Istnieją 3 główne „wymiary” samotności. Jak się z nich uwolnić?

Samotność może być sytuacyjna i przejściowa, co oznacza, że pojawia się i znika lub dokucza tylko w określonych okolicznościach, takich jak Boże Narodzenie lub weekendy. Czasami bywa też efektem życiowych sytuacji typu przeprowadzka. Jednocześnie samotność może być przewlekła – przejawiać się jako stałe irytujące niezadowolenie – lub też łagodna, przypominająca strach przed tym, co nas omija.

Fragment książki "Jak pokonać samotność" Cheryl Rickman [tłum. z j. ang. Michał Zacharzewski].

Cała prawda o samotności. Czym jest samotność?

Samotność uchodzi za negatywne, niepożądane uczucie niedoboru bliskich relacji z innymi ludźmi, spowodowane brakiem przynależności, towarzystwa lub więzi. W przeciwieństwie do odizolowania, które jest obiektywne, ponieważ opiera się na liczbie posiadanych interakcji społecznych, samotność pozostaje subiektywna: głęboko osobista i zależna od osoby, która jej doświadcza.

Istnieją trzy główne typy lub „wymiary” samotności:

• emocjonalna lub intymna (brak intymnych i znaczących relacji oraz osób, którym można się zwierzyć),
• społeczna lub relacyjna (brak godnej zaufania i wspierającej sieci społecznej),
• egzystencjalna lub zbiorowa (poczucie oderwania od zbiorowości).

Typy te odpowiadają trzem głównym rodzajom połączeń społecznych: kręgowi wewnętrznemu, kręgowi środkowemu i kręgowi zewnętrznemu. Każdy z nich może w pewnym stopniu pomóc w obronie przed odpowiadającym mu typem samotności.

• Nasz intymny wewnętrzny krąg oferuje bliskie relacje z jedną lub kilkoma (do pięciu) osobami, które eksperci nazywają naszą „kliką wsparcia” – stanowią one główną ochronę przed samotnością emocjonalną.
• Nasz relacyjny środkowy krąg składa się ze znajomych chroniących nas przed samotnością społeczną, w zależności od częstotliwości kontaktów.
• A nasz zbiorowy zewnętrzny krąg – szersza społeczność o słabszych więziach – stanowi osłonę przed samotnością egzystencjalną.

W rozdziale poświęconym nawiązywaniu relacji z innymi ludźmi dokładniej przyjrzysz się różnym rodzajom więzi. Nauczysz się też wykonywać ćwiczenie, które pomoże ci określić, kto należy do danego kręgu i jaki rodzaj więzi wymaga największej uwagi oraz działania bazującego na osobistych doświadczeniach.

Samotność może być sytuacyjna i przejściowa, co oznacza, że pojawia się i znika lub dokucza tylko w określonych okolicznościach, takich jak Boże Narodzenie lub weekendy. Czasami bywa też efektem życiowych sytuacji typu przeprowadzka.

Jednocześnie samotność może być przewlekła – przejawiać się jako stałe irytujące niezadowolenie – lub też łagodna, przypominająca strach przed tym, co nas omija (FOMO, fear of missing out). Dzieje się tak, kiedy człowiekowi wydaje się na przykład, że wszyscy zostali zaproszeni na imprezę, a on nie. Poczucie pominięcia pociąga bowiem za sobą przejściowe, tymczasowe uczucie samotności, które szybko ustępuje, gdy nastąpi ponowne włączenie do grupy (zaproszenie na kolejną imprezę).

Zasadniczo samotność to rozbieżność poznawcza między pożądanymi a rzeczywistymi kontaktami społecznymi; różnica między jakością posiadanych relacji a jakością relacji oczekiwanych (i potrzebnych do prawidłowego funkcjonowania, ponieważ relacje pomagają żyć w sposób optymalny).

Jeśli zatem masz odpowiednie kontakty i jesteś dostatecznie mocno związany z samym sobą, prawdopodobnie nie będziesz odczuwał samotności niezależnie od tego, czy żyjesz w pojedynkę, czy też nie.

Samotność a osamotnienie

Po jednej stronie ulicy w swoim mieszkaniu w fotelu siedzi kobieta i robi na drutach. Uśmiecha się do siebie, wspominając dawne czasy. Jest sama i wydaje się z tego zadowolona po prostu patrzy na kwiatki kołyszące się za oknem. Kiedy dzwoni telefon, kładzie na krześle kocyk, który dzierga na zbiórkę charytatywną w zaprzyjaźnionym klubie książki, po czym przyjemnym, ciepłym tonem rozpoczyna rozmowę.

Po drugiej stronie ulicy mieszka młody mężczyzna. Siedzi przed telewizorem, oglądając kolejny odcinek ekscytującego serialu, o którym chciałby rozmawiać ze znajomymi. Popijaliby orzeźwiające napoje i wspólnie omawiali fabułę. Sęk w tym, że tak się nie stanie. Człowiek ten nie zna w tym miasteczku nikogo. Telewizor jako jedyny dotrzymuje mu towarzystwa. Mężczyzna co jakiś czas zerka na milczący smartfon, jednak uśmiechnięte, idealne twarze z serwisów społecznościowych tylko go irytują.

Za rogiem inny mężczyzna odlicza dni do zobaczenia się z dziećmi, które od rozwodu widuje jedynie co drugi weekend. Jego żona ma teraz nowego partnera, a ich przyjaciele wybrali lojalność wobec niej. Ten człowiek ciężko pracuje i cieszy się weekendami, które w całości poświęca maluchom. Pozostałe wieczory spędza na jedzeniu dań zamówionych z tanich knajpek lub gotowych posiłków ze sklepu. No i na oglądaniu telewizji. Nie potrafi się zmotywować do robienia czegokolwiek innego. Zapomniał, że kiedyś miał pasje.

Dwa domy dalej kobieta szlocha pod prysznicem. Właśnie wróciła od rodziców. Opowiedziała im o swoim pomyśle na nową pracę, ale oni woleli narzekać na własne kłopoty. Nigdy jej nie słuchają. Jej córka wyjechała na studia, a nastoletni syn założył słuchawki i gra w sąsiednim pokoju. Dziś wieczorem kobieta włoży nowy top, ale jej mąż nawet tego nie zauważy. Nie zwraca na nią uwagi, gdyż jest zbyt zajęty pracą. A ona czuje się niewidoczna i niesłyszana. Tak jak teraz, gdy płacze niemalże pod nosem bliskich sobie ludzi. Wciąż ma wrażenie, że nikt jej nie widzi, nie słucha, nie docenia.

Każda z tych osób jest sama, ale tylko trzy z nich cierpią z powodu osamotnienia.

Pierwsza kobieta uważa bycie samą za kojące. Prowadzi aktywne życie towarzyskie, ale ceni sobie święty spokój. Lubi robić na drutach, czytać i po prostu marzyć. Jest już na emeryturze i mieszka sama, ma jednak kilku bliskich przyjaciół. Regularnie uczęszcza do klubów seniora i raz w tygodniu pracuje jako wolontariuszka w lokalnej organizacji charytatywnej.

(...)

Jak pokazują powyższe przykłady, można czuć się samotnym w wielu różnych sytuacjach, a samotność może być pozytywna, gdy wynika z naszych potrzeb i stanowi dla nas chwilę wytchnienia w kontakcie z samym sobą, lub negatywna, gdy jest niechciana i przytłaczająca. Osamotnienie zaś jest zawsze czymś głęboko bolesnym i wynika z braku możliwości tworzenia i utrzymywania relacji.

Osamotnienie wiąże się z brakiem lub stratą, podczas gdy samotność z wyboru dotyczy przestrzeni i ukojenia. Bywa regenerująca i korzystna dla naszego zdrowia, a z długotrwałym osamotnieniem wiąże się podwyższone ryzyko zdrowotne – udowadniają to badania naukowe.

Możesz wybrać moment, w którym cieszysz się przebywaniem z samym sobą. Czas i przestrzeń dla siebie bywają zresztą luksusem, wspaniałym doświadczeniem, ale tylko wtedy, gdy wrodzona potrzeba więzi i przynależności została już zaspokojona.

I o to właśnie w tym wszystkim chodzi. Jeśli czujesz bliskość – ze sobą lub z innymi ludźmi – samotność okazuje się pozytywnym doświadczeniem. Ale tylko wtedy!

"Jak pokonać samotność?" Cheryl Rickman 

Bycie samemu nie musi oznaczać osamotnienia. Jeśli czujesz się samotny, masz poczucie pustki w swoim życiu, brakuje ci obecności kogoś, z kim mógłbyś się dzielić radościami i smutkami, ta książka powstała z myślą o tobie.

Przeczytasz w niej nie tylko o samotności, ale przede wszystkim o relacjach, w tym tej najważniejszej – z samym sobą. Autorka przedstawia korzyści płynące z przebywania samemu, uczy, jak celebrować czas spędzany tylko w swoim towarzystwie. Proponuje sposoby radzenia sobie z niechcianą samotnością, podpowiada, jak zbliżyć się do innych ludzi, budować relacje i je pogłębiać.

Znajdziesz tu także wiele przydatnych wskazówek i angażujące ćwiczenia, które pomogą ci wprowadzić rady autorki w życie. Dzięki tej książce spojrzysz na samotność z nowej perspektywy, nauczysz się wzmacniać wartościowe więzi, docenisz życie w pojedynkę i bycie we wspólnocie.

Cheryl Rickman jest aktywną zawodowo terapeutką zajmującą się psychologią pozytywną. Specjalizuje się w pisaniu praktycznych poradników, które pomagają czytelnikom mniej się martwić i skuteczniej rozwijać.