Pierwsza pomoc w przypadku zatrucia "szatanem". Jak go rozpoznać?

Zatrucie borowikiem szatańskim zwykle jest wynikiem niewiedzy grzybiarza, który nie potrafi odróżnić borowika szatańskiego od prawdziwka. Grzyb potocznie nazywany "szatanem" zawiera substancje żywicowate, które powodują objawy przypominające zatrucie pokarmowe, dlatego nie należy ich lekceważyć, tylko jak najszybciej udać się do lekarza. Sprawdź, jakie są jeszcze objawy zatrucia borowikiem szatańskim, czy prowadzą one do śmierci i jak udzielić pierwszej pomocy osobie, która zatruła się "szatanem".

Borowik szatański to w Polsce potoczne określenie goryczaka żółciowego. Tymczasem są to dwa różne grzyby. Skąd więc ta obiegowa nazwa? Młode egzemplarze goryczaka (Tylopilus felleus) i borowika szatańskiego (Boletus satanas) są do siebie łudząco podobne - oba mają żółte lub jasnobrązowe kapelusze i żółtawe trzony tej samej wielkości. Mimo że oba grzyby należą do rodziny borowikowatych, różnią się miejscem i czasem wzrostu oraz wyglądem dojrzałych osobników.

Spis treści

1. Borowik szatański a goryczak żółciowy
2. Jak odróżnić goryczaka żółciowego ("szatana") od prawdziwka?
3. Zatrucie grzybami - poszczególne gatunki wywołują różne objawy intoksykacji
4. Goryczak żółciowy ("szatan") - objawy zatrucia
5. Pierwsza pomoc w przypadku zatrucia "szatanem"
6. Jak często w Polsce dochodzi do zatrucia grzybami?

Borowik szatański a goryczak żółciowy

Prawdziwy borowik szatański owocnikuje głównie w lipcu i sierpniu w ciepłych lasach liściastych (głównie buczynach), wyłącznie na wapiennych glebach (głównie w Europie Zachodniej i na południe od łańcucha Karpat). W związku z tym szataniak, który jest zaliczany do grzybów trujących, w Polsce praktycznie nie występuje. Jedno jego stanowisko znaleziono na wapiennym wzgórzu pogórza Sudeckiego, w buczynie storczykowej w Górach Kaczawskich, a drugie zostało odkryte w roku 2006 na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej. W obu przypadkach były to grzyby o jasnoszarym kapeluszu i charakterystycznym ciemnoczerwonym trzonie.

W Polsce goryczak żółciowy owocnikuje od czerwca do końca października. Można go spotkać w lasach iglastych, jedynie na kwaśnych glebach. Według danych Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Nowym Sączu, "goryczak żółciowy - zwany popularnie szatanem - nie posiada właściwości trujących, jest jedynie niejadalny z powodu gorzkiego smaku".

Jak odróżnić goryczaka żółciowego ("szatana") od prawdziwka?

Dojrzałe egzemplarze goryczaka żółciowego są z kolei łudząco podobne do borowika szlachetnego, czyli prawdziwka: mają cielistobrązowy kapelusz oraz beczułkowaty, jasnobrązowy trzon. Jak odróżnić "szatana" od prawdziwka?

Prostym sposobem jest dotknięcie czubkiem języka odłamanego fragmentu kapelusza młodego goryczaka. Smak żółci nie pozostawia wątpliwości, że jest to "szatan". Starsze okazy goryczaka jeszcze łatwiej można odróżnić od prawdziwka po różowawych rurkach znajdujących się na spodzie kapelusza.

Czytaj też: Czy możliwa jest uprawa grzybów w ogrodzie?

Zatrucie grzybami - poszczególne gatunki wywołują różne objawy intoksykacji

Grzyby w Polsce, ze względu na zawartość substancji trujących o różnym sposobie i sile działania toksycznego na ludzki organizm, dzielimy na:

Grzyby śmiertelnie trujące:

• gatunki: muchomor sromotnikowy i jego odmiany (muchomor jadowity i wiosenny), piestrzenica kasztanowata, zasłonak rudy;
• zatrucie grzybami śmiertelnie trującymi objawia się późno, tj. od 8 do 48 godzin po spożyciu (w rzadkich przypadkach nawet po 2 tygodniach);
• objawy: są to grzyby, które zawierają swoiste toksyny, takie jak: amanityna, falloidyna, giromitryna, orelanina, w związku z tym poza zaburzeniami żołądkowo-jelitowymi powodują one uszkodzenie i niewydolność narządów miąższowych, tj. wątroby, nerek i śledziony, co w konsekwencji doprowadza do śmierci.

Grzyby trujące:

• ich spożycie wywołuje wczesne objawy zatrucia: po kilkunastu minutach do 2 godzin;
• objawy: zaburzenia żołądkowo-jelitowe powodują wszystkie grzyby trujące, jednak ich działanie ogólne, które polega na zaburzeniu pracy układu nerwowego, zależy od przynależności gatunkowej:

- strzępiaki, lejkówka odbielona i strumykowa, krowiak podwinięty (olchówka), a także borowik szatański (Boletus satanas) dzięki zawartości muskaryny pobudzają układ nerwowy przywspółczulny i powodują tzw. objawy muskarynowe: poty, ślinotok, łzawienie, zwężenie źrenic, zwolnienie akcji serca i zaburzenia oddychania.

- muchomor czerwony i plamisty podrażniają układ nerwowy przywspółczulny i jednocześnie pobudzają ośrodkowy układ nerwowy przez alkaloidy o działaniu podobnym do atropiny.

Spożycie ww. grzybów może się skończyć śmiercią.

Czytaj też: Okratek australijski (palce diabła) - czy jest trujący?

Goryczak żółciowy ("szatan") - objawy zatrucia

Do grupy trzeciej - grzybów niejadalnych - należą różne rodzaje grzybów gołąbków, tęgoskór pospolity, różne rodzaje mleczaja i gąsek oraz potocznie nazywany "szatanem" goryczak żółciowy.

Po spożyciu grzybów niejadalnych występują głównie tylko zaburzenia żołądkowo-jelitowe i wodno-elektrolitowe, które spowodowane są substancjami żywicowatymi o działaniu miejscowo drażniącym błonę śluzową żołądka i jelit.

W okresie do 2 godzin po spożycia poza bólami brzucha występują objawy, takie jak:

• nudności,
• gwałtowne wymioty,
• obfita i wodnista biegunka,
• silne pragnienie,
• kurczowe bóle łydek.

Poza tym grzyby niejadalne nie dają żadnych swoistych objawów ogólnych. Niemniej jednak chory wymaga leczenia szpitalnego.

Pierwsza pomoc w przypadku zatrucia "szatanem"

W razie podejrzenia zatrucia "szatanem" należy natychmiast udać się na pogotowie w celu przeprowadzenia płukania żołądka (na wszelki wypadek grzyby i wymiociny należy zachować do badania mikologicznego). Każda osoba, u której wystąpiły objawy chorobowe w 4 lub więcej godzin od spożycia grzybów, powinna być poddana hospitalizacji.

UWAGA! Nie należy stosować żadnych domowych kuracji odtruwających. Choremu nie można podawać nawet wody, ponieważ płyny powodują szybsze przenikanie toksyn do krwiobiegu.

2,50 zł

KUP TERAZ

Zatrucia grzybami. Jak rozpoznać grzyby trujące - e-poradnik

• jak wyglądają najczęściej występujące w Polsce trujące grzyby
• jak działają zawarte w grzybach substancje toksyczne
• kto w ogóle nie powinien jeść grzybów
• dlaczego nie można łączyć alkoholu z grzybami

Jak często w Polsce dochodzi do zatrucia grzybami?

Według danych Państwowej Inspekcji Sanitarnej, w Polsce do zatrucia goryczakiem żółciowym praktycznie nie dochodzi. Z raportu Inspekcji wynika, że "w 2011 r. 32 osoby trafiły do szpitali z powodu zatrucia grzybami (w 2010 r. aż 80 osób), w tym najwięcej – 20 przypadków spowodowanych było spożyciem muchomora sromotnikowego (w 2010 r. aż 43).

Ponadto zatrucia wywołały: 1 – piestrzenica kasztanowata, 1 – muchomor czerwony.

Pozostałe to zatrucia nieswoiste – 3 oraz 7 zatruć o nieustalonej przynależności gatunkowej grzybów".

Czytaj też:

• Czy warto jeść GRZYBY?
• 10 najbardziej trujących grzybów. Sprawdź, których grzybów nie zbierać [Zdjęcia]
• ZATRUCIE dziecka toksycznymi roślinami lub grzybami - objawy i pierwsza pomoc
• Zatrucia grzybami. Masz te objawy? To może być zatrucie grzybami
• Jak zbierać grzyby?

To grzyby jadalne czy trujące? [QUIZ]

Pytanie 1 z 10

Ten grzyb to smardz. Czy jest jadalny?

Nie, od razu widać, że jest trujący

Wygląda dziwnie, ale jest jadalny

Następne pytanie

Monika Majewska