ZESPÓŁ NADREAKTYWNEGO PĘCHERZA: objawy i leczenie

Zespół nadreaktywnego pęcherza (OAB – overactive bladder) to stan, objawiający się częstym, nierzadko niekontrolowanym oddawaniem moczu. Potocznie zaburzenie to jest nazywane pęcherzem nadreaktywnym lub nadreaktywnością pęcherza. Sprawdź, jakie są objawy zespołu nadreaktywnego pęcherza i jak przebiega leczenie.

Szacuje się, że zespół pęcherza nadreaktywnego (OAB – ang. overactive bladder) dotyka 16 procent dorosłych mieszkańców Polski. Pęcherz nadreaktywny występuje zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. U mężczyzn towarzyszyć może zaburzeniom w oddawaniu moczu przy rozroście prostaty oraz zaburzeniom erekcji. Choć statystycznie liczba chorujących kobiet i mężczyzn jest podobna, to znacznie więcej kobiet leczy się z powodu pęcherza nadreaktywnego (częstość występowania wśród kobiet wynosi około 8-42 procent i wzrasta wraz z wiekiem).

Przyczyny zespół nadreaktywnego pęcherza to głównie zaburzenia funkcjonowania nerwów, odpowiadających za działanie układu moczowego. Zaś zaburzenia te mogą wynikać z uszkodzeń układu nerwowego, np. rdzenia kręgowego, nieprawidłowości związanych z połączeniami nerwowo-mięśniowymi, z połączeniami międzykomórkowymi, z nadmiernym przewodnictwem czuciowym. Pęcherz nadreaktywny może też się pojawić w przebiegu takich chorób jak cukrzyca, choroba Parkinsona, choroba Alzheimera, SM (stwardnienie rozsiane).

Objawy zespołu nadreaktywnego pęcherza

O pojawieniu się dolegliwości pęcherza nadreaktywnego świadczy:

• częstomocz – wielokrotne (powyżej 8 razy na dobę) oddawanie niewielkich ilości moczu, spowodowane bolesnym uczuciem parcia, na skutek patologicznych skurczów pęcherza
• parcie naglące – nagła, niepohamowana potrzeba oddania moczu, wynikająca z nieprawidłowych skurczów pęcherza
• nietrzymanie moczu z powodu parcia – mimowolny, nie dający się powstrzymać wyciek moczu, spowodowany parciami naglącymi

Objawy te mogą występować łącznie lub osobno. Ponieważ objawy podobne do tych, jakie mają miejsce w nadreaktywnym pęcherzu, daje wiele chorób, należy przede wszystkim wykluczyć inne schorzenia. A mogą to być zakażenia układu moczowego i płciowego, choroby nerek, cukrzyca, jak również zespół jelita nadwrażliwego (na tę chorobę może wskazywać parcie, częstomocz, ból w podbrzuszu, ustępujące w nocy).Aby wykluczyć ewentualne inne schorzenia, wykonuje się badanie moczu, test wkładkowy, polegający na pomiarze ilości wyciekającego moczu (w tym celu na noc zakłada się wkładkę, pochłaniającą mocz. Wkładka jest ważona przed i po pomiarze). Ponadto wykonuje się badanie usg jamy brzusznej, badanie urodynamiczne, wykonywane w warunkach szpitalnych, jednak nie wiąże się ono z koniecznością hospitalizacji. W przypadku podejrzenia zaburzeń układu nerwowego lekarz może zlecić wykonanie rezonansu magnetycznego. Niezależnie od badań pacjent jest zwykle proszony przez lekarza o prowadzenie tzw. dzienniczka mikcji, w którym szczegółowo zapisuje godzinę, ilość oddanego moczu oraz wszystkie dolegliwości, jakie temu towarzyszą.

Leczenie nadreaktywnego pęcherza

Istnieją trzy główne metody terapii: farmakoterapia, elektromodulacje, leczenie chirurgiczne.

• Farmakoterapia polega przede wszystkim na podawaniu preparatów, ograniczających nadmierne skurcze pęcherza. Są to leki antycholinergiczne i spazmolityczne, rozkurczające mięśnie gładkie. Wiele z tych preparatów jest jednak obarczona działaniami niepożądanymi, dlatego wciąż trwają poszukiwania, nowych, doskonalszych. W regulacji czynności dolnych dróg moczowych istotną rolę odgrywają też prostaglandyny, serotonina, dopamina i noradrenalina oraz tlenek azotu, będący neuromediatorem, zaangażowanym w poziom napięcia mięśni gładkich dolnych dróg moczowych. Jeśli podawane doustnie i dopęcherzowo leki nie przynoszą poprawy, wykorzystywane są neurotoksyny, takie jak np. waniloidy czy toksyna botulinowa. Podawane dopęcherzowo, porażają te włókna nerwowe pęcherza, które odpowiadają za nadmierne skurcze pęcherza i bóle.
• Jedną z metod terapii jest meuromodulacja (elektromodulacja, elektrostymulacja), czyli stymulacja nerwów za pomocą różnego rodzaju elektrod, zewnętrznych i wszczepianych, pobudzających włókna nerwowe, odpowiedzialne za funkcjonowanie pęcherza i mięśni miednicy.
• W opornej na leczenie nadreaktywności pęcherza stosuje się też metody chirurgiczne, mające na celu odnerwienie pęcherza. Są to jednak zabiegi inwazyjne, dlatego są ostateczną formą terapii.
• Coraz większym powodzeniem, zarówno wśród lekarzy, jak i pacjentów, cieszą się terapie behawioralne, polegające na nauczeniu się kontrolowania i modyfikowania odruchów, związanych z utrzymaniem i oddawaniem moczu. Jednym ze sposobów jest typowy trening pęcherza, w którym oddawanie moczu następuje w ściśle określonych i z czasem wydłużanych odstępach czasu.
• Innym rodzajem terapii behawioralnej jest biofeedback – skurcz pęcherza i związane z nim zmiany ciśnienia są sygnalizowane przez dźwięk, którego natężenie wzrasta wraz ze wzrostem ciśnienia.
• Wreszcie, przy nadreaktywności pęcherza można, z powodzeniem, stosować ćwiczenia mięśni dna miednicy.