Blizna. Jak powstają blizny i jak im zapobiec?

Co to jest blizna? Blizna jest śladem po uszkodzeniu skóry. Większość blizn, które tworzą się po niewielkich i płytkich zranieniach, z czasem znika bez śladu. Ale są też takie blizny, które wymagają leczenia. Jak powstają blizny i jak można im zapobiec? Dlaczego blizny swędzą i czy można je opalać? Czy na bliźnie rosną włosy? Dermatolog rozwiewa wszelkie wątpliwości.

Spis treści

1. Co decyduje o tym, jak wygląda blizna? 
2. Jak zapobiec bliznom?
3. Etapy gojenia blizny. Jak powstaje blizna?
4. Blizna - jak pielęgnować blizny?
5. Jak przyspieszyć gojenie się blizny?
6. Blizny - najczęściej zadawane pytania

Blizna to ślad po zranieniu skóry. Na niektóre blizny nie zwracamy uwagi, bo są niewielkie i mało widoczne. Bywają również także blizny, które stanowią problem nie tylko estetyczny, ale przede wszystkim zdrowotny.

Najmniej widoczne są zazwyczaj blizny po operacjach. Kłopotów przysparzają zaś blizny rozległe, nieprawidłowe – twarde, zgrubiałe, wykraczające nawet poza obszar zranienia.

Mogą powodować przykurcze, wywoływać ból i silny świąd. Na szczęście są różne środki i metody leczenia tego rodzaju blizn – im wcześniej się je zastosuje, tym ślady po zranieniu będą mniej widoczne.

Co decyduje o tym, jak wygląda blizna? 

Na to, jak wygląda blizna, wpływ ma wiele czynników.

• Ważne są: rodzaj urazu (zranienie, oparzenie, cięcie chirurgiczne), miejsce na ciele, gdzie skóra została uszkodzona, i indywidualne cechy organizmu, czyli skłonności do tzw. bliznowacenia.

• Każda blizna jest na początku mniej lub bardziej różowa, z czasem blednie, by ostatecznie przybrać perłową barwę. Nigdy jednak nie uzyskuje naturalnego koloru skóry. Dzieje się tak, ponieważ w tkankach blizny nie ma pigmentu nadającego jej właściwy dla danej osoby koloryt.

• Blizny skórne są pozbawione tzw. przydatków skóry, czyli gruczołów łojowych i mieszków włosowych.

• Najmniej widoczne są zazwyczaj blizny po operacjach, czyli po przecięciu skóry skalpelem, wzdłuż prostych linii, często zgodnych z naturalnymi bruzdami lub fałdami skóry.

• Blizny rozległe zwane płaszczyznowymi są bardziej widoczne. Ich powierzchnia jest zwykle nierówna, skóra często przyjmuje różowy, czerwony, a nawet sinawy odcień. To zwykle blizny po zmiażdżeniach lub oparzeniach. Im wcześniej zaczniemy prawidłowo dbać o bliznę, tym mniej będzie ona widoczna. 

Jak zapobiec bliznom?

Co zrobić, by blizna nie była pamiątką na całe życie? Można zapobiec niewłaściwemu gojeniu się i powstawaniu trwałych, nieestetycznych zmian. Bardzo ważna jest staranna pielęgnacja miejsca zranienia oraz oczyszczenie wodą i przemycie go odpowiednim środkiem antyseptycznym – takim, który dodatkowo nie będzie podrażniał zranienia lub zaburzał jego procesu gojenia.

Następnie ranę należy zabezpieczyć jałowym opatrunkiem. Wymaga ona specjalnego traktowania – należy pamiętać, aby jej nie podrażniać i chronić ją przed obtarciami i rozdrapywaniem.

Rany można delikatnie przemywać letnią wodą z dodatkiem mydła. Później należy ją dokładnie osuszyć czystym ręcznikiem lub gazą.

Etapy gojenia blizny. Jak powstaje blizna?

Tworzenie blizny jest naturalnym procesem gojenia się ciała. Uszkodzoną skórę zastępuje tkanka łączna. Gojenie się rany przebiega w 4 fazach.

• Faza zapalna rozpoczyna się już w chwili zranienia. W ciągu 24–48 godzin dochodzi do przekrwienia tkanki i zwiększenia przepuszczalności naczyń włosowatych. Rana wypełnia się skrzepem krwi, który jest biologicznym opatrunkiem – chroni ranę przed odwodnieniem i drobnoustrojami chorobotwórczymi. Na brzegach rany gromadzi się włóknik, który jest rusztowaniem dla powstającego na ranie strupa.

• Ograniczona faza zapalna to etap, w którym rana się oczyszcza. Napływają do niej komórki żerne (makrofagi), które usuwają te obumarłe. Do rany wnikają naczynia krwionośne, na co organizm potrzebuje ok. 7 dni.

• Faza gojenia to czas, w którym fibroblasty, czyli komórki tkanki łącznej, intensywnie wytwarzają kolagen podtrzymujący powstającą bliznę. Komórki tkanki łącznej mnożą się, a nad nimi powstaje nabłonek. Dochodzi do równowagi między ilością kolagenu produkowanego przez organizm a tego, który jest rozkładany i usuwany. Warto wiedzieć, że na prawidłowy proces gojenia wpływa prawidłowe oczyszczenie i dezynfekcja rany. A prawidłowy proces gojenia ogranicza ryzyko widocznej blizny.

• Faza przebudowy blizny zazwyczaj trwa od kilku miesięcy do nawet ponad roku.

Blizna - jak pielęgnować blizny?

Jak dbać o bliznę i co stosować na bliznę? Decyduje o tym rodzaj blizny powstałej w miejscu zranienia.

Blizny zwykłe

Blizny zwykłe początkowo są zgrubiałe, twarde, o sinoczerwonym zabarwieniu, swędzące. Z czasem miękną, stają się jaśniejsze, ustępuje też swędzenie. 

Co robić: Jeśli blizna jest niewielka i w mało widocznym miejscu, można ją zostawić w spokoju. Te większe lub widoczne po całkowitym zasklepieniu się rany warto smarować maścią na blizny albo żelem i delikatnie masować kolistym ruchem.

Blizny przerosłe

Blizny przerosłe tworzą się, gdy naturalny proces gojenia rany został zakłócony. Mogą rozszerzać się poza miejsce zranienia i często są mało elastyczne.

Co robić: Skórę należy chronić przed napinaniem czy rozciąganiem. Aby blizna się nie powiększała, warto ją smarować maścią cebulową lub zakleić specjalnym plastrem silikonowym na blizny.

Blizny zanikowe

Blizny zanikowe tworzą się po ospie wietrznej i trądziku młodzieńczym. Przypominają malutkie dołeczki. Powstają, gdy podczas gojenia się rany organizm nie wytwarza wystarczającej ilości włókien tkanki łącznej.

Co robić: Krostek nie można wyciskać i nie wolno zrywać strupków. Aby zlikwidować świąd, krostki można smarować maścią cynkową. Jeśli po trądziku pozostaną widoczne blizny, warto wykonać zabieg mikrodermabrazji.

Bliznowiec (keloid)

Bliznowiec, zwane inaczej keloidem, tworzy się już po zagojeniu rany. Ma kształt wybrzuszeń i zwykle bywa większy niż obszar uszkodzonej skóry. Jest twardy, często mocno różowy i bolesny przy dotknięciu. Powstaje u osób, których organizm ma skłonność do nadmiernej produkcji kolagenu.

Co robić: Bliznowiec można ostrzykiwać sterydami (zastrzyk robi się bezpośrednio w bliznę), leczyć uciskiem, stosować specjalne plastry silikonowe czy usunąć operacyjnie (istnieje jednak ryzyko, że bliznowiec znów powstanie).

Zobacz także: Jak pozbyć się blizn?

Jak przyspieszyć gojenie się blizny?

To, jak wygląda blizna, zależy od naszej staranności i czasu, jaki poświęcimy na jej pielęgnację. Ale kremy i maści to jeszcze nie wszystko.

• Nie zrywaj strupków powstających w czasie gojenia się rany – z czasem same odpadną. Ich zrywanie może prowadzić do zainfekowania skóry. Poza tym blizna może brzydko wyglądać.
• Po operacjach brzusznych lub cesarskim cięciu zadbaj o utrzymanie właściwej wagi, aby skóra nie musiała się nadmiernie rozciągać.
• Jeśli uraz powstał w miejscu o zwiększonym napięciu skóry (np. na łokciu, kolanie), nie ćwicz intensywnie, nie klękaj, nie zginaj mocno ręki, aby nie doprowadzić do "rozejścia" się blizny.
• Przez co najmniej rok chroń bliznę przed promieniami słonecznymi. Nie chodź też do solarium. Promieniowanie słoneczne pobudza odkładanie się kolagenu w bliźnie, a to może doprowadzić do powstania przerostów, dokuczliwego swędzenia, pieczenia i bólu. Blizna wystawiona na promieniowanie słoneczne może również stać się dużo ciemniejsza i bardziej widoczna.

Jak masować bliznę?

Wdrożenie – możliwie jak najwcześniej - terapii manualnej pomaga przeciwdziałać powikłaniom i dolegliwościom wynikającym z powstania blizn. Fachowo określa się ją jako mobilizacja blizny, czyli zbiór różnych technik, mających między innymi poprawić ruchomość blizny, usunąć ewentualne zrosty między nią a sąsiednimi tkankami. Pacjenci częściej używają potocznej nazwy i mówią, że to jest „masaż blizny”.

Zapewnienie odpowiedniej terapii manualnej przyczynia się do poprawy warunków gojenia się blizny. Na początku stosuje się bardzo delikatne techniki, więc pacjent nie odczuwa dyskomfortu i bólu. Metoda mobilizacji blizn dobierana jest przez fizjoterapeutę indywidualnie do konkretnego pacjenta.

Czym smarować blizny?

Obecnie na rynku dostępnych jest wiele preparatów, które wspomagają proces leczenia blizn. Można stosować środki z apteki, czyli różne maści na blizny i kremy na blizny, które najczęściej zawierają składniki (m.in. alantoinę, witaminę E, silikony czy ekstrakty roślinne) przyspieszające gojenie. Pomocne w tym są również żele lub plastry silikonowe.

Preparaty z zawartością kolagenu mogą stać się sprzymierzeńcem w walce z bliznami i pomóc zmniejszyć ich widoczność. Kolagen jest naturalnym składnikiem, który występuje w tkance łączne i zapewnia właściwą elastyczność, napięcie oraz sprężystość skóry.

Dużo preparatów znajduje w swoim składzie bardzo aktywną substancję - retinol, która zwiększa produkcję kolagenu, co z kolei pozytywnie wpływa na poprawę jędrności i napięcia skóry.

Można stosować również kremy z masy perłowej, które pomagają wygładzić bliznę oraz uelastycznić i rozjaśnić skórę. Sprawdzą się też preparaty, które zawierają wyciąg z cebuli. Ich używanie może przyczynić się do spłycenia i zblednięcia blizny.

Blizny - najczęściej zadawane pytania

Poniżej przedstawiamy najczęściej zadawane pytania i odpowiedzi, jakich udzieliła dermatolog lek. Barbara Dziewulska w Grupie LUX MED.

Jak długo blizna jest czerwona? Kiedy blizna blednie?

Blizna powstaje w miejscu ubytku skóry sięgającym poniżej warstwy rozrodczej naskórka, stąd wypełnienie ubytku następuje przez tkankę łączną komórki oraz włókna. Gdy w pobliżu jest nerw, może występować bolesność blizny. Początkowo blizna może być intensywnie czerwona, a następnie przechodzi przez różne etapy gojenia, co zazwyczaj trwa kilka miesięcy. Czas, jaki potrzebny jest do zmiany koloru blizny na jasny, zależy od wielu czynników, takich jak:

• rodzaj blizny,
• genetyka danej osoby,
• skuteczność procesu gojenia.

Ostateczny wygląd blizny może się stabilizować po około roku.

Dlaczego blizny swędzą?

Swędzenie blizn jest zazwyczaj związane z procesem gojenia i odbudowy kolagenu. To naturalna reakcja organizmu na uszkodzenie skóry. W przypadku intensywnego swędzenia lub trwającego długo warto skonsultować się z lekarzem, ponieważ może to wskazywać na reakcję alergiczną, infekcję lub inne problemy z procesem gojenia.

Czy można zrobić tatuaż na bliźnie?

Wykonywanie tatuażu na bliźnie jest możliwe, jednak zaleca się poczekanie, aż blizna całkowicie się zagoi. Przed decyzją o tatuażu warto skonsultować się zarówno z dermatologiem, który oceni stan skóry, jak i z tatuażystą, który może doradzić, czy skóra jest odpowiednio zagojona i gotowa na tatuaż. W niektórych przypadkach konieczne może być odczekanie kilku miesięcy lub nawet roku.

Czy blizny można opalać?

Opalanie blizn może prowadzić do trudniejszego procesu gojenia, a także zwiększyć ryzyko przebarwień skóry. Zaleca się ostrożność, szczególnie na początkowym etapie, gdy blizna jest jeszcze czerwona. Stosowanie wysokich filtrów przeciwsłonecznych na obszarze blizny pomoże zminimalizować ryzyko niepożądanych efektów.

Pamiętajmy, że podczas przebywania na słońcu ważne jest, aby stosować skuteczną ochronę przed promieniowaniem UV – nie tylko w miejscach występowania blizn. Regularne używanie kremów z wysokim filtrem przeciwsłonecznym o szerokim spektrum ochrony UVB i UVA stanowi kluczowy element ochrony.

Czym zakryć bliznę na solarium?

Aby ochronić bliznę przed promieniowaniem UV podczas korzystania ze solarium, można użyć specjalnych plastrów lub opasek z filtrem UV. Te produkty zapewniają dodatkową ochronę, pomagając zminimalizować ryzyko uszkodzenia skóry w obszarze blizny.

Pamiętajmy jednak, że promieniowanie UV powoduje przedwczesne starzenie się skóry, prowadząc do zmarszczek, utraty elastyczności i innych zmian skórnych. Solarium może przyspieszyć ten proces, a regularne korzystanie z niego może sprawić, że skóra stanie się bardziej podatna na starzenie. Przede wszystkim należy pamiętać, że korzystanie z solarium może prowadzić do rozwoju nowotworu skóry, czyli tzw. czerniaka.

Jak zabezpieczyć bliznę przed słońcem?

Stosowanie wysokich filtrów przeciwsłonecznych to kluczowy sposób ochrony blizny przed słońcem. Filtry chronią delikatną tkankę blizny przed szkodliwym promieniowaniem UV, co może przyczynić się do trwałego blaknięcia blizny i minimalizacji ryzyka powstawania przebarwień.

Czy blizna może boleć?

Po zakończeniu procesu gojenia blizna nie powinna boleć. Jeśli jednak odczuwamy ból w okolicy blizny, może to wskazywać na problemy z gojeniem się. Warto skonsultować się z lekarzem w celu oceny sytuacji. Pomocne może także okazać się masowanie blizn, dzięki czemu skóra stanie się mniej napięta i bolesna.

Czy na bliźnie rosną włosy?

W zależności od rodzaju blizny i zakresu uszkodzenia mieszków włosowych, na bliźnie mogą albo rosnąć włosy, albo nie. Niektóre blizny mogą prowadzić do utraty mieszków włosowych, co wpływa na brak wzrostu włosów w danym obszarze. To jednak zależy od wielu czynników, w tym od indywidualnych cech organizmu i rodzaju blizny.

Anna Jarosz

Anna Tłustochowicz

lek. Barbara Dziewulska