Punkcja kręgosłupa (lędźwiowa) - pobranie płynu mózgowo-rdzeniowego

Punkcja kręgosłupa (lędźwiowa) polega na wprowadzeniu igły punkcyjnej między kręgi kręgosłupa lędźwiowego. Punkcję lędźwiową wykonuje się najczęściej w celu pobrania płynu mózgowo-rdzeniowego, by zdiagnozować m. in. przyczyny zapalenia opon mózgowych. Punkcję lędźwiową można wykonać także w celu podania znieczulenia, np. przed cesarskim cięciem. Sprawdź, jakie są wskazania do punkcji lędźwiowej i jakie mogą wystąpić powikłania.

Spis treści

1. Punkcja kręgosłupa (lędźwiowa) - wskazania do badania
2. Punkcja kręgosłupa (lędźwiowa) - przeciwwskazania
3. Punkcja kręgosłupa (lędźwiowa) - przebieg
4. Punkcja kręgosłupa (lędźwiowa) - powikłania po zabiegu

Punkcja kręgosłupa (lędźwiowa, nakłucie lędźwiowe) to zabieg, który polega na wprowadzeniu igły punkcyjnej z zatyczką, tzw. mandrynem (metalowym pręcikiem udrożniającym igłę) między kręgi kręgosłupa lędźwiowego (część pleców między żebrami a miednicą) do tzw. przestrzeni podpajęczynówkowej  - przestrzeni wypełnionej przez płyn produkowany w mózgu (tzw. płyn mózgowo-rdzeniowy), głównie w celu jego pobrania.

Punkcja kręgosłupa (lędźwiowa) - wskazania do badania

Punkcję lędźwiową i pobranie płynu mózgowo-rdzeniowego wykonuje się, gdy lekarz podejrzewa schorzenie układu nerwowego, np. zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (wówczas płyn pobiera się, aby odpowiedzieć na pytanie, co jest przyczyną stanu zapalnego) lub stwardnienie rozsiane.

Wskazaniem do punkcji lędźwiowej jest także wodogłowie u noworodków. Podejrzenie wrodzonej choroby metabolicznej i choroba nowotworowa również jest wskazaniem do pobrania płynu mózgowo-rdzeniowego. Podczas punkcji można także usunąć nadmiar płynu mózgowo-rdzeniowego.

Punkcję lędźwiową można wykonać także w celu znieczulenia podpajęczynówkowego. Środek znieczulający podaje się bezpośrednio do płynu mózgowo-rdzeniowego np. w przypadku cięcia cesarskiego. Ponadto dzięki nakłuciu lędźwiowemu można podać leki, np. w przypadku nowotworów (do przestrzeni podpajęczynówkowej podaje się cytostatyki) czy zakażeń układu nerwowego (podaje się antybiotyki).

Punkcja kręgosłupa (lędźwiowa) - przeciwwskazania

Punkcji lędźwiowej nie można wykonać u pacjentów z nadciśnieniem śródczaszkowym (wzrostu ciśnienia płynu mózgowo-rdzeniowego wewnątrz czaszki) i obrzękiem mózgu. Przeciwwskazaniem są także zmiany ropne skóry w okolicy lędźwiowej oraz poważne zaburzenia krzepnięcia krwi.

Punkcja kręgosłupa (lędźwiowa) - przebieg

Pacjent kładzie się na stole (jak najbliżej jego krawędzi) na lewym boku, a następnie podkurcza nogi do klatki piersiowej, a głowę przychyla maksymalnie do kolan, tak aby plecy były mocno wygięte. Przyjęcie właściwej pozycji jest najważniejsze, gdyż nie tylko pozwala sprawnie wykonać zabieg, lecz także zmniejsza ryzyko powikłań. Dla wygody pacjenta, pod jego głowę można położyć wałek, a między kolana poduszkę. Pobranie płynu może się odbyć także w pozycji siedzącej. Wówczas chory siedzi zgięty do przodu i zwrócony plecami do lekarza. Na kolanach może trzymać poduszkę lub inne oparcie.

Następnie lekarz odkaża okolice, gdzie będzie wprowadzona igła, i wstrzykuje miejscowe znieczulenie.

Potem wkłuwa igłę pomiędzy dwa kręgi do przestrzeni z płynem mózgowo-rdzeniowym. Po usunięciu zatyczki z igły, kroplami wypływa płyn mózgowo rdzeniowy, który jest pobierany do probówek. Po usunięciu igły, na miejsce nakłucia zakładany jest sterylny opatrunek.

Punkcja kręgosłupa (lędźwiowa) - powikłania po zabiegu

Najczęstszym powikłaniem jest zespół popunkcyjny, czyli ból głowy po wykonanej punkcji lędźwiowej. Jego cechą charakterystyczną jest to, że nasila się w ciągu około 15 minut po przyjęciu przez pacjenta pozycji siedzącej lub stojącej i zmniejsza się w ciągu 15 minut po przyjęciu pozycji leżącej. Objawami towarzyszącymi są nudności, sztywność karku, niedosłuch, szum w uszach lub światłowstręt. Ustępuje on samoistnie w ciągu tygodnia i nie pozostawia trwałych następstw.

Najpoważniejsze powikłania po zabiegu to ropne zapalenia kręgów, wytworzenia się ropnia, ropniaka nadtwardówkowego lub ropnego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Pojawiają się one wtedy, gdy zabieg nie został wykonany prawidłowo, w niesterylnych warunkach.

Mogą się pojawić ból w miejscu nakłucia lub krwawienie z tego miejsca, a także krwiak.

W skrajnych przypadkach może dojść do porażenia nerwów, spowodowanego uszkodzeniem rdzenia. Jednak jest to mało prawdopodobne, jeśli budowa układu nerwowego i kręgosłupa jest prawidłowa, a zabieg wykonano prawidłowo, tzn. wprowadzono igłę poniżej miejsca, w którym kończy się rdzeń kręgowy.

Monika Majewska