Komunikacja alternatywna i wspomagająca

Komunikacja alternatywna i wspomagająca (AAC) to grupa metod, które umożliwiają osobom niemówiącym lub mówiącym w ograniczonym stopniu porozumiewać się z otoczeniem. Polega na używaniu w komunikacji znaków opierających się na gestach, obrazach, symbolach, przedmiotach. AAC pomaga osobom z zaburzeniami mowy wyrażać swoje myśli, uczucia oraz podejmować samodzielne decyzje.

Spis treści

1. Komunikacja alternatywna i wspomagająca – dla kogo jest przeznaczona?
2. Komunikacja alternatywna i wspomagająca – różnice
3. Komunikacja alternatywna i wspomagająca – rodzaje metod
4. Komunikacja alternatywna i wspomagająca – wykorzystanie nowoczesnych technologii

Komunikacja alternatywna i wspomagająca to inaczej AAC, czyli z angielskiego: Augmentative and Alternative Communication. Obejmuje wszelkie metody komunikowania się, w których wykorzystywane są znaki niewerbalne: gesty (np. język migowy), znaki graficzne (obrazki, piktogramy, symbole), przedmioty (np. klocki słowne). Jej celem jest umożliwienie bądź ułatwienie porozumiewania się osobom z zaburzeniami mowy.

Komunikacja alternatywna i wspomagająca – dla kogo jest przeznaczona?

AAC najczęściej stosowana jest w przypadku osób z porażeniem mózgowym, autyzmem, upośledzeniem umysłowym, po przebytym udarze mózgu. Użytkownikami alternatywnych i wspomagających metod komunikacji mogą być zarówno dzieci, młodzież, jak i dorośli.

Wyboru odpowiedniej metody dokonuje zespół specjalistów, który w każdym przypadku opracowuje indywidualny system komunikowania się. W zależności od stopnia niepełnosprawności danej osoby i specyfiki schorzenia, lekarze ustalają rodzaj wykorzystywanych znaków, dostarczają niezbędnych pomocy (tablice, książki, urządzenia elektroniczne), a także udzielają szczegółowych instrukcji pacjentowi i jego opiekunom.

Czytaj też: Czym jest komunikacja werbalna?

Komunikacja alternatywna i wspomagająca – różnice

Choć cel obu metod komunikacji jest ten sam – pomoc osobom niepełnosprawnym – występują między nimi pewne różnice.

Komunikacja alternatywna stosowana jest w przypadku osób, które całkowicie utraciły zdolność mówienia, np. w wyniku udaru mózgu, bądź nigdy jej nie nabyły i nie są w stanie się jej nauczyć. U takich pacjentów alternatywne metody mają w całości zastąpić język mówiony.

Komunikacja wspomagająca dedykowana jest osobom, które posługują się mową w sposób ograniczony, na przykład mówią niewyraźnie. Wówczas pomoc polega na wzbogaceniu ich kompetencji komunikacyjnych i ułatwieniu porozumiewania się.

Komunikacja alternatywna i wspomagająca – rodzaje metod

Istnieją 3 najważniejsze grupy metod komunikacyjnych w AAC:

1. systemy znaków manualnych – komunikacja zachodzi poprzez gestykulację, np. język migowy, fonogesty, język Makaton, Coghamo; taki rodzaj porozumiewania się może być skuteczny tylko w przypadku pacjentów, którzy nie mają problemów z motoryką;
2. systemy znaków graficznych – symbole Blissa, piktogramy PIC, PCS, Rebus, metoda ułatwionej komunikacji (dla osób z autyzmem), program MÓWik;
3. systemy znaków przestrzenno-dotykowych – klocki słowne Premacka, alfabet Lorma.

Jak podkreślają specjaliści, nie ma jednej, uniwersalnej metody komunikacyjnej, która byłaby skuteczna w przypadku każdego typu niepełnosprawności. Wybór sposobu porozumiewania się jest ściśle uzależniony od indywidualnych cech danej osoby, jej predyspozycji, umiejętności i osobistych preferencji. Czasem najlepsze efekty uzyskuje się stosując kilka metod komunikacji jednocześnie.

Komunikacja alternatywna i wspomagająca – wykorzystanie nowoczesnych technologii

Coraz częściej w porozumiewaniu się osób niepełnosprawnych pośredniczą urządzenia elektroniczne: syntezatory mowy, urządzenia z mową nagrywaną, komputery posiadające ekrany dotykowe, wskaźniki oraz specjalnie zaprojektowane myszy i klawiatury ułatwiające nawigację. Są one najwygodniejsze w użyciu i najlepiej przystosowane do potrzeb oraz możliwości osób z zaburzeniami motoryki.

Istnieją także programy do komunikacji AAC dostępne na komputery, tablety i smartfony. Przykładem może być MÓWik – aplikacja na urządzenia z systemem Android, która umożliwia porozumiewanie się za pomocą gotowych tablic z symbolami.