Wirusowe zapalenie wątroby typu C (WZW C) - jak można się zarazić? Poznaj objawy i leczenie

2020-09-22 14:37

Przypuszcza się, że podstępny wirus HCV, wywołujący wirusowe zapalenie wątroby typu C (WZW C), tkwi w co czwartym z nas! Został rozpoznany zaledwie 25 lat temu. Zakazić się można poprzez kontakt z krwią chorego. W około 80 proc. przypadków zapalenie wątroby typu C przyjmuje postać przewlekłą. Jakie są objawy zakażenia wirusem HCV? Jak przebiega leczenie WZW C?

Wirusowe zapalenie wątroby typu C (WZW C) - wirus HCV atakuje wątrobę — Autor: thinkstockphotos.com Przypuszcza się, że podstępny wirus HCV, wywołujący wirusowe zapalenie wątroby typu C (WZW C), tkwi w co czwartym z nas!

Wirusowe zapalenie wątroby typu C (WZW C) jest chorobą zakaźną wywołaną przez wirus HCV – Hepatitis C Virus, który mnoży się w komórkach wątroby, wywołując stan zapalny i uszkodzenie narządu. Wykryto go niedawno – w 1989 r. Występuje w 6 odmianach, zwanych genotypami. Na świecie, podobnie zresztą jak w Polsce, dominują zakażenia genotypem 1 (u nas to 90 proc. przypadków), a w dalszej kolejności 2 i 3.

W Polsce zakażenie tym wirusem rozpoznano u 750 tys. osób (dla porównania liczbę zarażonych HIV szacuje się na 30 tys.). Epidemiolodzy ostrzegają, że to wierzchołek góry lodowej, bo co roku przybywa 2,5 tys. nowych chorych. Według danych Państwowego Zakładu Higieny i Instytutu Hematologii i Transfuzjologii, zebranych na zlecenie WHO, szacuje się, ze 1/4 Polaków jest zakażona. Wirus HCV zidentyfikowano w 1989 r. Wcześniej wiadomo było tylko, że istnieje i wywołuje zapalenie wątroby. Nazywano go Nie-A-Nie-B (NANB Hepatitis). Niestety, w Polsce dopiero 3 lata po wykryciu wirusa (czyli od 1992 r.) zaczęto badać krew krwiodawców na obecność HCV – stąd tak wielka liczba osób nieświadomych choroby.

Nasza wiedza o wirusie jest mała – z sondażu TNS OBOP (wrzesień 2007 r.) wynika, że ok. 93 proc. społeczeństwa nie wie, co to jest HCV, jak dochodzi do zakażenia i jakie są rokowania. Co zatem trzeba wiedzieć o chorobie, by bronić się przed nią i nie dyskryminować osób zakażonych?

Spis treści

Jak można się zakazić wirusem HCV?
Wirus HCV przenosi się przez seks?
Codzienny kontakt z chorym na WZW C jest niebezpieczny?
Kto może podejrzewać u siebie zakażenie HCV?
Jakie badania wykazują, że jesteśmy zakażeni HCV?
Jakie są objawy WZW C?
Czym różni się ostre WZW C od przewlekłego?
Czy z WZW C można się wyleczyć?
Jak przebiega leczenie WZW C?
Jakie dolegliwości mogą wystąpić w czasie terapii WZW C?
Ile czeka się na leczenie WZW C?
Czy kobieta w ciąży może przekazać wirusa HCV dziecku?
Czy matka z HCV może karmić swoje dziecko piersią?
Jak uniknąć zakażenia HCV?
Chorzy na WZW C muszą być na diecie?
Czy przebyte WZW C daje odporność na całe życie?

Jak można się zakazić wirusem HCV?

Do zakażenia WZW C dochodzi w wyniku kontaktu z krwią zakażonej osoby. Drogi zakażenia wirusowym zapaleniem wątroby typu C (WZW C) to głównie zabiegi medyczne:

pobierania i transfuzji krwi
operacji
zabiegów stomatologicznych
zabiegów dermatologicznych
przy robieniu tatuażu
przez wstrzykiwanie narkotyków

Źródłem wirusa zapalenia wątroby typu C mogą być:

rękawiczki lekarskie, jeśli nie są zmieniane przy każdym pacjencie, igły do akupunktury, cudze cążki, żyletki itp. Jeżeli mamy uszkodzona skórę lub śluzówkę, każdy kontakt z krwią osoby zakażonej może prowadzić do zakażenia.

Najczęściej jednak łapiemy wirusa w placówkach służby zdrowia, jeśli nie przestrzega się zasad sterylizacji instrumentów, np. lamp do utwardzania plomb dentystycznych.

Wirus HCV przenosi się przez seks?

Trudno o jednoznaczną odpowiedź. Choroba nie jest zaliczana do przenoszonych drogą płciową. Jednak ryzyko zakażenia istnieje ze względu na możliwość uszkodzenia naskórka i/lub błony śluzowej narządów rodnych.

Epidemiolodzy prawdopodobieństwo zakażenia podczas stosunku płciowego oceniają na ok. 3 proc. przy 25-letnim współżyciu monogamicznym. Są też dane, że do zakażenia poprzez seks dochodzi u mniej niż 1 proc. osób.

Trochę większe ryzyko zakażenia istnieje przy praktykach sadomasochistycznych, zwłaszcza kiedy partnerzy używają erotycznych gadżetów. Wirus HCV jest mniej zakaźny drogą płciową niż wirus HBV (wirusowe zapalenie wątroby typu B).

Codzienny kontakt z chorym na WZW C jest niebezpieczny?

Nie, bo wirus NIE PRZENOSI się przez:

kichanie i kaszel
trzymanie za ręce
przyjacielskie pocałunki
korzystanie z tej samej toalety, wanny
jedzenie żywności przygotowywanej przez osobę zakażoną HCV (jeżeli żywność nie miała kontaktu z krwią tej osoby)
pływanie w tym samym basenie
zabawę z dziećmi
sport (jeśli nie dochodzi do uszkodzeń ciała)

Osoba zakażona lub chora musi jednak dezynfekować otarcia i skaleczenia oraz dokładnie je opatrywać.

Kto może podejrzewać u siebie zakażenie HCV?

Największą grupę stanowią osoby

u których przetaczano krew bądź preparaty krwiopodobne przed rokiem 1992
wielokrotnie hospitalizowane
po zabiegach chirurgicznych
dializowane
badane endoskopowo

Zagrożeni są też pracownicy służby zdrowia, straży pożarnej, policji, którzy zranili się i mieli kontakt z krwią nosiciela HCV, a także krwiodawcy.

Za 80 proc. zakażeń HCV w Polsce nadal odpowiadają placówki służby zdrowia, jeśli nie przestrzega się w nich zasad sterylizacji instrumentów, np. lamp do utwardzania plomb dentystycznych.

Jakie badania wykazują, że jesteśmy zakażeni HCV?

Podstawowym są tzw. próby wątrobowe, czyli określenie aktywności we krwi transaminaz ALT i AST (enzymy wytwarzane przez wątrobę). Krew do badania pobiera się z żyły w zgięciu łokciowym. Wynik podwyższony świadczy o stanie zapalnym wątroby i jest podstawą do dalszych analiz. Badanie można wykonać w każdym laboratorium, na zlecenie lekarza pierwszego kontaktu.

Do rozpoznania konieczne jest też badanie krwi na obecność przeciwciał anty-HCV. W Polsce lekarze podstawowej opieki zdrowotnej wciąż nie mają prawa wystawiać skierowań na badanie krwi w kierunku HCV. Jeżeli lekarz podejrzewa, że pacjent może być zakażony (ma świeży tatuaż, wiele kolczyków), może go skierować do specjalisty chorób zakaźnych, który zleci badanie. Na taką wizytę czeka się wiele miesięcy. Nie wyszukuje się też u nas w sposób aktywny osób zakażonych.

Wynik dodatni nie oznacza jeszcze choroby. Może świadczyć o tym, że byliśmy zakażeni, ale organizm pokonał wirusa i jesteśmy tylko nosicielem. Dopiero dodatkowe badanie materiału genetycznego wirusa – RNA HCV we krwi potwierdzą toczący się proces chorobowy oraz pozwolą oznaczyć genotyp, czyli jego odmianę. Istnieje 6 podstawowych genotypów oznaczonych numerami od 1 do 6. Identyfikacja genotypu jest ważna, ponieważ niektóre odmiany poddają się leczeniu łatwiej niż inne. Szczegółowe badanie może zlecić lekarz pierwszego kontaktu, ale wówczas trzeba za nie zapłacić 35–40 zł. Jednak przy podejrzeniu zakażenia wystawia on skierowanie do poradni chorób zakaźnych (są w większych miastach), gdzie badanie wykonywane jest bezpłatnie.

Jakie są objawy WZW C?

Sygnałem ostrzegawczym może być:

Odczuwa je 1/3 zakażonych. Ale pozostali nie mają żadnych dolegliwości, dlatego choroba nazywana jest „cichą epidemią”. Może się rozwijać kilkanaście, a nawet kilkadziesiąt lat bez żadnych objawów. U niektórych osób z uszkodzeniem wątroby po wielu latach dochodzi do marskości i/lub raka, u innych choroba nie pozostawia śladu. Wczesne rozpoznanie daje możliwość całkowitego wyleczenia.

Bardzo rzadkim objawem zakażenia jest zażółcenie skóry i białkówek oczu, dlatego kojarzenie WZW C z żółtaczką jest błędem.

Czym różni się ostre WZW C od przewlekłego?

Ostre zapalenie wątroby typu C pojawia się 4–12 tygodni po kontakcie z wirusem i trwa ok. 6 miesięcy. Zwykle przebiega bezobjawowo. U ok. 20 proc. organizm samoistnie zwalcza zakażenie w ciągu 6–12 miesięcy od chwili wniknięcia wirusa. Ale aż u 80 proc. zakażenie przechodzi w fazę przewlekłą, która wymaga leczenia.

Jeżeli po 6 miesiącach od pierwszych objawów choroby stwierdza się obecność wirusa we krwi, można mówić o przewlekłej fazie choroby, która może wymagać (nie zawsze jest to konieczne i nie u wszystkich możliwe) leczenia farmakologicznego. Wtedy też u części osób pojawiają się pierwsze objawy: nudności, bóle stawów, zmęczenie.

Namnażanie się wirusa powoduje zapalenie wątroby, którego przejawem jest podwyższenie aktywności enzymów wątrobowych we krwi. Przewlekłe WZW C prowadzi do marskości i/lub raka wątroby u ok. 30 proc. spośród przewlekle zakażonych. Proces ten nazywany jest włóknieniem.

Czy z WZW C można się wyleczyć?

Tak. Po wykluczeniu ewentualnych przeciwwskazań (np. chorób tarczycy) chorzy poddawani są farmakoterapii. Jej schemat ustala się indywidualnie dla każdego pacjenta na podstawie rozpoznania genotypu jego wirusa oraz tzw. ładunku wirusa (liczba jego kopii w surowicy krwi).

Całkowita eliminacja HCV z krwi jest możliwa pod warunkiem systematycznego przyjmowania leków i kontroli postępu terapii.

Warto wiedzieć

WZW C - gdzie można wykonać bezpłatne badanie w kierunku HCV?

Codziennie, bezpłatnie i anonimowo test na HCV, a także test na HIV i test na kiłę, można wykonać w dwóch warszawskich placówkach. Jedna mieści się na al. Jana Pawła II 45A przy Diagnostyce, I piętro w pawilonach (nad Ziko Apteką). Punkt czynny jest od poniedziałku do piątku w godz. 16-20. Druga mieści się na Urysnowie, ul. Nugat 3 przy Centrum Medycyny Zapobiegawczej i Rehabilitacji. Punkt czynny od poniedziałku do piątku w godzinach: 16-20 oraz dodatkowo w środy, piątki i soboty w godz. 10–14. Punkty prowadzone przez Fundację Edukacji Społecznej (FES).

Od kilku lat bezpłatne badania w kierunku HCV są organizowane w całej Polsce 28 lipca, z okazji Światowego Dnia Wirusowego Zapalenia Wątroby. W tym dniu każdy może wziąć udział w bezpłatnych badaniach przesiewowych anty-HCV.

Jak przebiega leczenie WZW C?

Plan leczenia wirusowego zapalenia wątroby jest ustalany indywidualnie na podstawie genotypu wirusa. Dotychczas standardem leczenia były zastrzyki podskórne z pegylowanego interferonu alfa, pomagającego zwalczyć różne patogeny w organizmie, w tym wirusy, w połączeniu z doustnym lekiem przeciwwirusowym – rybawiryną. Kuracja mogła trwać, w zależności od genotypu wirusa i kondycji wątroby, od 24 aż do 72 tygodni.

Obecnie lekarze dysponują lekami, które pozwalają całkowicie wyeliminować wirusowe zapalenie wątroby typu C. Najnowsza forma leczenia bez interferonu, która w Polsce dostępna jest od 1 lipca 2015 roku, podnosi szanse chorych na wyzdrowienie do 90-100 proc.

Poza tym leki te nie mają skutków ubocznych i działają znacznie szybciej niż dotychczas stosowane. Są to Viekirax Exviera, Sovaldi, Harvoni i Olysio. Ten ostatni znalazł się w maju 2015 roku u w programie terapeutycznym finansowanym przez NFZ.

Jakie dolegliwości mogą wystąpić w czasie terapii WZW C?

Leczeniu mogą, ale nie muszą, towarzyszyć różne dolegliwości:

Chorzy są przygnębieni, rozdrażnieni, mają trudności z zasypianiem, odczuwają chwiejność nastroju, lęk lub zdenerwowanie, czasem popadają w stany depresyjne. Niektórym wypadają włosy. Złe samopoczucie można łagodzić odpowiednimi lekami przepisanymi przez specjalistę.

Ile czeka się na leczenie WZW C?

Niestety długo: od roku (w Warszawie) do kilku lat w mniejszych ośrodkach. Oczekiwanie na leczenie jest bardzo trudne dla pacjentów, niektórzy popadają w stany depresyjne. Nic dziwnego – niewielu może za leczenie zapłacić z własnej kieszeni. To wydatek ok. 3 tys. zł miesięcznie. Oczekując na leczenie, trzeba prowadzić zdrowy tryb życia, wtedy jest duża szansa, że nie dojdzie w tym czasie do znacznego pogorszenia stanu zdrowia.

Czy kobieta w ciąży może przekazać wirusa HCV dziecku?

Do zakażenia w 30–50 proc. przypadków dochodzi podczas ciąży, reszta to zakażenia okołoporodowe. Cesarskie cięcie nie zmniejsza zagrożenia, natomiast dokładne obmycie dziecka z krwi poporodowej prawdopodobnie tak. Wpływ na ryzyko zakażenia ma także czas między odejściem wód płodowych a porodem. Jeśli przekracza on 6 godzin, zagrożenie wzrasta.

Czy matka z HCV może karmić swoje dziecko piersią?

Może bez obaw karmić piersią. Stężenie wirusa w mleku matki jest znacznie niższe niż w jej krwi. Co więcej, w przewodzie pokarmowym dziecka następuje zniszczenie wirusa.

Jak uniknąć zakażenia HCV?

Nie ma szczepionki, która chroniłaby przed WZW typu C (w przeciwieństwie do typów A i B). Dlatego należy do minimum ograniczyć sytuacje, w których może dojść do zakażenia.

Jeśli poddajesz się zabiegowi, nawet drobnemu (np. zastrzyk, zmiana opatrunku), pilnuj, by był wykonywany w ochronnych rękawiczkach, które powinny być zmieniane po każdym pacjencie.
Nie korzystaj z usług w gabinetach kosmetycznych i studiach tatuażu, gdzie nie są rygorystycznie przestrzegane zasady higieny (np. igły nie są jednorazowego użytku, a narzędzia nie są sterylizowane).
Nie pożyczaj nikomu ani od nikogo osobistych przyborów, takich jak narzędzia do manikiuru, depilator, maszynka do golenia
ważne jest też unikanie kontaktów seksualnych tzw. wysokiego ryzyka, które mogą powodować krwawienie oraz zbliżeń w czasie menstruacji. Zaleca się stosowanie prezerwatyw lub preparatów zwiększających wilgotność w pochwie, które chronią przed urazami śluzówki.

Chorzy na WZW C muszą być na diecie?

Chorych obowiązuje jeden bezwzględny zakaz: abstynencja alkoholowa. Nie powinni też palić papierosów. Poza tym wystarczy kierować się zdrowym rozsądkiem – wybierać produkty lekkostrawne: gotowane na parze i pieczone w folii, bez sosów, tłuszczu, nadmiaru węglowodanów prostych i soli.

Niewskazane są napoje energetyzujące, ale można pić kawę. Warto zrezygnować z produktów sztucznie barwionych i konserwowanych. Osobom chorym zaleca się prowadzenie spokojnego trybu życia, spacery, rower, pływanie.