Zatrucie miedzią – objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Chociaż miedź w organizmie pełni ważną funkcję i zapobiega m.in. chorobom układu krążenia, osteoporozie oraz infekcjom, to jej kumulacja może być szkodliwa. Nadmiar pierwiastka może powodować zatrucie miedzią, dlatego w przypadku niepokojących objawów, konieczna jest diagnostyka i właściwe leczenie.

Spis treści

1. Zatrucie miedzią - diagnoza
2. Zatrucie miedzią a nadmiar miedzi w organizmie – objawy
3. Zatrucie miedzią - przyczyny
4. Zatrucie miedzią – badania
5. Zatrucie miedzią - leczenie
6. Choroba Wilsona a zatrucie miedzią
7. Zatrucie miedzią a dieta

Organizm człowieka nie produkuje miedzi samodzielnie, dlatego konieczne jest, by dostarczać ją wraz z pożywieniem i napojami. Warto przy tym pamiętać, że nadmiar miedzi jest niekorzystny dla organizmu i gdy zostanie znacznie przekroczony, powoduje objawy takie jak ból brzucha, biegunka i nudności, a także może prowadzić do zatrucia miedzią.

Takie sytuacje są rzadkie i dochodzi do nich najczęściej po spożyciu wody pitnej zawierającej miedź wypłukaną z instalacji. Kumulacja tego pierwiastka jest niebezpieczna, dlatego warto wiedzieć, jak diagnozuje się stężenie miedzi w organizmie oraz jak wygląda leczenie zatrucia miedzią.

Zatrucie miedzią - diagnoza

Zatrucie miedzią może wystąpić u osób dorosłych, u których stężenie jonów miedzi (II) mieści się w zakresie 4-400 mg na kilogram masy ciała. Należy jednak podkreślić, że ilość miedzi w organizmie określana jest szacunkowo na podstawie prób samobójczych oraz przypadkowych zatruć, dlatego też zakres stężenia wywołujący lekkie i ciężkie zatrucie jest szeroki.

Zatrucie miedzią u dzieci występuje przy niższych stężeniach, które nie są określone. Przy tym warto także podkreślić, że zdrowy dorosły może spożyć dziennie 1-10 mg miedzi wraz z dietą. Przy czym górny limit spożycia to według rozporządzenia (WE) nr 1924/2006: 5 mg/dobę dla kobiet w ciąży i w okresie laktacji oraz dla dzieci 4-6 lat - 2 mg/dobę, 7-10 lat - 3 mg/dobę i 11-17 lat - 4 mg/dobę.

Zatrucie miedzią a nadmiar miedzi w organizmie – objawy

Rodzaj i ilość objawów różnią się w zależności od stężenia miedzi w organizmie. Gdy nieznacznie przekracza normy i nie jest jeszcze określane jako zatrucie, to towarzyszą mu objawy takie jak: ból i skurcze brzucha, wymioty, biegunki oraz nudności.

Najczęściej pierwsze objawy występują już po 15 minutach od spożycia nadmiaru miedzi. Nadmiar miedzi wpływa także negatywnie na układ nerwowy, gdyż pierwiastek osadza się w neuronach. Przy lekko zwiększonym stężeniu pojawiają się objawy takie jak smutek, lęk, zdenerwowanie itp. Przy znacznym stężeniu miedzi w organizmie dochodzi do zaburzeń psychicznych, w tym zaburzeń świadomości i depresji.

Gdy w organizmie dochodzi do znacznego przekroczenia normy, mówi się o zatruciu miedzią, które objawia się:

• wymiotami (często krwawymi)
• brakiem reakcji na bodźce
• odwodnieniem
• znacznym osłabieniem organizmu
• przyspieszonym tętnem
• metalicznym posmakiem w ustach
• krwiomoczem
• smolistymi stolcami
• przekrwieniem błon śluzowych
• ślinotokiem

Gdy w organizmie stwierdza się zatrucie miedzią, należy liczyć się także z tym, że może dojść również do uszkodzeń w obrębie mózgu, wątroby i rogówki oka, gdyż to właśnie w nich kumuluje się nadmiar tego pierwiastka.

Zatrucie miedzią - przyczyny

Do zatrucia miedzią dochodzi dosyć rzadko.

Jedną z przyczyn jest spożycie jej nadmiaru wraz z wodą pitną (warto pamiętać, że te same dawki w wodzie będą bardziej toksyczne niż podawane w pożywieniu). Ma to miejsce, gdy np. jony miedzi zostaną wypłukane z miedzianych, domowych instalacji. W takich sytuacjach miedź jest szczególnie niebezpieczna dla niemowląt, które nie są karmione piersią, a bieżąca woda jest miękka lub kwaśna.

Ponadto, zatrucie może także wystąpić u dzieci, u których stężenie miedzi jest wyższe niż 1 mg/l, a stwierdzono u nich chorobę Wilsona lub zespół marskości wątroby.

Do zatrucia miedzią może dojść u osób, które w nadmiarze stosują suplementy – zaleca się, aby przed przyjmowaniem jakichkolwiek preparatów tego typu, skonsultować ich celowość ze specjalistą.

Wśród zwiększonych czynników ryzyka zatrucia miedzią wymienia się m.in. pracę wśród chemikaliów zawierających miedź, korzystanie z miedzianych garnków do gotowania, spożywanie dużych ilości napojów wzbogaconych o ten pierwiastek, a także stosowanie terapii hormonalnej i tabletek antykoncepcyjnych.

Zatrucie miedzią – badania

Specjalista, który na podstawie wywiadu podejrzewa zatrucie miedzią, zleca wykonanie badań krwi, które umożliwią szybkie oznaczenie pierwiastka we krwi. Norma stężenia miedzi w organizmie dorosłego człowieka określana jest jako 0,8-1,3 mg/l.

Innym badaniem jest oznaczenie ceruloplazminy w surowicy krwi (białko transportujące miedź do tkanek).

U dorosłego człowieka norma określana jest jako 30-58 mg/dl, a u dzieci do 6. roku życia - 24-145 mg/dl.

U chorych z podejrzeniem zatrucia miedzi można także wykonać oznaczenie pierwiastka w moczu z dobowej zbiórki.

Przy czym warto pamiętać, że stężenie miedzi we krwi i moczu wzrasta m.in. u kobiet w ciąży, osób chorujących na reumatoidalne zapalenie stawów, w ciężkich zapaleniach, marskości wątroby, schizofrenii i w zawale serca.

Zatrucie miedzią - leczenie

Zatrucie miedzią jest poważnym stanem organizmu, które trzeba leczyć. W ciężkich przypadkach konieczna jest hospitalizacja, podczas której, aby wytrącić miedź, płucze się żołądek specjalnym roztworem. Dodatkowo zależnie od objawów, stosuje się środki nawadniające, podtrzymujące oddychanie, krążenie, osłaniające itp.

Choroba Wilsona a zatrucie miedzią

Choroba Wilsona to choroba genetyczna dziedziczona autosomalnie recesywnie. Schorzenie objawia się gromadzeniem miedzi w nadmiarze głównie w wątrobie, ale także w innych tkankach.

W wyniku tego dochodzi do ich uszkodzenia, w tym u chorych występuje:

• marskość wątroby
• częste zapalenia wątroby
• zaburzenia pracy nerek
• zażółcenie skóry
• obrzęk nóg
• tzw. pierścień Kaysera-Fleischera (pierścień wokół tęczówki oka powstający na skutek odkładania miedzi w rogówce)

U chorych stwierdza się także liczne zaburzenia neurologiczne, w tym zaburzenia mowy, problemy z równowagą, manie, zwiększone napięcie mięśni itp. Najczęściej diagnozuje się ją u osób między 20 a 30 rokiem życia, rzadziej u dzieci.

Należy jednak podkreślić, że choroba jest wrodzona i od urodzenia powoduje odkładanie miedzi.

Zatrucie miedzią a dieta

Przy dobrze zbilansowanej, zdrowej diecie nie istnieje ryzyko nadmiernego spożycia miedzi. U osób, u których stężenie miedzi jest zbyt wysokie, zaleca się ograniczenie produktów, które są źródłem tego pierwiastka. Tym samym należy ograniczyć lub całkowicie wykluczyć z jadłospisu:

• orzechy
• ryby
• wątróbkę
• grzyby
• drożdże
• czekoladę
• produkty z pełnego ziarna

Należy także wykluczyć napoje zawierające ją w składzie.

Warto także wiedzieć, że jeśli połączy się produkty bogate w miedź z mlekiem, to dzięki takiemu spożyciu wchłanialność tego pierwiastka będzie mniejsza.

Czynnikiem blokującym są także białka jaj oraz związki siarki zawarte w warzywach.

Takie działanie mają także owoce morza, które całkowicie blokują jej wchłanialność poprzez dużą zawartość cynku.

Sonia Młodzianowska