Obrzęki - rodzaje, objawy, przyczyny

Obrzęki oznaczają nadmierne gromadzenie się płynu w organizmie. Gdy w tkankach gromadzi się za dużo płynów, pojawiają się najczęściej obrzęki nóg, obrzeki pod oczami, a nawet całego ciała. Masz spuchnięte stopy i nie możesz włożyć pantofli? Przeraża cię odbicie w lustrze, bo masz worki pod oczami. Nie lekceważ takich objawów! W ten sposób organizm sygnalizuje, że coś mu dolega. O czym mogą świadczyć obrzęki?

Spis treści

1. Obrzęki - rodzaje, przyczyny
2. Obrzęki kończyn (nóg) a choroby żył
3. Obrzęki nóg a niewydolność serca
4. Obrzęki ciastowate
5. Obrzęki a tarczyca
6. Obrzęki a miesiączka
7. Obrzęki a reumatyzm
8. Obrzęki jako reakcja na leki
9. Puchnięcie przez kontakt z toksynami
10. Obrzęki - pozostałe przyczyny

Obrzęki oznaczają nadmierne gromadzenie się płynu w tkankach i jamach ciała. Obrzęki mogą być uogólnione lub miejscowe (np. ograniczone do jakiejś części ciała). Niekiedy obrzęki pojawiają się nagle, jednak częściej rozwijają się podstępnie - na początku występuje wzrost masy ciała, opuchlizna oczu rano po przebudzeniu i uczucie ciasnoty w butach na koniec dnia. Powoli narastające obrzęki mogą stać się masywne, zanim chory znajdzie pomoc lekarską.

Gdy w tkankach gromadzi się za dużo płynu, pojawiają się obrzęki.

Obrzęki - rodzaje, przyczyny

Obrzękom zwykle towarzyszą objawy związane z chorobą, która je wywołała. Jakie są przyczyny obrzęków? Często sami na nie pracujemy, siedząc godzinami przed telewizorem lub komputerem, prowadząc przez wiele godzin samochód lub przegrzewając się. Obrzękom sprzyjają nieprzespane noce, picie wieczorem dużej ilości alkoholu.

Obrzęki są też pierwszym sygnałem, że w organizmie dzieje się coś złego. Najczęściej towarzyszą chorobom nerek, serca, złemu wchłanianiu białka, alergiom pokarmowym. Mogą być reakcją na leki czy substancje zawarte np. w kosmetykach. Pod ich wpływem puchnąć mogą niewielkie fragmenty lub całe ciało.

Najczęściej spotykane rodzaje obrzęków to: jednostronny obrzęk kończyny dolnej, ciastowate obrzęki kończyn dolnych, przewlekłe symetryczne obrzęki nóg, w tym obrzęki kostek, a także obrzęki pod oczami i powiek, obrzęki twarzy, obrzęki rąk.

Obrzęki kończyn (nóg) a choroby żył

Nagle występujący, niepoddający się uciskowi, jednostronny obrzęk zwykle kończyny dolnej z towarzyszącym bólem jest charakterystyczny dla zakrzepicy żył głębokich. Niekiedy pojawia się zaczerwienienie, nadmierne ucieplenie i tkliwość.

Puchnięcie jednej nogi sugeruje zakrzepicę żył. Ból pod kolanem to znak, że rozwija się zakrzepowe zapalenie żył.

Z kolei przy przewlekłej niewydolności żylnej pojawiają się jednostronne lub symetryczne przewlekłe obrzęki kończyn, brązowe zabarwienie skóry, uczucie dyskomfortu w tej okolicy, jednak bez dolegliwości bólowych, niekiedy owrzodzenie skóry. Często towarzyszy żylakowate poszerzenie żył.

Obrzęki nóg a niewydolność serca

W chorobach serca - np. niewydolności serca - obrzęki są efektem wzrostu ciśnienia w żyłach z powodu zatrzymywania sodu i wody w organizmie. Początkowo nogi puchną tylko wieczorem, co tłumaczymy przemęczeniem. Jeśli po uciśnięciu w ciele pozostanie dołek, to oznacza zaburzenia krążenia. Inną cechą charakterystyczną obrzęków jest to, że bezbolesne i ciastowate. Gdy choroba postępuje, nogi puchną także rano. Objawami towarzyszącymi są duszność wysiłkowa, napadowa duszność nocna, poszerzenie żył szyjnych.

Obrzęki ciastowate a choroby nerek

Takie obrzęki moga świadczyć o kłopotach z nerkami. Często pierwszym symptomem są worki pod oczami. Wraz z rozwojem schorzenia pojawiają się rozlane, tzw. ciastowate obrzęki nóg. To skutek zatrzymywania w organizmie sodu i wody.

Powodem puchnięcia całej twarzy bywa kłębuszkowe zapalenie nerek, które czasem jest powikłaniem zakażenia górnych dróg oddechowych. Gdy cierpimy na zespół nerczycowy, puchnie całe ciało. Większość chorób nerek przebiega podstępnie i objawia się jedynie zmianą dobowego rytmu oddawania moczu i jego ilości, dlatego żadnej dolegliwości nie należy lekceważyć.

Obrzęki a tarczyca

Nawet kilka miesięcy po wyleczeniu nadczynności tarczycy może się pojawić obrzęk na powiekach i pod oczami. Towarzyszy mu podwójne widzenie, wysuszenie i zaczerwienienie spojówek. Potrzebna jest pomoc okulisty. Skutkiem wyleczenia nadczynności tarczycy może być także obrzęk łydek nazywany przedgoleniowym. Zmiany ustępują same po 1–2 latach. Przy niedoczynności tarczycy pojawia się obrzęk na dolnych i górnych powiekach oraz rękach. Stopniowo zajmuje on także policzki i nasadę nosa oraz wargi, twarz wydaje się nalana. Potrzebne jest leczenie.

Obrzęki a miesiączka

Obrzęki nóg, oczu, dłoni w drugiej połowie cyklu to objaw PMS (syndrom napięcia przedmiesiączkowego) i nie ma się czym martwić. By chronić się przed odczuwaniem ogólnego obrzmienia ciała, wystarczy dużo pić i mało solić. Pomoże także ruch – niezbyt forsowna gimnastyka, długi spacer. I pamiętaj, że estrogeny zatrzymują wodę w organizmie – jeśli używasz pigułek antykoncepcyjnych i pojawiają się duże obrzęki, zgłoś się do lekarza, by zmienić preparat.

Obrzęki a reumatyzm

Większości chorób reumatycznych i zwyrodnieniowych towarzyszą obrzęki stawów kolanowych i łokciowych oraz ból pojawiający się nad ranem. Niekiedy puchnie staw skokowy i śródstopie. Czasem deformację stawów, typową dla chorób reumatycznych, bierzemy za opuchliznę. Bywa, że po wstaniu z łóżka mamy tzw. sztywność poranną – dłonie są tak spuchnięte, że trudno je zwinąć w pięści. Wtedy konieczna jest wizyta u lekarza.

Obrzęki jako reakcja na leki

Ciało bywa nabrzmiałe, jeśli bierzemy leki zatrzymujące wodę i sól oraz takie, które zmniejszają przepuszczalność naczyń włosowatych. Należą do nich: hormony (kortykosteroidy, estrogen, progesteron, testosteron), niektóre niesteroidowe leki przeciwzapalne, na nadciśnienie (zwłaszcza blokery kanału wapniowego). Miejscowe obrzęki mogą być reakcją alergiczną na składnik leku.

Puchnięcie przez kontakt z toksynami

Opuchliznę wokół oczu może powodować wdychanie substancji zawartych w proszkach i płynach używanych w gospodarstwie domowym. Zwykle nie jest to reakcja alergiczna, ale odpowiedź układu immunologicznego na kontakt z toksynami. Ulgę dają zimne okłady na powieki. Worki pod oczami tworzą się też, gdy organizm ma zaburzoną funkcję samooczyszczania, w tym usuwania wody, lub gdy w sypialni przez całą noc jest za gorąco.

Obrzęki - pozostałe przyczyny

• ucisk na żyły z zewnątrz - np. przez guz lub ciężarną macicę. Są to bezbolesne, powoli narastające obrzęki. W przypadku ucisku przez guz żyły głównej górnej zwykle obrzęk twarzy, poszerzenie żył szyjnych i brak tętna żylnego nad miejscem zatkania żyły
• ucisk - do stale uciskanych tkanek miękkich pokrywających kości coraz słabiej dopływa krew. Pojawia się niewielki obrzęk w miejscu ucisku. Obrzęk powiększa się, a skóra staje się nadmiernie wrażliwa. Gdy dojdzie do otarcia naskórka, zaczyna się z niego sączyć płyn surowiczy. Jeżeli chore miejsce nadal jest uciskane, powoli obumierają tkanki skóry. Obumarłe, oddzielają się od zdrowych i dochodzi do ubytku owrzodzeniowego (nadżerki). Tak powstają odleżyny. Proces ten szybko postępuje i zaczynają obumierać tkanki położone głębiej, m.in. mięśni, ścięgien, niekiedy okostnej i samych kości
• przedłużające się zaburzenia pompy mięśniowej nad żyłami kończyn - pacjent leżący. Pojawiają się bezbolesne, symetryczne obrzęki
• obrzęk naczynioruchowy (alergiczny, idiopatyczny, dziedziczny) - obrzęk pojawia się nagle, jest ograniczony, asymetryczny, różowy lub w kolorze skóry
• zakażenie tkanek miękkich (np. zapalenie tkanki podskórnej, martwica, zapalenie powięzi mięśni) - w przypadku zapalenie tkanki podskórnej obrzęk zwykle jest bardziej czerwony, bolesny i tkliwy niż w przypadku zakrzepicy żył głębokich

miesięcznik "Zdrowie"

Anna Jarosz

Monika Majewska