Funkcje potu i zaburzenia pocenia się

Potu nie tolerują współczesne normy estetyczne. Pot nie wywołuje niemiłych skojarzeń tylko w saunie i siłowni, ale już na spotkania służbowe lub towarzyskie wstęp ma surowo wzbroniony. Toteż walczymy z poceniem się wszelkimi środkami.

Spis treści

1. Czym jest pot?
2. Pot - gruczoły potowe
3. Pot - zaburzenia pocenia się
4. Pot - potówki i zapalenie gruczołów apokrynowych

Pot szybko zaczyna wydzielać ostry, nieprzyjemny zapach. Jego woń przenika ubrania, opiera się perfumom, a nawet dezodorantom. Osobom z wyczulonym nosem potrafi więc zdradzić wiele sekretów dotyczących naszej higieny osobistej. Ale choć pot bywa irytujący, pełni w organizmie kilka niezwykle istotnych funkcji.

Przede wszystkim, pocąc się, ochładzamy ciało. Ponadto niemal w tym samym stopniu co mocz, pot uwalnia organizm od substancji toksycznych. Dba też o właściwą wilgotność skóry i dlatego wydzielamy go nawet zimą. Bez niego niemożliwy byłby jakikolwiek wysiłek, zaś szpecące zmarszczki pojawiałyby się niemal od razu po narodzinach.

Czym jest pot?

Pot bezbarwnym roztworem soli, dlatego ma swoisty, słonawy smak. W 99 proc. składa się z wody, w której rozpuszczonych jest wiele związków chemicznych, głównie mocznik, kwas mlekowy, węglowodany, tłuszcze, związki mineralne (np. potas, wapń, magnez, żelazo). Ten zestaw może się nieznacznie zmieniać, bo zależy m.in. od diety, klimatu, czynników hormonalnych. Zapach potu staje się odstręczający dopiero wtedy, gdy częściowo rozłożą go bakterie bytujące na skórze.

Czytaj też: ZAPACH POTU - jaką CHOROBĘ może oznaczać zapach potu?

Pot - gruczoły potowe

Za wytwarzanie potu odpowiedzialne są gruczoły potowe. W zależności od lokalizacji i funkcji dzielą się na ekrynowe i apokrynowe. Te pierwsze rozsiane są tysiącami na całej powierzchni skóry z wyjątkiem żołędzi i napletka. Największe skupiska gruczołów ekrynowych znajdują się na wewnętrznej powierzchni dłoni i stóp. Wszystkie połączone są cienkimi kanalikami wydzielniczymi (przewody potowe), mającymi ujścia w porach skóry służących do wydalania potu. Gruczoły te pełnią ważną rolę w regulacji temperatury ciała. Gdy się ono nagrzewa, neurony znajdujące się w części mózgu zwanej podwzgórzem wysyłają im sygnał, by zwiększyć produkcję potu.

Badania wykazują, że drażnienie podwzgórza powoduje rozszerzenie naczyń skórnych i pocenie się, a uszkodzenie go prowadzi do silnego przegrzania organizmu. W naturalnych warunkach podwzgórze wysyła sygnały, by zwiększyć produkcję potu, gdy temperatura otoczenia wzrasta powyżej 30^oC. Pocimy się bardziej również w czasie wysiłku fizycznego - sprawia on, że wzrasta temperatura wewnętrzna ciała. Zwiększone wydzielanie związane jest także z pracą ośrodkowego układu nerwowego. Dlatego właśnie pod wpływem silnych emocji tak wyraźnie pocą się nam dłonie, stopy oraz twarz.

Czytaj też: NADMIERNA POTLIWOŚĆ STÓP - jak pomóc pocącym się stopom?

Drugi rodzaj gruczołów potowych, tzw. apokrynowe, rozmieszczone są w okolicy pach, pachwin, narządów płciowych, odbytu, brodawek sutkowych i powiek. Ich ujścia znajdują się w kanale włosowym lub naskórku. Gruczoły te rozpoczynają swą działalność dopiero w okresie dojrzewania. Naukowcy nie poznali jeszcze wszystkich ich tajemnic. Wiadomo, że nie biorą udziału w termoregulacji, a wydzielają pot głównie pod wpływem bodźców hormonalnych i emocjonalnych.

Pot - zaburzenia pocenia się

Przyczyną nadmiernego pocenia się bywają zaburzenia ośrodka termoregulacji. Przypadłość towarzyszy też niektórym chorobom, np. gruźlicy czy schorzeniom przewlekłym - cukrzycy, otyłości, nadczynności tarczycy, nowotworom złośliwym. Nagłe uderzenia gorąca i zwiększone wydzielanie potu bywa też jednym z charakterystycznych objawów menopauzy. Wzmożone pocenie może być związane z kłopotami emocjonalnymi, np. ze stanem długotrwałego stresu.

Jeśli dotyczy przede wszystkim dłoni, stóp, pach, pachwin i twarzy, można w nim upatrywać przyczyn o podłożu psychicznym. Tego typu potliwość rozpoczyna się zwykle w okresie pokwitania, maleje zaś po 25. roku życia.

Bywa i tak, że gruczoły nie wytwarzają dostatecznej ilości potu. Dolegliwość ta towarzyszy zwykle innym chorobom skóry lub chorobom ogólnoustrojowym, np. trądowi. Głównym problemem jest wówczas nadmierne przesuszenie skóry.

Czytaj też: Nadpotliwość, potliwość idiopatyczna gdy gruczoły potowe wytwarzają zbyt dużo potu

Pot - potówki i zapalenie gruczołów apokrynowych

Objawem tego stanu najczęściej bywają potówki - małe pęcherzyki widoczne na tułowiu pod warstwą naskórka. Powstają na skutek wzmożonego pocenia. Nie powodują żadnych dolegliwości i znikają już po kilku dniach.

Jeśli położone są w nieco głębszych warstwach skóry, noszą nazwę potówek czerwonych. Mają wówczas postać czerwonych grudek, u dorosłych umiejscowionych na tułowiu, a u dzieci na karku, w pachwinach, pachach, na twarzy. Towarzyszy im uczucie pieczenia. Dorosłym potówki mogą dać się we znaki w klimacie tropikalnym, dzieci natomiast cierpią na nie w efekcie przegrzania.

Zwiększona potliwość powoduje czasami bakteryjne zakażenie gruczołów apokrynowych. Charakteryzuje się ropnymi, bolesnymi guzami, zwykle występującymi w okolicach pach. Choroba ma charakter przewlekły, często nawraca. W leczeniu stosuje się antybiotyki i preparaty przeciwbakteryjne.