Szczepienia. Czym tak naprawdę są szczepienia i dlaczego zaleca się ich wykonywanie?

Szczepionka przeciw ospie prawdziwej, opracowana przez brytyjskiego lekarza Edwarda Jennera, była pierwszą ze stosowanych na szeroką skalę. Dzięki masowym szczepieniom udało się całkowicie wyeliminować tę chorobę. Blisko sto lat po E. Jennerze, Ludwik Pasteur wynalazł szczepionkę przeciw wściekliźnie. Z czasem zaczęło się pojawiać coraz więcej szczepionek. Ostatnie 20 – 30 lat przyniosło najwięcej odkryć w tej dziedzinie.

Spis treści

1. Czym właściwie jest szczepionka?
2. Rodzaje szczepionek

Szczepionki zawierają antygeny lub części antygenów, które nie są wystarczająco silne, aby wywołać chorobę, ale stymulują nasz układ odpornościowy do immunizacji przeciwko danej chorobie – organizm uodparnia się na zakażenie konkretnym (jednym lub kilkoma) drobnoustrojem chorobotwórczym. Głównym składnikiem szczepionki jest substancja czynna, w skład której wchodzą jeden lub kilka antygenów.

Czym właściwie jest szczepionka?

Człowiek rodzi się wyposażony w naturalny system odpornościowy do zwalczania infekcji bakteryjnych i wirusowych. Gdy ich antygeny dostają się do organizmu, układ immunologiczny wytwarza przeciwciała do walki z nimi. Nasz układ odpornościowy może „zapamiętać” antygeny i bronić się przed nimi w przyszłości. Ten mechanizm wykorzystują właśnie szczepionki.  Antygen zawarty w szczepionce może mieć różną formę, np.:

• żywych drobnoustrojów,
• zabitych drobnoustrojów,
• oczyszczonych fragmentów komórek drobnoustrojów,
• produktów metabolizmu bakterii,
• antygenów rekombinowanych, otrzymanych metodami inżynierii genetycznej.

Dodatkowo w skład szczepionki mogą wchodzić: substancje pomocnicze, zapewniające stabilność preparatu, środki konserwujące, chroniące szczepionkę przed zanieczyszczeniem drobnoustrojami, substancje wzmacniające i przyspieszające odpowiedź immunologiczną, śladowe ilości substancji stosowanych w trakcie procesu wytwarzania szczepionki itp.

Rodzaje szczepionek

• monowalentne – zawierające jeden gatunek drobnoustroju lub antygeny drobnoustroju jednego rodzaju, chronią tylko przed jedną chorobą (np. szczepionka przeciw tężcowi),
• poliwalentne – zawierające kilka podtypów tego samego drobnoustroju, chroniące także przed jedną chorobą (np. szczepionka przeciw grypie),
• skojarzone – uodparniają przed kilkoma chorobami (np. DTP – skojarzona szczepionka przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi, szczepionka 6-składnikowa przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi, polio, Hib i WZW B, skojarzona szczepionka przeciw odrze, śwince i różyczce).

Wprowadzony do organizmu antygen ze szczepionki pobudza komórki układu odpornościowego do produkcji swoistych przeciwciał, podobnie jak się to dzieje, gdy poza wszelką kontrolą zaatakuje nas drobnoustrój chorobotwórczy. Powstają także komórki pamięci immunologicznej, dzięki której efekt szczepienia może trwać dłużej i kolejny kontakt z antygenem od razu wywoła odpowiedź układu odpornościowego – przeciwciała uniemożliwią rozwój choroby.