Nefrostomia: przezskórne cewnikowanie nerki

Nefrostomia należy do urostomii, czyli stomii wykonywanych na układzie moczowym. Nefrostomia jest przezskórnym cewnikowaniem nerki. Samo słowo "stomia" oznacza celowe wytworzenie połączenia między narządem wewnętrznym a skórą. Jeśli takie połączenie tworzy się samoistnie na skutek choroby lub innej patologii, mówimy o przetoce. Na czym polega nefrostomia?

Spis treści

1. Kiedy trzeba wykonać nefrostomię?
2. Nefrostomia – jak długo jest potrzebna?
3. Powikłania nefrostomii

Nefrostomia przezskórna to zabieg, podczas którego przez powłoki ciała zostaje wprowadzony do układu kielichowo-miedniczkowego cewnik nefrostomijny. Nefrostomię wykonuje się w miejscowym znieczuleniu nasiękowym pod kontrolą aparatu USG lub RTG. Pacjent układany jest na brzuchu lub przeciwległym boku, po czym lekarz po wstępnej ocenie przy pomocy USG i znieczuleniu nakłuwa skórę i wprowadza specjalny "drut". Potem nakłucie jest stopniowo rozszerzane i wprowadzony zostaje dren nefrostomijny. Dren ten po wprowadzeniu do nerki ulega zawinięciu i przyjmuje charakterystyczny kształt "świńskiego ogona". Dzięki specjalnej, perforowanej strukturze ułatwia odprowadzanie moczu z układu kielichowo-miedniczkowego. Dren nefrostomijny wychodzi na zewnątrz i odprowadza mocz do specjalnego worka nefrostomijnego, który pacjent może schować pod ubraniem. Czasem nefrostomię wykonuje się w czasie operacji w znieczuleniu ogólnym.

Kiedy trzeba wykonać nefrostomię?

Nefrostomia jest konieczna, jeśli z różnych powodów odprowadzanie moczu z nerki jest niemożliwe. Jeśli nie wykona się tego zabiegu, zalegający mocz stopniowo będzie prowadził do powstania wodonercza oraz w ostateczności do niewydolności nerek. Do głównych wskazań do wykonania nefrostomii należą:

• guz powodujący ucisk moczowodów lub naciekający moczowód – do guzów tych należą nie tylko nowotwory dróg moczowych, ale także na przykład guz jajnika, rak szyjki macicy, rak gruczołu krokowego czy odbytnicy. Nowotwory te stopniowo się powiększają i nawet jeśli początkowo nie mają żadnego związku z drogami moczowymi, w ostateczności mogą całkowicie zablokować odpływ moczu z nerki i spowodować wodonercze;
• kamień zlokalizowany w miedniczce nerkowej lub moczowodzie – kamica jest stosunkowo częstą przyczyną ostrej niedrożności dróg moczowych. Jeśli kamień jest dużych rozmiarów, nie przedostanie się samoistnie przez miedniczki nerkowe czy moczowody i czasem niezbędne jest pilne wykonanie nefrostomii, aby nie rozwinęła się ostra zanerkowa niewydolność nerek;

• zmiany pozapalne w moczowodzie – zarówno zapalenia nieswoiste jak i swoiste, takie jak na przykład gruźlica, mogą powodować powstanie pozapalnych zwłóknień i zgrubień moczowodów, co skutkować będzie utrudnionym odprowadzaniem moczu z nerki;
• jatrogenne lub urazowe uszkodzenie moczowodów – podczas operacji przeprowadzanych w jamie brzusznej lub miednicy mniejszej zdarza się uszkodzenie moczowodów. Ich ciągłość może również zostać przerwana w wyniku różnych urazów. W obu przypadkach nefrostomia jest niezbędna do tego, aby stworzyć alternatywną drogę odpływu moczu z nerki;
• zwężenie moczowodów w wyniku radioterapii – w terapii niektórych nowotworów narządów miednicy mniejszej stosuje się napromienianie. Mimo, że metoda ta ma mnóstwo zalet, może powodować niestety także uszkodzenie i zwłóknienie naczyń krwionośnych i innych tkanek otaczających moczowody, co może skutkować zwężeniem moczowodów lub nawet ich całkowitym zarośnięciem, co również będzie wymagać wykonania nefrostomii.
• profilaktyczna nefrostomia po usunięciu fragmentu miedniczki nerkowej wraz z guzem;
• nefrostomia farmakologiczna w celu zapewnienia bezpośredniego dostępu środków farmakologicznych (na przykład antybiotyków) do układu kielichowo-miedniczkowego;
• nefrostomia diagnostyczna – diagnostyka niejasnego wodonercza, torbiel lub ropień niejasnego pochodzenia;

Nefrostomia – jak długo jest potrzebna?

To, jak długo nefrostomia musi pozostać w ciele pacjenta jest kwestią całkowicie indywidualną i w dużej mierze zależy od przyczyny jej założenia. Jeśli nefrostomia była wykonana u pacjenta z nowotworem, a jego całkowita resekcja nie jest możliwa, może ona pozostać na stałe. Natomiast, gdy nefrostomia jest zabiegiem doraźnym i można usunąć jej przyczynę, pozostaje u pacjenta tylko przez pewien czas, na przykład do momentu poszerzenia zwężonego odcinka moczowodu przez specjalne stenty.

Powikłania nefrostomii

Do możliwych powikłań nefrostomii należą głównie takie, które towarzyszą innym zabiegom, czyli na przykład krwawienie czy zakażenie. Ważne jest, aby przestrzegać zasad prawidłowej higieny w czasie wymiany worków nefrostomijnych, aby zminimalizować ryzyko infekcji. Ważne jest prawidłowe nawadnianie, minimum 2 litry na dobę. Korzystne może być także spożywanie żurawiny, która jest powszechnie uznaną niefarmakologiczną metodą profilaktyki zakażeń układu moczowego. Pacjent powinien systematycznie obserwować i kontrolować wygląd wydalanego moczu oraz okolicy wyjścia nefrostomii z ciała, a także pilnie skonsptować się z lekarzem jeśli cokolwiek go w tych aspektach zaniepokoi.