Komunikacja werbalna, czyli porozumienie oparte na słowie

Komunikacja werbalna to podstawowa forma komunikacji międzyludzkiej. To od niej, w głównej mierze, zależą nasze dobre relacje z członkami rodziny, współpracownikami i innymi osobami z naszego otoczenia.Komunikacja werbalna to po prostu język mówiony, który, jeśli jest nieuzupełniony tzw. komunikacją niewerbalną, czyli tzw. mową ciała, może stać się źródłem nieporozumień. Przeczytaj, na czym polega komunikacja werbalna.

Spis treści

1. Na czym polega komunikacja werbalna?
2. Rola słuchania w komunikacji werbalnej
3. Bariery komunikacyjne

Komunikacja werbalna jest częścią komunikacji interpersonalnej, na którą składa się jeszcze jeden ważny czynnik – komunikacja niewerbalna, a więc tak zwana mowa ciała, kontakt wzrokowy, mimika i gesty.

Okazuje się, że komunikacja werbalna nie stanowi większości naszych komunikatów, bo aż 65% z nich ma charakter niewerbalny. Wniosek z tego jest taki, że komunikacja werbalna, czyli po prostu język mówiony (ale mieści się tu także słuchanie, czytanie, pisanie – wszelka komunikacja oparta na słowie), jest dość uboga i niepełna i bywa zupełnie niewystarczająca w codziennym życiu.

Np. zdanie, przekazujące pozornie prostą informację; "Trzeba zatankować samochód", w zależności od tego, w jaki sposób zostanie wypowiedziane i jaką mową ciała uzupełnione, będzie miało kompletnie inne znaczenie.

Na czym polega komunikacja werbalna?

Aby komunikacja werbalna mogła w ogóle mieć miejsce, muszą istnieć:

• nadawca komunikatu, czyli mówiący;
• odbiorca, adresat komunikatu, czyli słuchający – słuchanie, w kontekście komunikacji werbalnej, jest równie ważne, jak mówienie. Umiejętność aktywnego słuchania (w przeciwieństwie do słuchania biernego) sprawia, że przekazywana informacja ma szansę zostać przetworzona;
• język, czyli kod, którym posługują się mówiący i słuchający, zrozumiały dla ich obojga.

Komunikacja werbalna w szczątkowej wersji występuje także u niektórych zwierząt, np. szympansów.

W komunikacji werbalnej istotną rolę odgrywają:

• Treść wypowiedzi – jest związana z zasobem słownictwa zarówno nadawcy, jak i odbiorcy komunikatu. Np. innych słów używamy zwracając się do małego dziecka, a innych do zwierzchnika w pracy. By przekazać wiadomość należy dbać o poprawność językową i precyzję przekazu.
• Płynność mowy – na odbiór komunikatu wpływa płynność mowy, np. wszelkie przerywniki mogą osłabić przekaz.
• Parafrazowanie – ubieranie w inne słowa usłyszanego komunikatu, w celu upewnienia się, czy został on dobrze przez nas zrozumiany.
• Modulowanie i akcent – czyli, tak, jak wspomniano powyżej, sposób, w jaki komunikat jest zaakcentowany, dla jego odbiorcy może mieć większe znaczenie, niż sama treść wypowiedzi.
• Iloczas – proces zmniejszania lub wydłużania czasu wypowiadanych słów.

Czytaj też:

Jak się komunikować w związku?

Muzyka w ciąży, czyli komunikacja z nienarodzonym dzieckiem

Chorobliwa nieśmiałość bardzo utrudnia życie

Rola słuchania w komunikacji werbalnej

Nie chodzi tu o słyszenie, czyli czynność, która zachodzi dzięki receptorom słuchu. Odbiorca wiadomości może mieć bardzo dobry słuch i słyszeć, że ktoś do niego coś mówi, a jednocześnie w ogóle nie przetwarzać słyszanej informacji. Jeśli tak się dzieje, komunikacja po prostu nie zachodzi. A więc słuchanie, takie prawdziwe, polega na rozkodowywaniu usłyszanej mowy. Wyróżniamy słuchanie bierne i słuchanie aktywne.

Słuchanie bierne – można powiedzieć, że jest to zaledwie słyszenie. Ze słuchaniem biernym mamy do czynienia wtedy, gdy motywacja osoby słuchającej jest na bardzo niskim poziomie, a dosłownie mówiąc – słuchającemu nie zależy na informacji (albo wręcz na mówiącym), lub jego myśli zaprzątnięte są czymś innym i nie może odpowiednio mocno skupić swojej uwagi na komunikacie.

Słuchanie aktywne – w tym przypadku umysł słuchającego jest skupiony i wykorzystywany w znacznie większym stopniu. Słuchacz nie tylko przetwarza słyszaną informację, ale jest w stanie jednocześnie zapoznać się z poglądami, postawą, czy uczuciami osoby mówiącej. Podąża za jej tokiem myślenia. No i w tym momencie, odbiera, ale i stosuje także komunikację niewerbalną.

Rozumie mimikę i gesty mówiącego, a sam parafrazuje, by podkreślić swoją współpracę/porozumienie z mówiącym. Wszystko to prowadzi nie tylko do przekazania i właściwego odbioru komunikatu werbalnego, ale komunikacji na poziomie emocji i uczuć. Rozmowa o uczuciach nie jest łatwa.

Często na pytanie "Co czujesz?" nie potrafimy odpowiedzieć. Trudno wyrazić jednocześnie własne poglądy i opinie, jak i stan ducha. Dlatego komunikacja werbalna musi być uzupełniona o komunikację niewerbalną, by porozumienie między ludźmi było pełne.

Bariery komunikacyjne

Czasem zdarza się tak, że przekaz informacji jest zakłócony. Bariery, które pojawiają się na drodze przekazu komunikatu, czyli tzw. szum komunikacyjny, mogą mieć charakter fizyczny lub psychologiczny, np.:

• Różnice kulturowe – polegają na tym, że każdy człowiek wychowuje się w innym środowisku, innej sytuacji politycznej, w innej kulturze, a ponadto obciążony jest swoim własnym bagażem doświadczeń. Dlatego ten sam komunikat może być odebrany zupełnie inaczej przez różnych ludzi. Np. w Bułgarii "potakiwanie" głową oznacza przeczenie, itp.
• Utrudnienia percepcyjne – przekaz może być zakłócony przez to, że rozmówca mówi zbyt szybko, niewyraźnie, używa skrótów myślowych dla nas niezrozumiałych.
• Stereotypy – np. chętniej i uważniej słuchamy kogoś, kto jest dla nas w pewnym sensie autorytetem niż kogoś, z kim za bardzo się nie liczymy. Wydaje nam się, że ten pierwszy może przekazywać informacje godne uwagi, podczas gdy ten drugi "nie zna się".
• Samopoczucie – nasza własna forma, zarówno fizyczna jak i psychiczna, może wpływać na poziom naszej koncentracji, motywacji, uprzejmości, itp.
• Wybiórczość uwagi – z podawanego komunikatu wyłapujemy jedynie te szczegóły, które nas interesują. Koncentrowanie się na pewnych wątkach może poważnie zniekształcić przekazywana informację.
• Nieumiejętność decentracji – czyli innymi słowy brak empatii. Ktoś, kto całą swoją świadomość skupia na własnej osobie, nie jest zdolny przyjąć innego punktu widzenia niż własny. Pełne zrozumienie rozmówcy możliwe jest dzięki przyjęciu jego perspektywy.

Marta Uler