Kontaktowe zapalenie skóry - przyczyny. Co wywołuje wyprysk kontaktowy?

Kontaktowe zapalenie skóry, inaczej wyprysk kontaktowy, dzieli się na alergiczne i niealergiczne. Przyczyny kontaktowego zapalenia skóry na tle alergicznym to liczne antygeny, które wywołują uczulenie. W tym drugim przypadku stan zapalny skóry jest wywołany przez substancje drażniące. Sprawdź, jakie alergeny i substancje drażniące wywołują kontaktowe zapalenie skóry.

Kontaktowe zapalenie skóry (inaczej wyprysk kontaktowy) to reakcja skóry na działanie pewnych alergenów, czynników lub substancji drażniących, która pojawia się po bezpośrednim kontakcie z nimi.

Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry (wyprysk alergiczny) rozwija się u osób, które są uczulone na daną substancję (alergen), a jego objawy pojawiają się nawet wtedy, gdy doszło do kontaktu z niewielką cząsteczką alergenu. Jest to wynik nieprawidłowej, nieproporcjonalnej do zagrożenia, odpowiedzi układu odpornościowego na działanie danego alergenu. W przypadku kontaktu skóry z alergenem, przeciwciała reagują na niego jak na ciało obce, które trzeba zwalczyć. Wówczas z komórek do krwi uwalniane są duże ilości histaminy, która m.in. rozszerza naczynia krwionośne, wywołując i przyśpieszając powstanie stanu zapalnego. Jednak aby doszło do pojawienia się wyprysku alergicznego, najpierw musi wytworzyć się stan nadwrażliwości na dany alergen. Oznacza to, że przy pierwszym kontakcie z substancją uczulającą, nie dochodzi do wystąpienia objawów zapalenia skóry. Organizm jest jedynie uczulany na daną substancję. Dopiero przy ponownym zetknięciu się skóry z tym alergenem, w wyniku uruchomienia chorobliwej reakcji już uczulonego układu odpornościowego, dochodzi do wyprysku alergicznego. W przypadku tego typu kontaktowego zapalenia skóry potencjalnymi alergenami są głównie metale: nikiel, kobalt, chrom.

Niealergiczne kontaktowe zapalenie skóry jest wynikiem podrażnienia skóry, a nie nadwrażliwości na dany alergen. W tym przypadku stan zapalny skóry pojawia się już po pierwszym kontakcie z substancją drażniącą. Przy wyprysku kontaktowym niealergicznym substancjami wywołującymi stan zapalny skóry najczęściej są kosmetyki i detergenty.

Warto wiedzieć, że na przenikanie alergenów i substancji drażniących ma wpływ wiele czynników, takich jak wilgoć i wysoka temperatura, która rozszerza pory skóry, pogłębiając penetrację tych substancji, a także ciągłość skóry. Na ryzyko wystąpienie kontaktowego zapalenia skóry są bardziej narażone także osoby, które mają rany oraz zmagają się z suchą skórą i stanami zapalnymi skóry.

Kontaktowe zapalenie skóry - metale

Metalem, który najczęściej wywołuje uczulenie, jest nikiel. Można go znaleźć praktycznie wszędzie: w monetach, biżuterii, zamkach błyskawicznych, sprzączkach pasów, metalowych guzikach (np. jeansów) i oprawkach okularów. Inne metale, które są potencjalnymi alergenami, to chrom (np. cement, detergenty, wybielacze, główki zapałek, skóra garbowana), kobalt (np. magnesy na lodówkę, biżuteria, guziki).

Kontaktowe zapalenie skóry - kosmetyki

Kosmetyki zawierają wyciągi z ziół czy roślin, a także substancje zapachowe, barwniki i konserwanty, które są nie tylko potencjalnymi alergenami, lecz także mogą podrażniać skórę. Spośród konserwantów szczególną uwagę należy zwrócić na formaldehyd, quaterinum-15, mocznik imidizolidinylowy, hydantoinę metylodwumetylową i parabeny. Warto wiedzieć, że konserwanty zawarte w kosmetykach mogą być ukryte w składzie kosmetyków pod różnymi nazwami handlowymi. Dlatego kupując perfumy, olejki eteryczne czy kremy i balsamy, należy uważnie czytać skład.

Niebezpieczne dla skóry mogą być także barwniki, np. p-fenylenodwuamina (PPD) - silnie uczulający barwnik, który często określany jest jako "sztuczna henna". Można ją znaleźć farbach do włosów (zarówno w tych trwałych, jak również zmywalnych), jak również w tymczasowych i czarnych tatuażach z henny. W rzadkich przypadkach można ją również spotkać w kremach przeciwsłonecznych. Warto wiedzieć, że to również barwnik tkanin i składnik farb drukarskich. Parafenylenodiamina, jako alergen, jest bardzo groźna, ponieważ może wywołać nie tylko alergię kontaktową, lecz także doprowadzić do duszności, a nawet spowodować szok anafilaktyczny, który jest stanem zagrożenia życia.

Kontaktowe zapalenie skóry - detergenty

Substancje drażniące skórę i alergeny mogą być zawarte w proszkach do prania czy płynach do płukania tkanin. Aby zapobiec pojawieniu się alergii na proszek polega, lepiej zmienić go na ten hypoalergiczny, specjalnie stworzony dla alergików lub po prostu zmienić proszek do prania na inny. Zaleca się także zrezygnować ze stosowania płynów do płukania tkanin lub zmiękczających tkaniny. Z kolei przed użyciem środków przeznaczonych do czyszczenia (szczególnie wybielaczy), należy założyć rękawice ochronne, aby nie podrażniły one skóry.

Kontaktowe zapalenie skóry - guma

Jednak nawet po założeniu rękawic ochronnych, może pojawić się alergia na gumę (np. lateks), z której są wykonane rękawice. Guma jest także składnikiem butów czy bielizny (pończoch i rajstop). Uczulenie na gumę często występuje u osób pracujących przy produkcji wyrobów gumowych. Składnikiem uczulającym najczęściej jest tiuram (disulfid tetrametylotiuramu) stosowany przede wszystkim jako tzw. przyspieszacz wulkanizacji przy produkcji gumy. Warto wiedzieć, że jest także stosowany w rolnictwie jako składnik preparatów grzybobójczych (fungicydów). Stanowi także dodatek do farb i lakierów.

Kontaktowe zapalenie skóry - rośliny

Roślinami, których oleista żywica może wywoływać reakcje alergiczne, są sumak, dąb jadowity i trujący bluszcz. Podobnie właściwości posiadają skóra mango i liście miłorzębu.

Kontaktowe zapalenie skóry - inne przyczyny

• alkohole i środki odkażające
• benzyna
• olej napędowy
• rozpuszczalniki organiczne
• środki owadobójcze
• nawozy sztuczne
• kwasy zawarte w bateriach
• farby do malowania
• kleje do tapet

Monika Majewska