Brodawka wirusowa - czy jest zaraźliwa? Jak wyleczyć brodawki wirusowe?

Brodawki wirusowe, znane też jako popularne kurzajki, to nieestetyczne zmiany skórne, które mogą pojawić się w wielu miejscach na ciele: m.in. na twarzy, dłoniach lub stopach. W zależności od typu brodawki, może ona stanowić nie tylko defekt kosmetyczny, ale świadczyć również o groźnych zmianach nowotworowych. Czy brodawki wirusowe są zakaźne? Jakie są skuteczne sposoby ich leczenia i co powinna uwzględniać profilaktyka?

Spis treści

1. Jak wyglądają brodawki wirusowe?
2. Nie tylko na stopie czy na szyi. Rodzaje brodawek wirusowych
3. Czy brodawka wirusowa jest zaraźliwa?
4. Jak wyleczyć brodawki wirusowe?
5. Brodawki wirusowe a profilaktyka

Jak wyglądają brodawki wirusowe?

Brodawki wirusowe, nazywane też potocznie kurzajkami, to uwypuklone zmiany skórne, zwykle o nierównej, grudkowatej powierzchni. Ich przyczyną jest zwykle zakażenie wirusem HPV (ang. Human Papilloma Virus), który wnika w skórę w miejscu gdzie przerwana zostaje jej naturalna bariera (np. podczas skaleczeń lub w miejscu podrażnień). U wielu osób zakażenie HPV ustępuje samoistnie, zwalczone przez fizjologiczne mechanizmy immunologiczne. Czasami jednak, podczas zaburzeń odporności, wirus może rozpocząć namnażanie i stymulować nadmierne podziały komórek naskórka, co prowadzi do jego nadmiernego rogowacenia (tzw. hiperkeratozy). Zmiany te mogą niekiedy wystąpić po wielu tygodniach a nawet latach od pierwotnego zakażenia wirusem.

W odróżnieniu od skórnych zmian alergicznych, występowaniu brodawki wirusowej zwykle nie towarzyszą żadne inne objawy, jak swędzenie, pieczenie czy podrażnienie. Powierzchnia skóry wokół zmiany brodawkowej również pozostaje niezmieniona i gładka.

Nie tylko na stopie czy na szyi. Rodzaje brodawek wirusowych

Brodawki wirusowe na twarzy i na szyi

Brodawki pojawiające się w okolicach twarzy i na szyi należą do odmiany tzw. brodawek płaskich lub młodocianych. Są one wywołane zakażeniem przez konkretne szczepy wirusów HPV:

• najczęściej HPV-3,
• rzadziej HPV-10,
• HPV-27
• i HPV-28.

Tego typu zmiany mogą występować liniowo, w większych skupiskach np. w miejscu zadrapania lub uszkodzenia naskórka i pojawiać się po tego typu urazie z opóźnieniem, po około 8-14 dniach (jest to tzw. objaw Koebnera, charakterystyczny także dla łuszczycy).

Z wyglądu brodawki płaskie są lekko wypukłe, nie przekraczają średnicy kilku milimetrów i często mogą odznaczać się wyraźną pigmentacją na tle jasnej skóry. Ten rodzaj brodawek spotykany jest też w innych rejonach ciała, np. plecach, dłoniach lub na ramionach. Mogą one trwać w niezmienionym stanie przez wiele lat, po czym samoistnie zaniknąć. Choć ten rodzaj zmian skórnych nie jest groźny, w przypadku wątpliwości zawsze warto skonsultować wygląd podejrzanej brodawki z dermatologiem, aby wykluczyć występowanie niebezpiecznych nowotworów skóry (np. czerniaka).

Brodawka wirusowa na stopie

Brodawki stóp są zwykle zlokalizowane po spodniej stronie jednej lub obu stóp. W odróżnieniu od popularnych odcisków, „kurzajki” stóp nie są związane z miejscem wzmożonego ucisku (tam gdzie stopa wywiera nacisk na podłoże lub but). Ich powierzchnia jest również silnie zrogowaciała i szorstka, osiągając średnicę od 1 do 2 cm.

Częściej występującym rodzajem brodawek stóp są tzw. brodawki głębokie (typu myrmecia), wywoływane przez zakażenie wirusem HPV-1. Brodawki te wnikają głęboko w strukturę skóry i przy każdym nacisku mogą powodować ból i utrudniać chodzenie.

Rzadszym typem kurzajek na stopach są brodawki mozaikowe. Ich struktura jest bardziej powierzchniowa w porównaniu do brodawek myrmecia, mogą też występować w większych skupiskach o zmiennej pigmentacji, przypominających wyglądem mozaikę. Z uwagi na brak wyraźnego uwypuklenia, mogą być mylone z grzybicą stóp lub nadmiernie wysuszoną skórą.

Brodawki zwykłe 

Tego rodzaju zmiany skórne przypominają drobne grudki, najczęściej zlokalizowane na palcach dłoni, w okolicach wałów paznokciowych, a czasem nawet pod paznokciami. Przybierają kolor skóry, a odróżnia je szorstka, zrogowaciała powierzchnia. Zwykle nie przekraczają wielkości 10 mm. Ich rozrost związany jest z infekcją HPV-2, oraz HPV-4 i HPV-7.

Brodawki przejściowe 

Brodawki o charakterze przejściowym w wyglądzie są bardzo podobne do brodawek zwykłych (lekko wypukłe, o szorstkiej, zrogowaciałej powierzchni) i brodawek płaskich (mogą układać się w sposób liniowy i być następstwem stanu zapalnego). Wywoływane są przez wirusy HPV-10, HPV-27 i HPV-28. Ten rodzaj brodawek wirusowych występuje najczęściej u osób z trwałymi zaburzeniami odporności.

Kłykciny kończyste

Tego typu brodawki występują w okolicy narządów płciowych, zarówno męskich jak i damskich. U kobiet są diagnozowane najczęściej na wargach sromowych oraz okolicach odbytu. U mężczyzn, lokalizują się po wewnętrznej stronie napletka (co może prowadzić do stanów zapalnych) lub na powierzchni żołędzi. Sporadycznie, kłykciny kończyste pojawiają się na języku, wewnątrz gardła lub wargach. Kłykciny kończyste mogą przybierać bardzo zróżnicowany obraz kliniczny: od drobnych wypustek, aż po ogromne klikunastocentymetrowe grudkowate twory, które utrudniają normalne funkcjonowanie i funkcje fizjologiczne.

Brodawki płciowe są najczęściej spowodowane zakażeniem wirusami HPV-6 i HPV-11 (lub oboma jednocześnie). Znacznie rzadziej ich rozwój następuje po infekcji HPV-16 i 18. Zwłaszcza te dwa ostatnie typy wirusów są bardzo niebezpieczne, ponieważ posiadają wysoki potencjał onkogenny. Zakażenie nimi na drodze kontaktów seksualnych uważane jest za jedną z głównych przyczyn rozwoju raka szyjki macicy.

Epidermodysplasia verruciformis

Ta rzadka choroba skóry nazywana jest też dysplazją Lewandowsky'ego-Lutza lub zespołem człowieka drzewa. Najprawdopodobniej wywoływana jest zakażeniem wirusami HPV-5, HPV-8 i HPV-14 u osób o specyficznych predyspozycjach genetycznych. Zmiany skórne mogą być rozlane na całym ciele, najobficiej występując w rejonie czoła, grzbietów rąk, przedramion lub podudzi. Mają one charakter płaskich grudek, czerwonawych plam i przebarwień. Brodawki pojawiają się już w dzieciństwie, ale utrzymują i nasilają przez całe życie. Ich występowanie znacznie podwyższa ryzyko rozwoju raków skóry różnego typu.

Czy brodawka wirusowa jest zaraźliwa?

Statystyki wskazują, że wirusami HPV zarażone jest nawet 15% całej populacji światowej. Wirusy brodawczaka przenoszą się jedynie z człowieka na człowieka, niemożliwy jest natomiast transfer ze zwierząt na ludzi. Tak duża częstość występowania jest spowodowana łatwością zakażenia, bliskością społeczeństw przebywających w dużych skupiskach, ale także dużą liczbą podtypów wirusa HPV.

Duży odsetek zakażeń wirusami HPV przebiega zupełnie bezobjawowo (niektóre dane wskazują, ze nawet połowa infekcji może pozostać zupełnie niezauważona i zwalczona przez nasz układ odpornościowy).

Niemniej, istnieje duża grupa czynników sprzyjających zakażeniu wirusami HPV, których jedną z konsekwencji może być rozwój brodawek skórnych. Są to między innymi:

• występowanie chorób lub stanów, którym towarzyszą poważne niedobory odporności (zakażenia HIV, rozwinięty AIDS, osoby po przeszczepach, pacjenci onkologiczni),
• wiek – zakażenia występują częściej u dzieci, młodych osób a także osób starszych,
• niedobory pokarmowe i niedożywienie (wynikające np. z anoreksji lub bulimii, nadmiernego odchudzania),
• wyniszczenie organizmu po ciężkich chorobach (np. nowotworowych),
• błędy higieniczne (używanie wspólnych ręczników, noszenie tego samego obuwia lub bielizny)
• korzystanie z basenów, saun bez obuwia ochronnego
• korzystanie ze wspólnych toalet bez zachowania zasad higieny
• przewlekła narkomania lub alkoholizm
• ryzykowne kontakty seksualne (bez prezerwatyw).

Światowa Organizacja Zdrowia podaje, że zakażenia wirusami z rodzaju HPV należą do jednych z najczęściej występujących schorzeń przekazywanych drogą płciową. Objawy w postaci występowania kłykcin kończystych w okolicach narządów płciowych, choć nieprzyjemne, są jednak znacznie mniej niebezpieczne w porównaniu do zmian nowotworowych, które mogą rozwinąć się po infekcji niektórymi onkogennymi typami HPV.

Co ciekawe, brodawki wirusowe mogą być przenoszone nie tylko z jednej osoby na inną, ale też rozsiewać się w inne rejony ciała u danej osoby. Tego typu zakażenie nazywane jest wtórnym. Sprzyjają mu wszelkie uszkodzenia skóry w danej partii, powstające np. podczas golenia twarzy u mężczyzn, lub pach i nóg u kobiet. Przy tego typu zabiegach, łatwo uszkodzić powierzchnię już istniejących brodawek, co sprzyja ich rozsiewowi.

Jak wyleczyć brodawki wirusowe?

Choć brodawki wirusowe należą do zmian skórnych którymi łatwo się zarazić, na szczęście znane są metody skutecznego ich leczenia.

Jednym z najprostszych sposobów jest stosowanie środków zawierających 15% kwas salicylowy (najczęściej w postaci maści, kremów czy płynów z pędzelkiem). Związek ten ma miejscowe keratolityczne, co oznacza, że umożliwia zmiękczenie zrogowaciałego naskórka i jego łatwiejszą odnowę. Skuteczność preparatów z kwasem salicylowym opiera się na ich regularnym i cierpliwym stosowaniu. Powinno się je nakładać na zmienione chorobowo partie skóry 2 razy na dobę przez około 6 do 8 tygodni. Tego typu farmaceutyki nie mogą być stosowane przez osoby uczulone na salicylany, a także przez kobiety w ciąży.

Innymi preparatami skutecznie zwalczającymi popularne kurzajki są płyny lub żele zawierające kwas monochlorooctowy lub trójchlorooctowy (TCA). Oba związki wykazują bardzo silne, żrące działanie miejscowe, dlatego ważne jest ścisłe przestrzeganie instrukcji ich stosowania zamieszczone w ulotce. Preparaty stosuje się stosunkowo rzadko, raz na kilka dni. Osoby cierpiące na cukrzycę, u których występują utrudnione procesy gojenia lub inne powikłania (jak stopa cukrzycowa) powinny skonsultować stosowanie tego rodzaju środków z lekarzem.

W miejscowym leczeniu kłykcin kończystych zewnętrznych narządów płciowych i okolic odbytu stosuje się także lek imikwimod. Preparat ten nie działa bezpośrednio przeciwwirusowo, ale jest tzw. modulatorem odpowiedzi immunologicznej. Oznacza to, że stymuluje on układ odpornościowy do usuwania patogenów powodujących zmiany skórne. Lek jest też skuteczny w leczeniu niektórych nowotworów skóry (np. raka podstawnokomórkowego).

Poza leczeniem farmakologicznym, do bardzo skutecznych metod leczenia brodawek wirusowych należy także ich bezpośrednie usuwanie. Najczęściej stosowanymi zabiegami są:

• zamrażanie ciekłym azotem
• usuwanie laserowe
• elektrokoagulacja
• łyżeczkowanie

Procedury te wykonywane są w gabinecie zabiegowym, w znieczuleniu miejscowym. Najlepsza metoda dobierana jest indywidualnie do potrzeb danego pacjenta. Warto też mieć na uwadze, że niektóre z powyższych metod należą do technik inwazyjnych, które mogą pozostawić na skórze blizny lub pęcherze.

Brodawki wirusowe a profilaktyka

Czy możemy skutecznie chronić się przed zakażeniem wirusami HPV, a co za tym idzie występowaniem brodawek skórnych?

Jeśli chodzi o zmniejszenie ryzyka występowania brodawek występujących na stopach, dłoniach lub twarzy, warto w pierwszej kolejności zadbać o właściwe odżywianie organizmu i suplementację witamin i minerałów (zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym). Poza podstawowymi zasadami higieny warto pamiętać również o:

• unikaniu mierzenia cudzego obuwia, przymierzania obuwia w sklepach np. na gołą stopę
• korzystaniu z własnych przyrządów do manicure (jak cążki, pilniki etc.)
• unikaniu kontaktu z osobami z widocznymi brodawkami (np. przez uścisk dłoni, pocałunki)
• noszeniu klapek podczas korzystania z publicznych basenów i aquaparków

Z kolei jedną z najskuteczniejszych metod zabezpieczających przez powstawaniem brodawek narządów płciowych i zakażeniem onkogennymi wirusami HPV jest szczepionka ochronna. Polecana jest ona szczególnie młodym osobom, które jeszcze nie rozpoczęły współżycia seksualnego. Obecnie w Polsce preparat Cervarix, chroniący przed zakażeniem szczepami HPV-16 i HPV-18, objęty jest częściową refundacją, a wielu specjalistów zachęca do szczepienia nim dzieci w ramach profilaktyki przeciwnowotworowej.