Wstrząśnienie mózgu - pierwsza pomoc przedmedyczna. Wszystko co musisz wiedzieć

Urazy głowy należą do jednych z najpoważniejszych w skutkach konsekwencji wypadków. Choć przy pozornie lekkim urazie może się wydawać, że poszkodowany nie ucierpiał, jakiekolwiek symptomy wskazujące na wstrząśnienie mózgu powinny być zawsze konsultowane z ratownikiem medycznym lub lekarzem. Pozwala to zminimalizować ryzyko późniejszych konsekwencji, które mogą być naprawdę poważne. Jak wygląda pierwsza pomoc przedmedyczna w przypadku podejrzenia wstrząsu mózgu?

Spis treści

1. Czym jest wstrząśnienie mózgu?
2. Jakie są objawy wstrząśnienia mózgu?
3. Kiedy może dojść do wstrząsu mózgu?
4. Wstrząśnienie mózgu a pierwsza pomoc przedmedyczna

Czym jest wstrząśnienie mózgu?

Wstrząśnienie mózgu to nagła, ale krótkotrwała utrata funkcji umysłowych i poznawczych, która występuje po uderzeniu lub innym urazie głowy. Jest to najczęstszy, chociaż na szczęście najmniej poważny rodzaj uszkodzenia mózgu.

Uraz ten objawia się zwykle utratą przytomności, która wynika z zaburzenia działania tworu siatkowatego (specjalnej struktury neuronalnej, rozciągającej się od międzymózgowia do rdzenia przedłużonego) działającego na górną część pnia mózgu. Omdlenie trwa przeważnie mniej niż 60 minut.

Co ciekawe – termin „wstrząs mózgu” jest jedynie zwrotem potocznym. W specjalistycznym języku medycznym wstrząsem nazywane są raczej wielonarządowe nagłe stany zaburzenia homeostazy organizmu i jego niewydolności (np. wstrząs septyczny lub wstrząs anafilaktyczny), a nie urazy fizyczne.

Dlatego w precyzyjnej nomenklaturze podczas wypadków lub uszkodzeń ciała używa się częściej nazwy „łagodna postać urazowego uszkodzenia mózgu”.

Jakie są objawy wstrząśnienia mózgu?

Jeśli jesteśmy świadkami wypadku lub sami bierzemy w nim udział, osoby które doznały urazu głowy powinny być poddane szczegółowej obserwacji. Nie u każdego i w jednakowym momencie wystąpią klasyczne symptomy wstrząsu mózgu, często mogą być one przesunięte w czasie.

Najczęstsze objawy wstrząsu mózgu to:

• utrata przytomności, występująca tuż po urazie głowy
• zaburzenia widzenia, takie jak „widzenie gwiazd” lub widzenie niewyraźne
• okres dezorientacji, nieobecny wyraz twarzy lub opóźnienie w odpowiedzi na pytania bezpośrednio po urazie głowy
• nadmierna wrażliwość na sygnały wzrokowe i słuchowe
• nudności i wymioty
• zaburzenia równowagi
• osłabienie

Nawet kilka lub kilkanaście dni po wypadku mogą następować okresy utraty pamięci, utrudnione zapamiętywanie nowych informacji lub kłopoty z koncentracją. Dlatego nigdy nie wolno bagatelizować nawet delikatnych stłuczeń w obrębie głowy, konieczne będzie też wykonanie badań diagnostycznych.

Kiedy może dojść do wstrząsu mózgu?

Przeważająca większość urazów głowy, powodujących m.in. wstrząśnienie mózgu, pojawia się podczas wypadków samochodowych. Gwałtowne hamowania lub zderzenia komunikacyjne, zwłaszcza przy dużych prędkościach powodują ogromne przeciążenia, które silnie oddziałują na ciało człowieka.

Podobnie niektóre sporty wiążą się z większym ryzykiem podobnych kontuzji. Należą do nich na pewno sporty walki (kickboxing, karate, boks), football amerykański, kolarstwo, wspinaczka czy narciarstwo zjazdowe.

Urazy głowy stanowią zawsze poważne zagrożenie dla zdrowia i życia poszkodowanego. W zależności od skomplikowania można wyróżnić kilka typów urazów głowy:

• Wstrząśnienie mózgu – najczęściej uraz odwracalny, w którym opona twarda mózgowia nie została uszkodzona
• Stłuczenie mózgu – spowodowany silnymi czynnikami mechanicznymi, powodującymi rozerwanie i „odbicie” tkanek o wnętrze kości czaszki. Jego rezultatem jest zwykle poważny obrzęk mózgu.
• Rozlane uszkodzenie aksonalne – jedna z postaci urazu zamkniętego mózgu, w której powstają ogniska krwotoczne rozsiane w tkance nerwowej. Może prowadzić do śpiączki lub nawet stanu wegetatywnego i śmierci
• Krwotoki podpajęczynówkowe – powstają gdy pod jedną z opon mózgowo-rdzeniowych gromadzi się krew, powodująca obrzęk mózgu. Mogą powodować silne bóle głowy, paraliż, wymioty i zaburzenia widzenia
• Zranienie mózgu – powstaje w wyniku przerwania ciągłości tkanki nerwowej, np. po uderzeniu ciężkim, ostrym przedmiotem lub postrzale. Skutkuje masywnym krwotokiem i martwicą tkanek, zwykle ma wysokie ryzyko śmiertelności.

Każdy z powyższych urazów może być łagodniejszy lub bardziej powikłany, z zależności od siły wypadku lub cech indywidualnych. Istnieją także różne stopnie ciężkości wstrząśnienia mózgu wyróżnianie przez neurologów:

• Stopień pierwszy – chwilowa dezorientacja, brak utraty przytomności oraz szybki powrót do pełnej świadomości.
• Stopień drugi – dłużej utrzymująca się dezorientacja po urazie, chwile braku pamięci okołourazowej, brak utraty przytomności.
• Stopień trzeci – silna dezorientacja (tzw. splątanie), dłuższe okresy zaburzeń pamięci, występuje chwilowa utrata przytomności
• Stopień czwarty - krótkotrwała utrata przytomności, silna dezorientacja utrzymująca się przez dłuższy czas, wydłużone okresy zaburzeń pamięci obejmującej sytuacje zarówno przed jak i po wypadku.

Wstrząśnienie mózgu a pierwsza pomoc przedmedyczna

Pomoc poszkodowanym w wypadku komunikacyjnym lub podczas innego urazu głowy, gdzie podejrzewamy wstrząs mózgu, powinna zawsze rozpocząć się od zabezpieczenia miejsca wypadku.

Polega ono najczęściej na odseparowaniu osoby, której będziemy udzielali pomocy od tłumu osób postronnych lub potencjalnych niebezpieczeństw (samochodów, wody, zwierząt). Pamiętajmy, że czynniki, które rozpraszają uwagę ratownika i stwarzają dla niego dodatkowe niebezpieczeństwo, obniżają też skuteczność niesionej pomocy.

W drugiej kolejności należy wezwać pomoc medyczną, lub poprosić o to drugą osobę. Podczas zgłoszenia należy koniecznie zaznaczyć, jakiego urazu doznał poszkodowany, gdzie się znajduje i jakie czynności już wykonano. Przyjazd karetki na pewno zajmie przynajmniej kilka lub kilkanaście minut, dlatego nie warto czekać z telefonem na ostatnią chwilę.

Poszkodowanego powinno się ułożyć nieruchomo na równej powierzchni. Najlepiej, aby przyjął on pozycję z lekko uniesioną głową i ramionami, np. opierając się o ścianę lub drzewo. Należy unikać gwałtownych ruchów rannego oraz poruszania jego głową lub szyją.

W wypadkach angażujących głowę zawsze istnieje ryzyko uszkodzenia kręgosłupa i rdzenia kręgowego, dlatego dodatkowe poruszanie lub przenoszenie takiej osoby morze wyrządzić więcej szkody niż pożytku. Jeśli poszkodowany ma założony kask rowerowy, nie powinno się go zdejmować, a jedynie poluzować paski przy szyi i poczekać do przyjazdu ratowników medycznych.

Wszelkie widoczne rany powinny być opatrzone sterylnym opatrunkiem lub czystym fragmentem odzieży. Jeżeli zranienie mocno krwawi, można przyłożyć do niego zwinięty ręcznik, bandaż lub ubranie aby zatamować krwotok. Nie wolno jednak zbyt mocno uciskać rejonu czaszki, jeśli istnieje podejrzenie jej pęknięcia. Do rany warto także przyłożyć chłodny kompres zmniejszający obrzęk.

Nigdy nie powinno się także opuszczać rannego samego. Omdlenie lub wymioty mogą wystąpić po pewnym czasie od urazu głowy, dlatego lepiej stale kontrolować stan poszkodowanego. W przypadku utraty przytomności należy utrzymywać drożność dróg oddechowych, aby poszkodowany nie zadławił się językiem.

Standardowo, podczas pierwszej pomocy przy omdleniach stosuje się pozycję bezpieczną (tzw. boczną ustaloną). Jednak w sytuacji, kiedy podejrzewamy uraz kręgosłupa, inne złamania lub urazy (np. po wypadku komunikacyjnym) dużo bezpieczniejszą opcją jest pozostawienie rannego w pozycji zastanej lub leżącej i kontrolowanie jego funkcji życiowych aż do przyjazdu karetki.

Pamiętajmy też, aby nie podawać poszkodowanej osobie leków przeciwbólowych ani alkoholu, ponieważ mogą one nie tylko nasilić krwawienie, ale także utrudnić późniejszą pracę ratowników.