Badania na kiłę (syfilis) – jakie testy wykryją kiłę i kiedy je wykonać?

Badania wykrywające kiłę (syfilis) dzieli się na testy serologiczne nieswoiste (reaginowe) i swoiste (krętkowe). Te pierwsze, m.in. test VDRL i USR, mają charakter przesiewowy i służą postawieniu wstępnej diagnozy. Jeśli wynik badań reaginowych jest dodatni, konieczne jest przeprowadzenie dalszych testów na obecność przeciwciał skierowanych przeciwko antygenom bakterii kiły. Zobacz, kiedy wykonać badania na kiłę, aby wynik był wiarygodny.

Spis treści

1. Badania mikroskopowe wykrywające bakterie kiły
2. Badania nieswoiste (reaginowe) na kiłę
3. Jak przygotować się do badań na kiłę?
4. Badania swoiste na kiłę
5. Kolejność przeprowadzania testów na kiłę

Badania na kiłę najczęściej przeprowadza się wykonując test z krwi na obecność przeciwciał skierowanych przeciw antygenom bakterii kiły (antygen to cząsteczka pochodząca z drobnoustroju lub do niej podobna). Jednak aby ich wynik był wiarygodny, badania należy przeprowadzić co najmniej po upływie 3-4 tygodni od momentu zakażenia, a dla jeszcze większej pewności – po 6 tygodniach. Jest to czas, w którym bakterie kiłowe przenikają do krwi. Jeśli test serologiczny wykona się wcześniej, jego wynik może być fałszywie ujemny.

Istnieje także możliwość wykonania testu mikroskopowego, który wykrywa obecność krętków bladych w wydzielinie pochodzącej ze zmian skórnych. Przeprowadza się go w przypadku zaobserwowania niepokojących objawów do 6 tygodni od zakażenia kiłą.

Badania mikroskopowe wykrywające bakterie kiły

Pierwszy etap zakażenia kiłą, czyli kiłę pierwotną (do 9 tygodnia od zakażenia), dzieli się na okres surowiczoujemny (do 3-6 tygodnia) i surowiczododatni (w 6-9 tygodniu). W okresie surowiczoujemnym bakterii kiły nie ma jeszcze we krwi i jedynym pewnym sposobem na ich wykrycie jest pobranie wydzieliny ze zmian chorobowych. Lekarz ogląda pobrany materiał pod mikroskopem w ciemnym polu widzenia – na tym tle łatwo rozpoznać krętki blade jako jasne, świecące się spirale. Badanie daje niemal 100-procentową pewność, że doszło do zakażenia bakteriami kiły.

Badania mikroskopowe na wykonuje się rzadko. Zwykle dla pełnej diagnostyki konieczne jest przeprowadzenie badań serologicznych, czyli testów z krwi.

Badania nieswoiste (reaginowe) na kiłę

Badania reaginowe na kiłę można przeprowadzić najwcześniej 3-4 tygodnie od momentu zakażenia.

Diagnostykę zaczyna się od badań przesiewowych, czyli nieswoistych reaginowych testów serologicznych. Mają one na celu wykrycie we krwi przeciwciał reaginowych skierowanych przeciwko lipidowym składnikom bakterii. Na ich podstawie nie można jednoznacznie stwierdzić, że pacjent ma kiłę, ponieważ podobne przeciwciała są obecne w surowicy przy wielu innych chorobach, np. toczniu rumieniowatym, zapaleniu płuc, ospie wietrznej, odrze, chorobach tarczycy, wątroby, niedokrwistości, nowotworach, malarii, boreliozie, u narkomanów i ludzi powyżej 70. roku życia. Jeśli więc wynik badania reaginowego jest dodatni, to konieczne jest wykonanie testów swoistych.

Wśród badań nieswoistych reaginowych na kiłę można wyróżnić:

• odczyn Wassermanna – tzw. badanie klasyczne polegające na dodaniu do surowicy chorego wywoływacza w postaci wyciągu z serca wołu. Jeśli wskutek tego dojdzie do reakcji związania dopełniacza oznacza to, że w krwi są obecne przeciwciała (reaginy). Współcześnie nie wykonuje się już badania WR, ponieważ ma ograniczoną swoistość i czułość – jego wyniki są obarczone sporym ryzykiem błędu;
• badanie VDRL (Veneral Disease Research Laboratory) – mikroskopowy test kłaczkowania. Jego czułość wynosi 70-80% dla kiły pierwotnej (pierwszego okresu) i prawie 100% dla kiły wtórnej (drugiego okresu). Wykorzystuje się w nim antygen kardiolipidowy podobny do antygenu kiły, który w zetknięciu z przeciwciałami w krwi pacjenta prowadzi do strącenia się preparatu – w efekcie pojawiają się w nim charakterystyczne kłaczki, co jest dowodem na obecność bakterii. Badanie VDRL służy zarówno wykrywaniu kiły, jak i kontroli jej przebiegu w późniejszych etapach choroby;
• badanie USR (Unheated Serum Reagin) – makroskopowy test kłaczkowania z nieogrzewaną surowicą. Podstawowy i najczęściej stosowany test na obecność krętka bladego. Obecnie standardem jest przeprowadzanie go w pierwszej kolejności gdy zachodzi podejrzenie zakażenia. Wynik dodatni potwierdza się badaniem VDRL oraz testami swoistymi.

Badania swoiste na kiłę

Testy swoiste u osób, które przeszły zakażenie kiłą, pozostają dodatnie do końca życia. Dlatego w przypadku ponownego zachorowania przeprowadza się tylko badania reaginowe.

Te badania przeprowadza się w przypadku, gdy wynik testu reaginowego jest dodatni. Służą one potwierdzeniu zakażenia. Wykrywają tylko bakterie kiły, więc nie ma możliwości, by ich wynik pozytywny oznaczał jakąś inną chorobę. Do ich przeprowadzenia wykorzystuje się antygeny krętka bladego oraz krętka Reitera i Nicholsa.

Wśród badań swoistych na kiłę wyróżnia się:

• FTA (Fluoroscent Treponemal Antibody Test) – test z wykorzystaniem antygenu krętka Reitera i Nicholsa. Dodatkowo używa się w nim fluoresceiny, która pomaga w wykryciu kompleksów powstałych po zetknięciu antygenów z przeciwciałami;
• FTA-ABS (Fluoroscent Treponemal Antibody Absorbent Test) – udoskonalone badanie FTA, w którym dla zwiększenia czułości i lepszego wykrywania przeciwciał przeciwko kile, stosuje się specjalne filtry absorbujące pozostałe przeciwciała wspólne dla wszystkich krętków;
• TPHA (Treponema Pallidum Hemagglutination Assay) – test hemaglutynacji, czyli zlepiania się krwinek czerwonych. Do jego przeprowadzenia wykorzystuje się krwinki barana opłaszczone antygenem krętkowym;
• TPI (Treponema Pallidum Immobilization Test) – test unieruchomienia krętków nazywany testem Nelsona. Zakażenie kiłą wykrywa się poprzez umieszczenie na sztucznym podłożu krętków bladych i obserwację, czy w połączeniu z przeciwciałami pacjenta zostają unieruchomione. Wykryte w ten sposób przeciwciała to immobilizyny, które pojawiają się po ok. 50 dniach od momentu zakażenia.