Bez białka ani rusz, ale jest więcej ważnych zasad. Dieta przeciwodleżynowa

Odleżyny czasem okazują się stanem nieuniknionym, szczególnie gdy pacjent jest niewspółpracujący, stan chorobowy jest przewlekły, są dodatkowe czynniki obciążające, jak choćby współistniejące schorzenia dermatologiczne. Nawet najlepsza pielęgnacja nie wystarczy także wtedy, gdy pacjent jest niedożywiony.

Odpowiednia dieta przy zagrożeniu odleżynami nie różni się drastycznie od tego, co powinien jeść człowiek dbający o swoje zdrowie. Trzeba jednak pamiętać, że znacząco rośnie zapotrzebowanie na białko.

U zdrowej osoby dorosłej wynosi ono ok. 0,9 g na każdy kilogram masy ciała. U osób z ranami zapotrzebowanie na białko wzrasta do 1,5-2,1 g/kg masy ciała/dobę. To jeden z kluczowych warunków gojenia.

Leczenie odleżyn: białko i energia

Samodzielny Publiczny Zespół Opieki Zdrowotnej w Mińsku Mazowieckim przygotował dla pacjentów i ich bliskich przejrzystą, jasną informację na temat odleżyn.

Publikacja na stronie szpitala nie tylko pozwala zrozumieć sam proces powstawania zmian i ich związek z dietą, ale też zawiera konkretne wskazówki, jak najlepiej dbać o chorego, by odleżynom zapobiegać i wspierać proces leczenia.

Z pewnością okazuje się pomocna nie tylko dla pacjentów placówki i ich bliskich, ale dla każdego, kto zmaga się z problemem odleżyn.

Odleżyny to rany powstałe na skutek przewlekłego ucisku tkanek między kośćmi a podłożem u osób unieruchomionych. Bardzo trudno jest je wyleczyć.

Proces gojenia, zwłaszcza przez tzw. ziarninowanie (w przypadku przewlekłych ran) wymaga tworzenia nowych tkanek. Ten proces pochłania mnóstwo energii, o którą niełatwo w przypadku pacjentów z zaburzeniami wchłaniania, brakiem łaknienia itd.

Zapotrzebowanie na energię u chorego z odleżynami wzrasta około 1,5 razy w stosunku do zapotrzebowania osoby zdrowej i wynosi około 30-35 kcal/kg masy ciała na dobę. W przypadku rozległych ran zapotrzebowanie to może być nawet większe.

Dieta chorego z odleżynami polega na uzupełnieniu niedoborów pokarmowych ze szczególnym uwzględnieniem białka. Zawarte w białkach aminokwasy biorą aktywny udział w budowie i regeneracji tkanki mięśniowej. Najlepszym źródłem białka są produkty pochodzenia zwierzęcego: mleko i jego przetwory, jaja, mięso, drób oraz ryby.

Chory z odleżynami - jak przygotowywać posiłki

Nie wystarczy zadbać o obecność w diecie wymienionych produktów. Trzeba zadbać, by organizm chorego miał szansę optymalnie przyjąć. Oto podstawowe zasady.

• Posiłki należy spożywać regularnie, od 4 do 6 razy dziennie.
• Potrawy powinny być gotowane w wodzie lub na parze, a jeśli pieczone, to bez tłuszczu, w rękawie foliowym.
• W celu zwiększenia ilości białka w diecie, można wykorzystać mleko w proszku jako dodatek do potraw, np. zaprawiając nim zupy, sosy, dodając je do deserów mlecznych, ciast czy napojów.
• Białko z jaja kurzego, szczególnie to w żółtku, także wzbogaca potrawy w ten składnik. Sprawdza się w wygodnych do połknięcia pulpetach, roladach mięsnych i omletach.
• Należy unikać potraw i produktów ciężkostrawnych, wzdymających, ostro przyprawionych.

Pacjent musi zapomnieć o używkach (mocna kawa i herbata, papierosy, alkohol), a spożycie produktów przetworzonych, tłustych mięs, słodyczy, cukru i soli ograniczyć do minimum.

Nadwaga znacząco utrudnia leczenie i kontrolę odleżyn.

Odleżyny - kluczowe witaminy i minerały

W codziennej diecie pacjenta z odleżynami muszą znaleźć się produkty powinny bogate w witaminy C, E i A: owoce, warzywa (zwłaszcza zielone) oraz oleje roślinne.

Witamina C jest bardzo ważna w diecie chorego z przewlekłą raną, gdyż jest niezbędna do syntezy kolagenu budującego bliznę, co oznacza jego prawidłowe przyswajanie. Witamina C ma także właściwości przeciwutleniające.

1. Warzywa mogą być spożywane w postaci podgotowanej, duszonej lub surowej, w zależności od tego, w jakiej formie są wygodne do spożycia przez pacjenta.
2. Owoce powinny być dodawane do 1-2 posiłków w ciągu dnia. Dla osób starszych istotne jest, żeby były dojrzałe i obrane - wówczas łatwiej je zjeść. 
3. Z olejów roślinnych warto wybrać olej rzepakowy lub z orzecha włoskiego, gdyż poza witaminami rozpuszczalnymi w tłuszczach zawierają największe ilości nienasyconych kwasów tłuszczowych o działaniu przeciwzapalnym. Olej orzechowy nadaje się wyłącznie na zimno. olej rzepakowy może być podgrzany, np. w zupie, bo generalnie unikamy smażenia.

W jadłospisie osoby z gojącą się raną należy zadbać o odpowiednią ilość cynku i selenu. Cynk, podobnie jak witamina C, jest niezbędny do syntezy kolagenu. Selen wspiera naturalną odporność. Dobrym źródłem tych mikroelementów są pełnoziarniste produkty zbożowe, mięso (zwłaszcza drobiowe i wołowe) i żółtko jaja.

Należy pamiętać o błonnika pokarmowym i płynach, by nie dopuścić do pojawienia się zaparć. W przypadku osób z niewydolnością serca ilość płynów trzeba uzgodnić z lekarzem prowadzącym.

Warto też z lekarzem skonsultować kwestię ewentualnej suplementacji argininy (rodzaj regeneracyjnego białka, trudnego do pozyskania z diety) oraz stosowania dietetycznych środków spożywczych specjalnego przeznaczenia medycznego, jak nutridrinki, peptomen, protifar itd.

Eliza Dolecka