Złamanie żebra - jak rozpoznać objawy? Pierwsza pomoc i leczenie

Złamanie żebra może mieć poważne konsekwencje. Żebra są częścią klatki piersiowej, która chroni serce i płuca, a  złamane żebra mogą doprowadzić do uszkodzenia tych narządów. Jak rozpoznać, że żebra są złamane? Co robić, gdy dojdzie do złamania żebra? Na czym polega leczenie?

Spis treści

1. Złamanie żebra - przyczyny
2. Złamanie żebra - objawy
3. Złamanie żebra - pierwsza pomoc
4. Złamanie żebra - diagnostyka
5. Złamanie żebra - leczenie
6. Złamanie żebra - jak długo zrasta się złamane żebro

Złamanie żebra jest obecnie najczęstszym następstwem tępych urazów klatki piersiowej. Bezpośrednie oddziaływanie siły na żebro odkształca je, wpuklając do środka, aż dochodzi do złamania. Inny mechanizm to nagłe kompresyjne ściśnięcie klatki piersiowej powodujące nadmierne (większe niż zdolności adaptacyjne) wygięcie żebra zgodnie z jego naturalną wypukłością na zewnątrz. 

Złamanie żebra może mieć poważne konsekwencje. Żebra są częścią klatki piersiowej, która chroni centralne narządy układu krążenia (serce, główne naczynia krwionośne) i oddechowego (płuca), a złamane mogą doprowadzić do ich uszkodzenia, a także innych narządów - przepony, wątroby czy śledziony.

Złamanie żebra - przyczyny

Najczęstszą przyczyną złamania żebra jest uraz bezpośredni w klatkę piersiową, będący skutkiem uderzenia, upadku z wysokości, przygniecenia, zmiażdżenia lub postrzału w klatkę piersiową. Obszarem o największej częstości złamań jest linia pachowa tylna oraz tylne odcinki żeber. Górne trzy żebra rzadko ulegają złamaniu gdyż chroni one są przez obojczyk (od przodu), łopatkę od tyłu oraz barki i mięśnie (od  boku).

Do złamania żebra może też dojść podczas udzielania pierwszej pomocy, a dokładniej podczas uciskania klatki piersiowej  poszkodowanego przez niedoświadczone osoby.

Złamanie żeber może powstać także w mechanizmie pośrednim, poprzez silny skurcz mięśni oddechowych, które przyczepione są do żeber. Do takiego złamania może przyczynić się nawet kichnięcie lub kaszel.

Rzadziej widuje się złamania żeber w  mechanizmie nagłego przykurczu mięśni szyi czy w wyniku obciążeń związanych z powtarzanym  na prężeniem mięśni. Złamania z obciążenia mogą występować u sportowców grających w siatkówkę z powodu występujących powtarzalnych naciągnięć mięśni podczas serwowania.

Złamanie żebra - objawy

• ból w czasie wdechu
• ograniczenie ruchomości części klatki piersiowej (w miejscu złamania)
• samoistna lub uciskowa bolesność w miejscu urazu
• patologiczna ruchomość żebra
• wyczuwalne pod skórą ostre odłamki kostne

W wyniku bezpośredniego urazu kompresyjnego klatki piersiowej może dojść do rozwoju zespołu Perthesa (nie mylić z chorobą Perthesa). Charakterystyczne dla tego zespołu krwiste wybroczyny na  śluzówkach, skórze, wylewy wewnątrzgałkowe powstają w wyniku nagłego cofnięcia  się krwi do układu żylnego żyły próżnej górnej z płuc i naczyń śródpiersiowych.¹ Może to być przyczyną groźnych powikłań neurologicznych (wylewy do tkanki mózgowej), odklejenia siatkówki, jak i znamionuje możliwość ciężkich tępych urazów narządowych wewnątrz klatki piersiowej.

Złamanie żebra - pierwsza pomoc

W pierwszej kolejności należy ułożyć poszkodowanego w pozycji półsiedzącej. Następnie należy unieruchomić okolicę złamania poprzez założenie na klatkę piersiową opaski uciskającej lub bandażu elastycznego - chory musi wykonać wydech i wtedy zakładamy opaskę okrężnie na klatkę piersiową na wysokości złamania, tak by nie utrudniała oddychania. Rękę po stronie uszkodzonego żebra należy unieruchomić.

Złamanie żebra - diagnostyka

W przypadku złamania żeber wykonuje się RTG klatki piersiowej. Jednak złamania żeber po urazie w części przypadków bywają przeoczone w pierwszym badaniu radiologicznym. Tomografia komputerowa (bez  możliwości rekonstrukcji w tzw. projekcji 3D) również nie jest w tym przypadku skuteczna. Z tego powodu bardzo ważne jest  dokładne badanie fizykalne i to ono powinno decydować o rozpoznaniu pourazowego złamania żeber. W przypadku wątpliwości dobrze jest powtórzyćbadanie radiologiczne po 3-4 dobach od urazu.

Złamanie żebra - leczenie

W leczeniu nie należy stosować bandaży unieruchamiających klatkę piersiową. Służą one tylko do tymczasowego unieruchomienia poszkodowanego na okres transportu do szpitala. Leczenie prostych złamań żeber (bez  przemieszczenia  się  odłamów  kostnych) polega na :

• podawaniu leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych
• intensywnej rehabilitacji  oddechowej  zapobiegającej niedodmie płuca (ćwiczenia oddechowe i inhalacje)
• w  wybranych  przypadkach  - na stosowaniu  antybiotykoterapii (chorzy w podeszłym wieku lub z przewlekłą niewydolnością oddechową)

W  przypadku silnych dolegliwości bólowych, których nie można złagodzić lekami, lub w przypadku icznych złamań, dodatkowo można stosować przykręgosłupową blokadę nerwów międzyżebrowych lub blokadę  nerwów w miejscu  złamania, znieczulenie podopłucnowe, znieczulenie doopłucnowe, krioanalgezję czy przezskórną stymulację elektryczną  (TENS). W wieloodłamowych złamaniach żeber może być konieczne wykonanie znieczulenia nadtwardówkowego.

Operacyjnie żebra zespala się niezmiernie rzadko. Dotyczy to jedynie wybranych przypadków chorych.

Złamanie żebra - jak długo zrasta się złamane żebro

Złamane żebro najczęściej zrasta się bez problemu. Zrastanie złamanego żebra trwa od 6 do 8 tygodni. Ważna jest w tym okresie dieta bogata w produkty zawierające białko, wapń i fosforany. Jeśli pacjentowi dokucza kaszel warto stosować leki przeciwkaszlowe. 

Przeczytaj też:

• Złamanie kręgosłupa - przyczyny, objawy, leczenie, pierwsza pomoc
• Złamanie kości udowej - przyczyny, objawy i leczenie

Bibliografia:

1. Jabłonka A., Sawicki M., Rybojad P., Urazy Klatki Piersiowej, Wybrane zagadnienia z chirurgii klatki piersiowej Skrypt dla studentów Wydziału Lekarskiego, Lublin 2014, dostęp on-line

Monika Majewska