Grzybica strzygąca: przyczyny, objawy, leczenie

Grzybica strzygąca jest chorobą wywołaną przez grzyby, które mają zdolność do rozkładania keratyny obecnej w naskórku, włosach i paznokciach (czyli dermatofity). Procesem chorobowym najczęściej objęta jest owłosiona skóra głowy, ale wykwity opisywane bywają także na skórze nieowłosionej oraz paznokciach. Grzybica strzygąca skóry jest schorzeniem, które typowo występuje u dzieci przed okresem pokwitania. Wyróżnia się dwie odmiany grzybicy strzygącej, powierzchowną i głęboką, które różnią się między sobą obrazem klinicznym, przebiegiem oraz sposobem leczenia i powikłaniami.

Spis treści

1. Grzybica strzygąca: kto choruje?
2. Grzybica strzygąca: objawy
3. Grzybica strzygąca: przebieg
4. Grzybica strzygąca: diagnostyka i rozpoznanie
5. Grzybica strzygąca: leczenie
6. Grzybica strzygąca: różnicowanie

Grzybica strzygąca owłosionej skóry głowy wywołana jest przez dermatofity. Stanowią one jeden z trzech gatunków grzybów (zaraz obok grzybów drożdżopodobnych i pleśniowych), które odpowiedzialne są za występowanie większości zakażeń grzybiczych skóry, włosów i paznokci u człowieka.

Wśród najczęściej opisywanych schorzeń, za których rozwój odpowiadają te grzyby, są:

• grzybica skóry gładkiej
• grzybica stóp
• grzybica rąk
• grzybica paznokci
• grzybica skóry owłosionej głowy (w tym właśnie grzybica strzygąca)
• grzybica brody

Dermatofitozy powodowane są przez kilka gatunków grzybów, zarówno antropofilnych (czyli dermatofitów przenoszonych z człowieka na człowieka, można się nimi zarazić na drodze kontaktu z innymi ludźmi) jak i zoofilnych (odzwierzęcych - człowiek zakaża się poprzez kontakt ze zwierzętami, a nosicielami drobnoustrojów są często zwierzęta domowe!) oraz geofilnych (przebywających w glebie).

Warto zaznaczyć, że zakażenia dermatofitami zoofilnymi i geofilnymi zwykle wywołują większą odpowiedź immunologiczną i stan zapalny, niż grzybami antropofilnymi.

Wśród najczęściej opisywanych gatunków grzybów powodujących grzybicę strzygącą owłosionej skóry głowy wyróżnia się te z rodzaju Trichophyton (zwłaszcza Trichophyton rubrum) oraz Microsporum.

Cechą typową dla dermatofitów jest wytwarzanie enzymów keratolitycznych, które umożliwiają im trawienie keratyny i wnikanie do struktur które ją zawierają, czyli naskórka, włosów i paznokci. Wzrostowi grzybów sprzyja przede wszystkim wilgotne środowisko.

Grzybica strzygąca: kto choruje?

Według specjalistów podatność na zakażenie grzybami z gatunku dermatofitów zależeć może od wieku, płci, a nawet przynależności etnicznej człowieka. Najważniejsza jednak w rozwoju choroby jest wydolność układu odpornościowego.

Grzybica strzygąca zdecydowanie częściej występuje u dzieci, osób starszych, a także u osób, u których występują zmiany skórne (mikrourazy, maceracja) oraz tych, które przebywają przez dłuższy czas w ciepłym i wilgotnym klimacie.

Wyższy wskaźnik zachorowań na grzybicę zanotowano również w biedniejszych środowiskach o niskim poziomie higieny.

Grzybica strzygąca: objawy

Grzybica strzygąca powierzchowna skóry głowy charakteryzuje się występowaniem drobnych, licznych i okrągłych złuszczających się zmian, które są dobrze odgraniczone od skóry zdrowej.

Cechą typową jest intensywny świąd skóry pokrytej wykwitami.

W obrębie ognisk chorobowych zauważyć można delikatne, przerzedzone, szarawe, ułamane na nierównej wysokości włosy, które wyglądają jak niedokładnie przystrzyżone, a także liczne czarne, drobne punkciki. To właśnie stąd pochodzi nazwa choroby "grzybica strzygąca".

Warto wspomnieć również, że pomimo występowania nieznacznego stanu zapalnego zajętej skóry, nawet w zaawansowanym stadium grzybicy powierzchownej nie dochodzi do powstawania bliznowacenia i trwałego wyłysienia. Włosy odrastają całkowicie, nawet bez stosowania farmakoterapii.

Natomiast odmiana głęboka grzybicy strzygącej charakteryzuje się obecnością rumieniowych ognisk zapalnych ze złuszczającą się skórą. W ich obrębie zaobserwować można bolesne, zapalne zmiany guzowate różnej wielkości. Guzy mają skłonność do rozmiękania, może z nich nawet wypływać treść ropna.

Mieszki włosowe znajdujące się w skórze objętej procesem chorobowym ulegają zniszczeniu, a włosy wypadają samoistnie. Powoduje to, że po wyleczeniu guzków na skórze pozostają blizny, a włosy niestety nie odrastają.

Warto wspomnieć, że często w przebiegu postaci głębokiej grzybicy strzygącej opisywane są objawy kliniczne takie jak złe samopoczucie, gorączka, ból głowy i powiększenie węzłów chłonnych zlokalizowanych w obrębie głowy i szyi.

Grzybica strzygąca: przebieg

Odmiana powierzchowna grzybicy strzygącej owłosionej skóry charakteryzuje się przewlekłym przebiegiem. W literaturze opisywane jest wyleczenie schorzenia, mimo nie stosowania farmakoterapii u młodzieży po okresie dojrzewania.

Postać głęboka grzybicy strzygącej charakteryzuje się ostrzejszym przebiegiem i niepomyślnym rokowaniem w kwestii zachowania włosów. Ogniska bliznowacenia na skórze powodują uszkodzenie mieszków włosowych i trwałą utratę włosów, mimo wcześnie zastosowania właściwego leczenia.

Grzybica strzygąca: diagnostyka i rozpoznanie

Rozpoznanie grzybicy strzygącej powierzchownej skóry owłosionej stawia lekarz specjalista dermatolog.

Pacjent, który zauważył u siebie zmiany skórne wskazujące na grzybicę, powinien w pierwszej kolejności udać się do lekarza pierwszego kontaktu, aby uzyskać skierowanie do dermatologa.

Grzybicę strzygącą rozpoznaje się po typowym obrazie klinicznym. Ostateczne potwierdzenie diagnozy uzyskuje się natomiast po wykonaniu badania mikroskopowego włosów i łusek pobranych ze zmian chorobowych na obecność grzyba (charakterystyczny jest układ zarodników wewnątrzwłosowy) oraz po wykonaniu hodowli zeskrobin skórnych lub fragmentu włosa w warunkach laboratoryjnych.

Warto także wspomnieć o możliwości wykorzystania w diagnostyce grzybicy strzygącej lampy Wooda, ponieważ większość gatunków grzybów z rodzaju Microsporum w świetle lampy wykazuje jasnozieloną fluorescencję.

Grzybica strzygąca: leczenie

Leczenie grzybicy strzygącej owłosionej skóry głowy opiera się na stosowaniu preparatów przeciwgrzybiczych działających miejscowo, zawierających np. ketokonazol, mikonazol, clotrimazol lub terbinafinę.

W zaawansowanych stadiach choroby i występowaniu bardzo licznych ognisk chorobowych, stosuje się także leczenie ogólnoustrojowe, polegające na podawaniu leków przeciwgrzybiczych zawierających np. itrakonazol, flukonazol, gryzeofulwinę czy terbinafinę.

W przypadku terapii odmiany głębokiej grzybicy strzygącej nie należy zapominać o odkażaniu zmian oraz włączeniu antybiotykoterapii i środków o działaniu przeciwzapalnym.

Zmiany na skórze powinny ulec poprawie w ciągu 2-4. tygodni terapii.

Grzybica strzygąca: różnicowanie

Grzybicę strzygącą powierzchowną owłosionej skóry głowy należy różnicować przede wszystkim z takimi chorobami jak:

• łuszczyca
• łupież zwykły
• łupież różowy Gilberta
• łysienie plackowate
• wyprysk łojotokowy
• wyprysk pieniążkowaty

Natomiast przed postawieniem rozpoznania postaci głębokiej grzybicy strzygącej należy wykluczyć między innymi czyraczność i ropne zapalenie mieszków włosowych owłosionej skóry głowy.