Głowa meduzy - co to? Powikłania i leczenie

Głowa meduzy jest terminem zarezerwowanym dla charakterystycznego wyglądu skórnych powłok brzusznych, który powstaje na drodze określonych mechanizmów patofizjologicznych. Nazwa ta nawiązuje do mitologicznych włosów Meduzy, które bogini Atena zamieniła w pełzające węże w akcie zemsty. Czego objawem jest głowa meduzy? Jak go rozpoznać?

Głowa meduzy (łac. caput medusae) to charakterystyczne zabarwienie skóry, najczęściej w obrębie brzucha. Ma postać podskórnego wylewu lub wyraźnie zarysowanych żył na powłoce brzusznej. Głowa meduzy nie jest odrębną jednostką chorobową, tylko objawem świadczącym o nieprawidłowym funkcjonowaniu wątroby, czego przyczyną jest marskość tego narządu.

Spis treści

1. Głowa meduzy - czego to objaw? Przyczyny powstawania
2. Głowa meduzy - jak powstaje?
3. Głowa meduzy - powikłania i leczenie

Głowa meduzy - czego to objaw? Przyczyny powstawania

U zdrowego człowieka żyły powłok brzusznych są niewidoczne. Natomiast u pacjentów np. z marskością wątroby żyły te stają się poszerzone na skutek nadciśnienia wrotnego i rozwoju kompensacyjnego tzw. krążenia obocznego. Objaw ten zwany jest głową meduzy i świadczy o nieprawidłowym funkcjonowaniu wątroby.

Wartość ciśnienia wrotnego zależy od iloczynu naczyniowego oporu wątrobowego (wzrost ilości tkanki włóknistej w wątrobie, zmniejszona podatność wątrobowego łożyska naczyniowego) oraz przepływu krwi w żyle wrotnej (zwiększona wolemia, zwiększony rzut lewej komory serca, rozszerzenie tętnic trzewnych).

Etiologię nadciśnienia wrotnego możemy również podzielić poprzez lokalizację zmian tj. przedwątrobowy mechanizm nadciśnienia wrotnego np. zakrzep żyły śledzionowej, zakrzep żyły wrotnej, wątrobowy mechanizm, w którym wyróżniamy przedzatokowe manifestacje np.:

• splenomegalia,
• zatokowe - ostre zapalenie wątroby,
• zazatokowe - choroba wenookluzyjna oraz zawątrobowy mechanizm nadciśnienia wrotnego w przebiegu niewydolności prawokomorowej serca.

Głowa meduzy - jak powstaje?

Wzrost ciśnienia w żyle wrotnej powoduje, że powstaje wrotno-układowe krążenie oboczne, które ma na celu „odciążenie” układu wrotnego, ale jest również przyczyną wielu niekorzystnych zdarzeń np. powstaniem żylaków przełyku, które mogą być źródłem krwawienia oraz może dojść do rozwoju encefalopatii wątrobowej, ponieważ krew przestaje być „oczyszczana” z toksyn jelitowych, które w warunkach fizjologicznych byłyby transportowane przez żyłę wrotną do wątroby i neutralizowane.

Warunkiem koniecznym do powstania głowy meduzy jest rekanalizacja żyły pępkowej, która odchodzi od lewej gałęzi żyły wrotnej, a następnie biegnie na tylnej powierzchni ściany brzucha w kierunku pępka.

Udrożniona żyła pępkowa powoduje poszerzenie żył przypępkowych i utworzenie wielu odgałęzień przez które krew przechodzi do żyły nabrzusznej dolnej trafiając do krążenia systemowego. W efekcie dochodzi do wytworzenia krążenia obocznego i powstania charakterystycznego obrazu głowy meduzy, w którym część centralna zlokalizowana jest na wysokości pępka i i promieniście odchodzącymi od niego kręte naczynia żylne.

Należy dodać, że jeśli przyczyną nadciśnienia wrotnego jest zakrzepica żyły wrotnej lub zakrzepica żyły śledzionowej to obraz głowy meduzy nie występuje, dzieje się tak, ponieważ zablokowanie naczynia jest zlokalizowane proksymalnie do żyły pępkowej.

Głowa meduzy - powikłania i leczenie

Głowa meduzy nie jest chorobą, natomiast jest manifestacją toczącej się choroby w organizmie przeważnie dotyczącej marskości wątroby. W związku z nadciśnieniem wrotnym dochodzi do wazodylatacji naczyń trzewnych, przez co spada obwodowy opór naczyniowy i ciśnienie tętnicze.

Prowadzi to do kompensacyjnego pobudzenia układu renina-angiotensyna-aldosteron, który zmniejsza przepływ nerkowy i prowadzi do powstania zespołu wątrobowo-nerkowego oraz do retencji jonów sodu i wody. W konsekwencji powoduje to wzrost objętości osocza i przyczynia się do rozwoju wodobrzusza. W szczególnych przypadkach konieczny jest przeszczep wątroby.

Czytaj też:

• Zakrzepica żył wątrobowych (zespół Budd-Chiari) – przyczyny, objawy i leczenie
• Dieta wątrobowa - jadłospis i zasady. Co jeść, a czego unikać?
• Powiększona wątroba - czy to groźne? Przyczyny i leczenie