej zajęty jest srom, krocze i okolica okołoodbytnicza, a u mężczyzn żołądź i napletek. W tych miejscach może dochodzić do bliznowacenia, zniekształceń i tworzenia krwotocznych pęcherzy, co prowadzi do dyspareunii (odczuwanie bólu w czasie stosunku). U mężczyzn może dodatkowo powstać zapalanie żołędzi i stulejka, a u kobiet marskość sromu. Charakterystyczne jest też występowanie dokuczliwego świądu. Warto pamiętać, że ogniska liszaja twardzinowego w obrębie narządów płciowych mogą stanowić potencjalne zmiany przednowotworowe.

Liszaj twardzinowy: diagnostyka i różnicowanie

Diagnostyka liszaja twardzinowego opiera się na dokładnym badaniu dermatologicznym i stwierdzeniu charakterystycznych zmian skórnych. W wątpliwych przypadkach pobiera się wycinek do badania histopatologicznego.

W różnicowaniu uwzględnia się takie choroby jak twardzina ograniczona (morphea), postać ogniskowa tocznia rumieniowatego (DLE), liszaj płaski zanikowy, łuszczyca, choroba Bowena oraz bielactwo.

Liszaj twardzinowy: leczenie

W leczeniu miejscowym zazwyczaj skuteczne jest miejscowe stosowanie 0,05% propionianu klobetazolu, dwa razy dziennie, do 4 tygodni. W przypadkach opornych wykorzystuje się doogniskowe iniekcje kortykosteroidów (roztwór acetonidu triamcinolonu ze środkiem do znieczulenia miejscowego). Ma to szczególne zastosowanie przy występowaniu intensywnie swędzących lub przewlekłych zmian na zewnętrznych narządach płciowych. Należy mieć jednak na uwadze to, że stosowanie glikokortykosteroidów może doprowadzić do wystąpienia zmian zanikowych skóry. W przypadku uczucia suchości dobry efekt przynosi stosowanie lubrykantów. Pacjenci powinni również zachować higienę i unikać środków drażniących, jak również częstych kąpieli z użyciem twardych mydeł. Oprócz tego w miejscowej terapii zastosowanie mają inhibitory kalcyneuryny oraz terapia UVA1 lub PUVA-bath.

W leczeniu ogólnym używa się doustnie retinoidów takich ja Acitretina czy Izotretinoina, ale ich stosowanie wymaga ścisłego monitorowania (szczególnie u kobiet) i dalszych badań.