Mobbing w pracy - gdzie go zgłosić i jak udowodnić? Poradnik dla pracownika
Mobbing w pracy - choć jako zjawisko istnieje niemal od zawsze, głośno mówi się o nim dopiero od kilku lat. Pracownicy nie wiedzą, gdzie zgłosić mobbing w pracy i jak udowodnić że do niego doszło. Zastanawiają się, gdzie leży granica określająca moment, w którym relacje zawodowe zaczynają być nieetyczne i szkodliwe. Dowiedz się, kiedy mamy do czynienia z mobbingiem w pracy, w jaki sposób się przed nim chronić.
Spis treści
- Mobbing w pracy: czym jest?
- Mobbing w pracy: rodzaje
- Mobbing w pracy a prawo w Polsce
- Mobbing w pracy: jak udowodnić?
- Mobbing w pracy: gdzie zgłosić?
- Mobbing w pracy: gdzie uzyskasz pomoc?
- Mobbing w pracy powoduje poważne skutki zdrowotne
- Mobbing w pracy: jakie zachowania nim nie są?
Mobbing w pracy to stosowanie przede wszystkim terroru psychicznego, przemoc fizyczna to już bardzo skrajna wersja prześladowania. Określenie "mobbing w pracy" jest ściśle związane z miejscem zatrudnienia i oznacza prześladowanie pracownika.
Mobbing w pracy: czym jest?
Najczęściej z mobbingiem w pracy mamy do czynienia, gdy pracownik jest nękany, szykanowany, zastraszany, poniżany, niesprawiedliwie traktowany, ośmieszany, a nawet izolowany przez swojego przełożonego lub innych pracowników bądź pracownika.
Takie zachowanie, pełne wrogiego i nieetycznego podejścia, stanowi narzędzie wywierania presji na pracowniku. W jakim celu? Motywacja osób dopuszczających się mobbingu w pracy może być różna – od zmuszenia pracownika do większej efektywności, po wymuszenie na nim uległości lub odizolowanie go od innych pracowników. Wszystko to ma jednak swoje źródło najczęściej w konflikcie z szykanowanym później pracownikiem.
Mobbing jest słowem wywodzącym się z języka angielskiego (mob – tłok, natłok).
Mobbing w pracy: rodzaje
Charakterystyczne dla mobbingu w pracy jest to, że działania na szkodę pracownika trwają dłuższy czas i powtarzają się. Ponadto ofiara mobbingu jest zwykle bezradna i nie potrafi się przeciwstawić mobberowi, co sprawia, że ten czuje się silniejszy i bezkarny, a to tylko umacnia go w tych nieetycznych działaniach.
Mobbing w pracy przyjmuje różne formy, dlatego można wyróżnić jego rodzaje. Są to:
- Upokarzanie – pracownik jest krytykowany (także za wygląd), zniesławiany, wyśmiewany, staje się powodem żartów, kieruje się w jego kierunku obraźliwe gesty, jest poniżany.
- Zastraszanie – grożenie zwolnieniem, zakaz wychodzenia na przysługujące przerwy, grożenie innymi konsekwencjami, wulgarne odzywanie się do pracownika, wymuszanie na pracowniku nadgodzin, groźby i pogróżki.
- Izolacja - sprzysięganie się w grupie przeciwko jednemu pracownikowi, obmawianie go, insynuowanie sytuacji szkodliwych dla pracownika, wzbudzanie w innych niechęci do pracownika, rozprzestrzenianie szkodliwych plotek, unikanie pracownika, niebranie go pod uwagę we wspólnych działaniach firmowych.
- Utrudnianie wykonywania pracy – specjalne przeszkadzanie w pracy, blokowanie dostępu do danych, odbieranie wcześniej zleconych zadań, zlecanie zadań przewyższających możliwości pracownika, szkodzenie pracownikowi, pomniejszanie kompetencji, ograniczenie pracownikowi jego praw.
- Nękanie – prześladowanie pracownika także po godzinach pracy, nagminne telefony, sms-y, maile.
- Działanie szkodliwe dla zdrowia – zmuszanie pracownika do niebezpiecznej i ryzykownej pracy, łamanie przepisów BHP.
Mobbingu w pracy nie powinno się mylić z dyskryminacją pracownika (nierównym traktowaniem wobec reszty pracowników) czy molestowaniem seksualnym. Również akty przemocy fizycznej wychodzą poza granice mobbingu.
Czytaj też: Jak postępować z donosicielem w pracy?
Mobbing w pracy a prawo w Polsce
Zjawisko mobbingu zostało wpisane do Kodeksu Pracy dopiero 14 listopada 2003 roku, ale prawo stanowiące weszło dopiero w życie z początkiem roku 2004. Zgodnie z artykułem 94(3), paragrafu 2. Kodeksu Pracy, mobbing został określony jako "działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie lub wyeliminowanie z zespołu pracowników". Zgodnie z tym przepisem, o mobbingu w pracy można mówić tylko wobec osób zatrudnionych umową o pracę. Zapis o uporczywości i długotrwałości działań oznacza, że o mobbingu nie możemy mówić w sytuacjach incydentalnych (jednorazowe akty zastraszania wymagają zastosowania przepisów o ochronie dóbr osobistych). By było to uznane za mobbing, nękanie powinno trwać minimum pół roku i występować co najmniej raz w tygodniu. Tylko wtedy zastosowanie ma rzeczony zapis w kodeksie pracy.
Artykuł 94 (3) Kodeksu Pracy określa ponadto obowiązki pracodawcy w zakresie przeciwdziałania mobbingowi w pracy. To bowiem pracodawca według ustawy odpowiada za zaistniały mobbing, nie potrafiąc przed nim uchronić swoich pracowników. Pracodawca ponosi odpowiedzialność także za mobbing, którego dopuszczają się nie tylko pracownicy i współpracownicy, ale również kontrahenci czy rodzina pracodawcy. Odpowiedzialność pracodawcy jest karna. W przypadku, gdyby mobbing spowodował u pracownika pogorszenie stanu zdrowia, pracownik może domagać się finansowego zadośćuczynienia lub odszkodowania. Jeżeli zaś pracownik poprzez działania mobbingujące został zmuszony do rezygnacji z pracy, pracodawca musi wypłacić mu również odszkodowanie (równowartość minimum jednego wynagrodzenia).
Obowiązkiem pracownika jest jednak najpierw udowodnić istnienie mobbingu. Zgodnie z art. 55 KP nękany pracownik ma prawo rozwiązać umowę o pracę ze skutkiem natychmiastowym (bez wypowiedzenia), jeśli pracodawca nie potrafił zapobiec aktom mobbingu. Poza Kodeksem Pracy kwestię ochrony dóbr osobistych porusza także Kodeks Cywilny. Art 445 i 446 regulują prawo pracownika do domagania się zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną w pracy krzywdę oraz naprawienia szkody majątkowej, jeśli do niej doszło przy naruszeniu dóbr osobistych.
Przy udowodnionym mobbingu, pracodawca może również odpowiadać karnie. W odniesieniu do mobbingu może być oskarżony np. o namowę do targnięcia się pracownika na swoje życie – art. 151, spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu – art. 156, pogorszenie stanu zdrowia – art. 157, groźby – art. 190, stosowanie przemocy wobec pracownika – art. 191, znęcanie się fizyczne lub psychiczne – art. 207, pomówienie – art.212, znieważenie – art. 216, naruszenie nietykalności cielesnej – art. 217, naruszanie praw pracownika – art. 218, błąd w zgłoszeniu pracownika do ubezpieczeń – art. 219, niedopełnienie obowiązków BHP – art. 267 i 283, dezinformację – art. 268, wprowadzenie w błąd – art. 107.
Polecany artykuł:
Mobbing w pracy: jak udowodnić?
Jak udowodnić mobbing w pracy? Nie jest to łatwe. Istnieją cienkie granice pomiędzy dopuszczalnymi formami karania pracownika (np. kary dyscyplinarne lub porządkowe) czy normalnym egzekwowaniem pracy (np. potrzeba pozostania po godzinach) a mobbingiem.
Jeśli więc zachodzi podejrzenie, że w miejscu pracy dochodzi do mobbingu, jedyną instytucją, która może to bezwzględnie stwierdzić, jest właściwy sąd okręgowy. Najważniejsze jest jednak zbieranie dowodów na bycie ofiarą mobbingu. To będzie kluczowy dowód w sprawie przeciwko pracodawcy.
Zbieranie obciążających materiałów powinno się zacząć już na samym początku nękania. Po pierwsze należy prowadzić notatnik, w którym należy zapisywać wszystkie akty mobbingu w pracy (ich przebieg i okoliczności), z dokładną datą, godziną, miejscem i wymienieniem mobberów oraz świadków sytuacji.
Drugą sprawą jest gromadzenie dowodów bezpośrednich, czyli np. liścików, maili, sms-ów, które nosiłyby znamiona nękania. Dowodem mogą być również nagrane z ukrycia filmiki czy taśmy z podsłuchu.
Jeżeli nękany pracownik poniósł uszczerbek na zdrowiu na skutek mobbingu, powinien kolekcjonować wszelkie dokumenty, które to potwierdzą np. zwolnienia lekarskie, opisy badań, diagnozy.
W sytuacjach, gdy istnieje podejrzenie, że nastąpi atak, dobrze jest mieć świadków i np. otworzyć drzwi od pokoju, by sytuacja była słyszalna przez innych lub wręcz unikać spotkań z mobberem sam na sam.
Świadkami w sprawie o mobbing w pracy mogą być również byli pracownicy firmy – ci z reguły chętniej zgadzają się współpracować i zeznawać w sądzie niż pracownicy obecni, zagrożeni ryzykiem utraty pracy. O swojej sytuacji należy również rozmawiać z bliskimi, by więcej osób wiedziało o prześladowaniu i mogło potwierdzić słowa ofiary w sądzie.
Czytaj też: Jak postępować w relacjach z szefem?
Polecany artykuł:
Mobbing w pracy: gdzie zgłosić?
Gdzie zgłosić mobbing w pracy? Jeśli osobą prześladującą jest przełożony lub współpracownik, można zgłosić to do samego zarządzającego firmą (pracodawcy). Jego obowiązkiem jest chronić pracowników przed mobbingiem, więc to on może dokonać pierwszych działań, które zażegnają problem.
Pracownik (nawet anonimowo) może również zgłosić sprawę mobbingu do Państwowej Inspekcji Pracy, która skontroluje miejsce pracy i w wyniku ujawnienia naruszania praw pracowników, nałoży odpowiednie kary na pracodawcę, a sprawozdanie z kontroli będzie mocnym dowodem w sądzie, jeśli pracownik będzie np. domagać się odszkodowania.
Jednocześnie pracownik może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z uzasadnieniem nieposzanowania dóbr osobistych i godności przez pracodawcę. Ostatecznym krokiem jest skierowanie sprawy o mobbing do sądu.
Mobbing w pracy: gdzie uzyskasz pomoc?
Warto dodać, że osobom doświadczającym mobbingu w pracy pomagają również specjalne stowarzyszenia, działające na terenie całej Polski. Wśród nich wymienić należy:
1. Krajowe Stowarzyszenie Antymobbingowe
ul. Ołbińska 18/5
50-237 Wrocław
tel.: 606 371 919
2. Krakowski Oddział Krajowego Stowarzyszenia Antymobbingowego
ul. Kopernika 26
31-501 Kraków
tel.: (012) 6293 322
e-mail: [email protected]
3. Łódzki Oddział Krajowego Stowarzyszenia Antymobbingowego
ul. Przędzalniana 127/40
93-286 Łódź
tel.: 605 405 771
e-mail: [email protected]
4. Punkt konsultacyjny Krajowego Stowarzyszenia Antymobbingowego w Gdańsku
e-mail: [email protected]
5. Stowarzyszenie Antymobbingowe im. Barbary Grabowskiej
ul. Miszewskiego 17, lok. 303/304
80-239 Gdańsk
tel.: 516 352 044
e-mail: [email protected]
6. Oddział Stowarzyszenia Antymobbingowego im. Barbary Grabowskiej w Poznaniu
ul. Mickiewicza 32/2
60-836 Poznań
7. Kujawsko-pomorski Oddział Stowarzyszenia Antymobbingowego im. Barbary Grabowskiej w Bydgoszczy
ul. Kapuściska 10
85-807 Bydgoszcz
tel.: 600-423-868
e-mail: [email protected]
8. Oddział Stowarzyszenia Antymobbingowego im. Barbary Grabowskiej w Warszawie
ul. Lechicka 1/48
02-156 Warszawa
tel.: 22 302 9001
9. Ogólnopolskie Stowarzyszenie Antymobbingowe OSA
ul. Warzywnicza 10C/7
80-838 Gdańsk
tel.: (058) 301 98 72, kom.: 795 159 795
e-mail: osa _ [email protected]
10. Rzecznik Praw Obywatelskich
Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich
ul. Aleja Solidarności 77
00-090 Warszawa
e-mail: [email protected]
Mobbing w pracy powoduje poważne skutki zdrowotne
Walka z mobbingiem jest konieczna dla zachowania zdrowia – także psychicznego. Im dłużej trwa nękanie w pracy, tym poważniejsze konsekwencje dla psychiki powoduje. Skutki mobbingu mogą zostawiać piętno na całe życie. Najczęściej u nękanego pracownika pojawiają się: stres i związane z nim uczucia - lęk, niepokój, napięcie.
Równolegle mogą występować dolegliwości psychosomatyczne, zaburzenia snu i jedzenia. Ofiara mobbingu w pracy zwykle traci wiarę w swoje możliwości, ma zaniżone poczucie wartości, nie ufa innym, traci motywację do pracy. Jeżeli mobbing jest długotrwały, a pracownik ma słabą psychikę, może to doprowadzić to do tzw. stresu potraumatycznego, depresji czy nawet popchnąć taką osobę do samobójstwa.
Stres spowodowany mobbingiem w pracy może też odbić się na bliskich ofiary. Napięcie z pracy często przenoszone jest na rodzinę, prowadzi do wybuchów agresji i powoduje rozstania. Ofiary mobbingu często potrzebują pomocy psychologicznej. Nawet jeśli uwolnią się od mobbingu, to powrót do dobrej formy psychicznej może być długi, dlatego warto po takich przeżyciach udać się do psychologa i odzyskać zdrowie psychiczne dzięki specjalistycznemu leczeniu.
Czytaj też: Jak radzić sobie ze stresem w pracy?
Mobbing w pracy: jakie zachowania nim nie są?
Warto wiedzieć, że za mobbing w pracy nie uznaje się:
- wewnętrznego poczucia dyskomfortu, którego doświadcza pracownik, niezależnego od czynników zewnętrznych;
- wulgaryzmy i niekulturalna krytyka pracy konkretnego pracownika, jeśli wypowiedź przełożonego jest merytoryczna i odnosi się wyłącznie do sposobu wykonywania pracy;
- uzasadniona krytyka wyrażona przez przełożonego;
- otwarte konflikty w miejscu pracy, podczas których występuje równorzędność podmiotów (bez syndromu ofiary);
- nerwowa atmosfera pracy, związana np. z wykonywaniem wyjątkowo ważnych czy naglących zadań;
- rozliczanie pracownika z powierzonych zadań.
Porady eksperta
Polecany artykuł:
![Zmiany na ustach - krostki, grudki, pęcherzyki. 8 najczęstszych przyczyn [ZDJĘCIA]](https://cdn.galleries.smcloud.net/t/galleries/gf-soBw-u4ou-qebe_zmiany-na-ustach-krostki-grudki-pecherzyki-8-najczestszych-przyczyn-zdjecia-320x213.jpg)
