Zatrucie metalami ciężkimi - objawy, przyczyny, leczenie

Zatrucie metalami ciężkimi najczęściej dotyczy osób, które mają z nimi kontakt w codziennej pracy. Jednak objawy zatrucia metalami ciężkimi mogą się pojawić także po spożyciu skażonej wody czy żywności, gdyż w tej także występują pierwiastki szkodliwe dla zdrowia. Jakie są przyczyny i objawy zatrucia metalami ciężkimi?W których produktach żywnościowych są obecne metale ciężkie? Na czym polega leczenie zatrucia metalami ciężkimi?

Spis treści

1. Zatrucie metalami ciężkimi - przyczyny
2. Zatrucie metalami ciężkimi - objawy
3. Zatrucie metalami ciężkimi - skutki
4. Zatrucie metalami ciężkimi - leczenie

Zatrucie metalami ciężkimi to stan chorobowy wywołany działaniem metali ciężkich. Do tej grupy zalicza się metale ciężkie w postaci mikroelementów, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu (np. cynk, miedź, żelazo), oraz metale ciężkie zbędne dla procesów życiowych (np. kadm, ołów, rtęć i arsen). Metale ciężkie w postaci pierwiastków mineralnych powinny być dostarczane do organizmu w ściśle określonych ilościach, ponieważ zarówno ich niedobór, jak i nadmiar jest niekorzystny dla zdrowia.

Za najbardziej niebezpieczne metale ciężkie uznaje się kadm, ołów, rtęć i arsen.

Natomiast dostanie się do organizmu człowieka takich metali, jak kadm, rtęć (a konkretnie rtęć metaliczna lub sole rtęciowe) czy ołów, nawet w niewielkich ilościach, stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia i życia człowieka. Są one bowiem bardzo toksyczne, a dodatkowo gromadzą się w organizmie, zwłaszcza w narządach miąższowych (np. wątroba, nerki), doprowadzając do ich uszkodzenia.

Metale ciężkie mogą być u ludzi przyczyną zatruć ostrych i przewlekłych. Ostre zatrucia są najczęściej spowodowane  narażeniem na duże dawki metali ciężkich. Zatrucie przewlekłe jest wynikiem powtarzalnego lub ciągłego narażenia na niskie stężenia metali ciężkich, prowadzącego do gromadzenia się toksycznej substancji w organizmie człowieka.

Zatrucie metalami ciężkimi - przyczyny

Na zatrucie toksycznymi metalami ciężkimi najbardziej są narażone osoby, które mają zawodowy kontakt z tymi związkami, a więc pracownicy przemysłu chemicznego  (garbarstwo,  produkcja  chemii  gospodarczej,  preparatów  ochrony roślin,  tworzyw sztucznych oraz wyrobów gumowych), nawozów sztucznych, celulozowo-papierniczego, elektrotechnicznego, a także pracownicy rafinerii ropy naftowej, elektrowni węglowych i przemysłu koksowniczego, hutnictwa i metalurgia żelaza, przemysłu szklarskiego, ceramicznego, cementowego i azbestowego. W grupie ryzyka znajdują się również osoby zajmujące się produkcją farb, rozpuszczalników i lakierów, lamp i urządzeń pomiarowych.

Zatrucie metalami ciężkimi może być związane z zanieczyszczeniem środowiska (gleby, wody, powietrza). Z zanieczyszczonego środowiska toksyczne związki dostają się do żywności - głównie ryb i roślin.

Metale ciężkie mogą przedostać się do organizmu człowieka z gleby, wody i powietrza poprzez układ oddechowy, pokarmowy oraz przez skórę.

Zatrucie metalami ciężkimi - objawy

Zatrucie metalami ciężkimi - skutki

Metale ciężkie gromadzą się w organizmie, zwłaszcza w wątrobie i nerkach, doprowadzając do ich uszkodzenia. Metale ciężkie mają też toksyczny wpływ na mózg, stąd często objawy ze strony układu nerwowego, takie jak, np. zaburzenia snu, upośledzenie koncentracji i pamięci, niedowłady, a nawet objawy przypominające choroby psychiczne. Metale ciężkie mogą też doprowadzić do odwapnienia kości zmiany w układzie kostnym, niepłodności, niekorzystnych zmian w układzie sercowo-naczyniowym, uszkodzenia płodu, a także do rozwoju nowotworów, np. kadm zwiększa ryzyko rozwoju zwłaszcza raka nerek i gruczołu  krokowego, a arsen - skóry, płuc i wątroby.

Zatrucie metalami ciężkimi - leczenie

Leczenie zatrucia metalami ciężkimi zależy od rodzaju metalu ciężkiego. Na przykład, w przypadku zatrucia ołowiem stosuje się doustną lub dożylną chelację przy użyciu EDTA. EDTA to związek, który “wychwytuje” i usuwa z organizmu szkodliwe metale. Jeśli jest takie wskazanie, można wykonać płukanie żołądka 3% siarczanem sodowym z dużą  ilością węgla aktywowanego. Jeśli doszło do encefalopatii oraz ostrej lub przewlekłej niewydolności nerek, wskazana jest hemodializa. Jeśli występują kolki jelitowe o znacznym nasileniu stosuje się opioidy (np. kodeinę).

Z kolei, aby pomóc osobie, u której doszło do zatrucia solami rtęciowymi, należy podać jej jak najszybciej do wypicia mleko z białkiem kurzym, sprowokować wymioty i przewieźć do szpitala. Odtrutką w zatruciu rtęcią metaliczną oraz solami rtęci stosowany jest BAL, czyli dimerkaptopropanol, który podaje się domięśniowo.

Bibliografia:

1. Kondej D., Metale ciężkie – korzyści i zagrożenia dla zdrowia i środowiska, „Bezpieczeństwo Pracy” 2007, nr 22. Kłys M., Z rtęcią (i ...) przez stulecia, Archiwum Medycyny Sądowej i Kryminologii 20103. Czeczot H., Majewska M., Kadm – zagrożenie i skutki zdrowotne, "Farmacja Polska" 66(2)

Monika Majewska