Przeszczep krzyżowy nerek – na czym polega? Kto może być dawcą?

Krzyżowy przeszczep nerek to metoda transplantacji, która polega na tym, że dwie obce sobie pary wymieniają się nerkami. Krzyżowy przeszczep nerek jest nadzieją dla chorych, którzy nie mają żadnej spokrewnionej osoby, która mogłaby oddać im nerkę, a dodatkowo nie można znaleźć zmarłego dawcy. Na czym polega przeszczep krzyżowy? Jakie są zalety tej metody transplantacji?

Spis treści

1. Krzyżowy przeszczep nerek - na czym polega?
2. Krzyżowy przeszczep nerek - zalety tej metody transplantacji
3. Pierwszy w Polsce krzyżowy przeszczep nerek

Przeszczep krzyżowy nerek od żywych dawców niespokrewnionych to metoda transplantacji, która polega na tym, że dwie obce sobie pary wymieniają się nerkami. Idea,  by przeszczepiać narządy "na krzyż", zrodziła się pod koniec lat 80. XX w. w USA. Jednak w Stanach Zjednoczonych pierwszy przeszczep krzyżowy przeprowadzono dopiero w 2000 roku w Johns Hopkins Hospital. Dzisiaj przeszczepy krzyżowe są popularne nie tylko w Ameryce (co dziesiąty przeszczep od dawcy żywego to przeszczep krzyżowy), lecz także w Szwajcarii, Holandii, Wielkiej Brytanii, Australii i Kanadzie. W Polsce pierwszy tego typu zabieg przeprowadzono 10 lutego 2015 roku.

Krzyżowy przeszczep nerek - na czym polega?

Chory otrzymuje nerkę zwykle od kogoś z najbliższej rodziny. Jednak zdarza się, że między dawcą i biorcą, mimo pokrewieństwa, nie ma zgodności genetycznej - inna jest grupa krwi lub grupa krwi jest kompatybilna, ale tzw. próba krzyżowa jest pozytywna, tzn. biorca wytwarza przeciwciała przeciwko tkankom dawcy, co mogłoby doprowadzić do odrzucenia przeszczepu.

Wówczas taka para trafia do bazy danych i czeka, aż znajdzie się para z podobnym problemem. Jeśli po badaniach okaże się, że pomiędzy dwiema obcymi sobie parami jest 100-procentowa zgodność antygenowa, można dokonać przeszczepu "na krzyż", tzn. chory z pierwszej pary otrzymuje nerkę dawcy z drugiej pary, który, mimo że jest dla chorego kimś obcym, okazał się jego "bliźniakiem genetycznym". W zamian za to nerka dawcy z pierwszej pary trafia do nieznajomego biorcy z drugiej pary.

Warto wiedzieć, że przeszczep nerek może obejmować nie tylko dwie, lecz także trzy, cztery, a nawet sześć obcych sobie par. Wówczas mowa o przeszczepie łańcuchowym.

Krzyżowy przeszczep nerek - zalety tej metody transplantacji

Dzięki możliwości przeszczepu krzyżowego przede wszystkim skraca się kolejka osób czekających na nerkę, która w Polsce jest bardzo długa. W 2013 roku na krajową listę oczekujących na transplantację tego narządu trafiło 2565 osób. Jednak doszło tylko do 1134 zabiegów. W 2013 roku 59 osób oczekujących na nerkę zmarło, nie doczekawszy przeszczepu.

Poza tym nerka pochodzi od żywego, a nie od zmarłego dawcy, co ma ogromne znaczenie. W przypadku żywego dawcy nerka pozostaje poza organizmem (a co za tym idzie - nie jest ukrwiona) tylko 2 godziny, a u zmarłego - co najmniej 20 godzin. W związku z tym nerka od osoby żyjącej jest lepszej jakości i po przeszczepie pracuje znacznie dłużej (średnio 15 lat) niż ta pochodząca od martwego dawcy (10 lat). W konsekwencji osoby, które otrzymały nerkę od dawcy żywego, żyją dłużej niż te, które dostają narząd od dawcy zmarłego.

Nie bez znaczenia są także koszty. Osoby, które czekają na transplantację nerki, nawet latami są skazane na dializę. A koszt jednego zabiegu dializy w Polsce to ok. 400 zł, co oznacza, że rocznie na jednego pacjenta wydaje się 62 tys. zł. Natomiast koszt przeszczepu nerki to ok. 5 tys. zł.

Pierwszy w Polsce krzyżowy przeszczep nerek

W Polsce pierwszy krzyżowy przeszczep nerek odbył się 10 lutego 2015 roku w Klinice Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej Szpitala Klinicznego Dzieciątka Jezus w Warszawie. Operacją kierowali prof. Artur Kwiatkowski, który jest współautorem programu żywego dawcy nerki i pierwszym w Polsce koordynatorem programu „Żywego Dawcy Nerki" oraz ministerialnego programu rozwoju medycyny transplantacyjnej na lata 2011-2020, a także prof. Andrzej Chmura, który jest kierownikiem kliniki, w której odbył się zabieg, oraz dr Rafał Kieszek. W operacji wzięły udział dwie pary.

Pary, które byłyby zainteresowane przeszczepem krzyżowym, mogą się zgłaszać do koordynatora warszawskiej kliniki, Aleksandry Tomaszek.

Monika Majewska